Gen HADHB
Gen HADHB nằm trên nhiễm sắc thể số 2, cung cấp hướng dẫn tạo ra một phần của phức hợp enzyme có tên là protein ti thể ba chức năng (mitochondrial trifunctional protein). Phức hợp enzyme này hoạt động trong ti thể—trung tâm sản xuất năng lượng của tế bào. Protein ti thể ba chức năng được hình thành từ tám tiểu đơn vị gồm bốn tiểu đơn vị alpha tạo ra từ gen HADHA và bốn tiểu đơn vị beta tạo ra từ gen HADHB. Protein ti thể ba chức năng chứa ba loại enzyme hoạt động khác nhau. Tiểu đơn vị alpha chứa hai enzyme bao gồm dehydrogenase 3-hydroxyacyl-CoA chuỗi dài và hydratase 2-enoyl-CoA chuỗi dài, tiểu đơn vị beta chứa enzyme còn lại. Các enzyme này rất cần thiết cho quá trình oxy hóa axit béo để chuyển hóa chất béo thành năng lượng.
Chức năng chính
Cơ thể cần protein ti thể ba chức năng để chuyển hóa nhóm chất béo tên là axit béo chuỗi dài (long-chain fatty acid). Axit béo chuỗi dài có mặt trong nhiều loại thực phẩm như sữa và một số loại dầu. Bình thường, chúng được lưu trữ trong các mô mỡ của cơ thể. Axit béo là nguồn cung cấp năng lượng chính cho tim và cơ bắp. Trong thời gian nhịn ăn, axit béo cũng là một nguồn năng lượng quan trọng cho gan và các mô khác.
Đột biến gây bệnh
Thiếu protein ba chức năng
ít nhất 26 đột biến gen HADHB gây ra thiếu protein ti thể ba chức năng (trifunctional protein deficiency). Chúng làm giảm hoạt động của cả ba enzyme trong protein. Đa số biến thay đổi một axit amin được sử dụng để tạo ra tiểu đơn vị beta, từ đó thay đổi cấu trúc của tiểu đơn vị và gián đoạn hoạt động của phức hợp enzyme. Một số đột biến tạo ra các tiểu đơn vị beta ngắn bất thường và không có chức năng, dẫn đến số lượng protein ti thể ba chức năng bị suy giảm.
Thiếu hoạt động của protein ti thể ba chức năng, axit béo chuỗi dài không thể được xử lý và chuyển hóa thành năng lượng, từ đó có thể dẫn đến một số biểu hiện đặc điểm của bệnh như hôn mê và hạ đường huyết. Axit béo chuỗi dài hoặc axit béo được chuyển hóa một phần cũng có thể tích tụ và gây hại cho gan, tim và cơ. Ngoài ra, axit béo tích tụ bất thường còn gây ra các dấu hiệu và triệu chứng khác của bệnh.
Xem thêm Thiếu protein ba chức năngCác vấn đề khác
Một số đột biến gen HADHB chỉ làm giảm hoạt động của enzym 3-keto-acyl-CoA thiolase chuỗi dài của protein ti thể ba chức năng. Chúng thay đổi các axit amin đơn được sử dụng để tạo ra tiểu đơn vị beta. Thiếu 3-keto-acyl-CoA thiolase chuỗi dài gây ra các biểu hiện tương tự như thiếu protein ti thể ba chức năng bao gồm khó ăn, hôn mê, hạ đường huyết, yếu cơ và bệnh gan. Trẻ sơ sinh mang bệnh cũng có nguy cơ cao mắc các bệnh nghiêm trọng về tim, khó thở, hôn mê và đột tử.
Các đột biến HADHB dường như làm tăng nguy cơ phát triển hai rối loạn gan nghiêm trọng trên thai phụ, bao gồm gan nhiễm mỡ cấp tính thai kỳ (Acute Fatty Liver of Pregnancy - AFLP) và hội chứng HELLP. AFLP bắt đầu với triệu chứng đau bụng và có thể nhanh chóng tiến triển thành suy gan. HELLP là viết tắt của tán huyết (tế bào hồng cầu bị phá vỡ), nồng độ men gan cao và tiểu cầu thấp. Một tỉ lệ nhỏ phụ nữ bị đột biến một bản sao gen HADHB và thai nhi mang đột biến cả hai bản sao của gen HADHB sẽ phát triển một trong những bệnh gan như mẹ. Người ta còn biết rất ít về mối quan hệ giữa đột biến HADHB và các vấn đề về gan của người mẹ khi mang thai. Một khả năng là các axit béo chuỗi dài được chuyển hóa một phần do bào thai hoặc nhau thai tạo ra tích tụ trong người mẹ đến mức gây độc gan.
Các tên gọi khác
- ECHB_HUMAN
- HADH
- hydroxyacyl dehydrogenase, subunit B
- hydroxyacyl-CoA dehydrogenase/3-ketoacyl-CoA thiolase/enoyl-CoA hydratase (trifunctional protein), beta subunit
- hydroxyacyl-Coenzyme A dehydrogenase/3-ketoacyl-Coenzyme A thiolase/enoyl-Coenzyme A hydratase (trifunctional protein), beta subunit
- MTPB
- TFPB
- TP-beta
References
- Genetic Testing Information. HADHB hydroxyacyl-CoA dehydrogenase trifunctional multienzyme complex subunit beta [ Homo sapiens (human) ]. Retrieved May 11, 2022 from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/gene/3032
- Catalog of Genes and Diseases from OMIM. HYDROXYACYL-CoA DEHYDROGENASE/3-KETOACYL-CoA THIOLASE/ENOYL-CoA HYDRATASE, BETA SUBUNIT; HADHB. Retrieved May 11, 2022 from https://omim.org/entry/143450
- National Library of Medicine. HADB gene. Retrieved May 11, 2022 from https://medlineplus.gov/genetics/gene/hadhb/