Gen NLRP3
Gen NLRP3 nằm trên nhiễm sắc thể 1, cung cấp hướng dẫn tạo ra protein cryopyrin. Cryopyrin thuộc họ protein thụ thể "giống như NOD" (NLR) nội bào. Cryopyrin hiện diện chủ yếu trong bạch cầu và tế bào tạo sụn (chondrocyte).
Chức năng chính
Protein NLR tham gia hệ miễn dịch, nó khởi động và điều chỉnh phản ứng miễn dịch với chấn thương, chất độc hoặc yếu tố ngoại lai. Protein NLR nhận ra từng loại phân tử rồi phản ứng bằng cách kích hoạt một số bộ phận của hệ miễn dịch. Cryopyrin nhận biết vi khuẩn, hóa chất như amiăng, silica và tinh thể axit uric cũng như các hợp chất được giải phóng bởi các tế bào bị thương.
Các phân tử cryopyrin tự lắp ráp, cùng với các protein khác, chúng thành các cấu trúc gọi là thể gây viêm (inflammasome) nhằm kích hoạt quá trình viêm. Tình trạng viêm xảy ra khi hệ miễn dịch gửi các phân tử tín hiệu cùng với tế bào bạch cầu đến vị trí bị thương hoặc bệnh để chống lại những yếu tố ngoại lai và giúp sửa chữa các mô bị tổn thương. Khi mối đe dọa kết thúc, cơ thể sẽ ức chế phản ứng viêm nhằm ngăn ngừa tổn thương cho các tế bào và mô khỏe mạnh.
Đột biến gây bệnh
Hội chứng chu kỳ liên-quan-cryopyrin
Một số đột biến gen NLRP3 nhân gây ra hội chứng chu kỳ liên-quan-cryopyrin (cryopyrin-associated Periodic Syndromes - CAPS). CAPS là một nhóm các bệnh lý có các dấu hiệu và triệu chứng chồng chéo. Những biểu hiện đặc trưng bao gồm các đợt phát ban da, sốt và đau khớp định kỳ. CAPS bao gồm ba bệnh lý được gọi là hội chứng tự viêm do cảm lạnh gia đình loại 1 (Familial Cold Autoinflammatory Syndrome type 1 - FCAS1), hội chứng Muckle-Wells (MWS) và rối loạn viêm đa hệ thống khởi phát sơ sinh (Neonatal-onset Multisystem Inflammatory Disorder - NOMID). Những bệnh lý này từng được coi là những rối loạn riêng biệt nhưng hiện nay chúng thuộc một phổ bệnh. FCAS1 là dạng CAPS ít nghiêm trọng nhất, MWS có mức độ nghiêm trọng trung bình và NOMID là dạng nghiêm trọng nhất.
Nhiều biến thể gây ra CAPS nằm trong exon 3 của gen NLRP3. Tất cả các biến thể đều có khả năng dẫn đến một phiên bản protein cryopyrin hoạt động quá mức. Các thể gây viêm được tạo ra từ những protein cryopyrin bất thường kích hoạt phản ứng viêm ngay cả khi không có chấn thương hoặc bệnh tật. Cơ chế kiểm soát viêm của cơ thể bị suy yếu dẫn đến các đợt sốt và tổn thương lan rộng với các tế bào và mô của cơ thể.
Mặc dù phổ CAPS có chung các dấu hiệu và triệu chứng, nhưng người ta vẫn chưa rõ vì sao nhiều biến thể tại những phần khác của gen NLRP3 lại gây ra các kiểu đặc điểm phân biệt FCAS1, MWS và NOMID.
Xem thêm Hội chứng chu kỳ liên-quan-cryopyrinCác tên gọi khác
- AII/AVP
- AII/AVP receptor-like
- angiotensin/vasopressin receptor AII/AVP-like
- AVP
- C1orf7
- CIAS1
- CLR1.1
- cryopyrin
- NACHT domain-, leucine-rich repeat-, and PYD-containing protein 3
- NACHT, LRR and PYD containing protein 3
- NALP3_HUMAN
- NLR family, pyrin domain containing 3
- nucleotide-binding oligomerization domain, leucine rich repeat and pyrin domain containing 3
- PYPAF1
- PYRIN-containing APAF1-like protein 1
Tài liệu tham khảo
- Genetic Testing Information. NLRP3 NLR family pyrin domain containing 3 [Homo sapiens (human)]. Retrieved September 14, 2023 from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/gene/114548/
- Catalog of Genes and Diseases from OMIM. NLR FAMILY, PYRIN DOMAIN-CONTAINING 3; NLRP3. Retrieved September 14, 2023 from https://omim.org/entry/606416
- National Library of Medicine. NLRP3 gene. Retrieved September 14, 2023 from https://medlineplus.gov/genetics/gene/nlrp3/