Gen ABCB4
Gen ABCB4 nằm trên nhiễm sắc thể 7, cung cấp hướng dẫn tạo ra một loại protein có chức năng vận chuyển phospholipid qua màng tế bào gan rồi giải phóng phospholipid vào mật.
Chức năng chính
Bên ngoài tế bào gan, phospholipid liên kết với axit mật—thành phần của mật giúp tiêu hóa chất béo. Một lượng lớn axit mật có thể gây hại cho tế bào. Khi liên kết với phospholipid, axit mật bị giảm độc lực.
Đột biến gây bệnh
Ứ mật trong gan tiến triển gia đình
Hơn 45 đột biến gen ABCB4 gây ra một dạng bệnh gan nghiêm trọng thường dẫn đến suy gan, bệnh được gọi là ứ mật trong gan tiến triển gia đình loại 3 (Progressive Familial Intrahepatic Cholestasis - PFIC3). Các cá nhân bị ảnh hưởng có đột biến ở cả hai bản sao của gen ABCB4. >Đột biến dẫn đến một phiên bản protein ngắn và không hoạt động hoặc hoàn toàn không sản xuất protein (xu hướng liên quan đến bệnh gan nặng xuất hiện sớm hơn trong đời). Đột biến khiến phospholipid giảm di chuyển qua màng tế bào, dẫn đến thiếu số lượng phospholipid có sẵn để liên kết với axit mật. Axit mật tự do tích tụ đến mức làm tổn thương tế bào gan, từ đó gây ra các dấu hiệu và triệu chứng của bệnh gan.
Xem thêm Ứ mật trong gan tiến triển gia đìnhỨ mật trong thai kỳ
Phụ nữ mang đột biến gen ABCB4 có nguy cơ phát triển chứng ứ mật trong thai kỳ (intrahepatic cholestasis of pregnancy). Người bệnh thường bị giảm bài tiết mật (ứ mật) và ngứa trong ba tháng cuối của thai kỳ, tuy nhiên những biểu hiện này sẽ biến mất sau khi em bé chào đời. Một đột biến gen ABCB4 duy nhất làm giảm nhẹ số lượng protein ABCB4. Tuy nhiên, trong phần lớn trường hợp, số lượng protein đủ để di chuyển phospholipid ra khỏi tế bào gan để liên kết với axit mật. Mặc dù cơ chế chưa rõ ràng, chức năng còn lại của protein ABCB4 dường như bị suy giảm trong thời kỳ mang thai, điều này có thể làm suy yếu thêm quá trình di chuyển của phospholipid vào mật. Thiếu phospholipid để liên kết với axit mật dẫn đến axit mật độc hại tích tụ đến mức làm suy giảm chức năng gan, bao gồm cả quá trình điều hòa lưu lượng mật. Vấn đề với lưu lượng mật dẫn đến các dấu hiệu và triệu chứng của ứ mật trong thai kỳ. Tuy nhiên, nhiều yếu tố có thể góp phần tăng nguy cơ phát triển bệnh lý phức tạp này.
Xem thêm Ứ mật trong thai kỳCác vấn đề khác
Đột biến gen ABCB4 cũng liên quan đến một bệnh lý hiếm gặp được gọi là sỏi mật liên quan đến phospholipid thấp (Low Phospholipid-associated Cholelithiasis - LPAC). Cơ thể người bệnh có cholesterol lắng đọng như sỏi nhỏ trong túi mật hoặc ống dẫn mật. Trong LPAC, sỏi mật thường xảy ra với người trước 40 tuổi—độ tuổi còn quá trẻ để xuất hiện sỏi mật. Ngoài ra, người bệnh có thể tích tụ các tinh thể cholesterol nhỏ hoặc một chất gọi là bùn mật trong ống dẫn mật của gan. Bùn mật được tạo thành từ các hạt rắn thường được hòa tan trong mật, bao gồm các tinh thể cholesterol và muối canxi. Sỏi mật, tinh thể cholesterol hoặc bùn mật có thể gây ra các triệu chứng như đau, sốt, buồn nôn hoặc viêm tuyến tụy, những triệu chứng này có thể tái phát ngay cả sau khi cắt bỏ túi mật.
Người ta cho rằng đột biến gen ABCB4 khiến protein suy giảm khả năng chuyển phospholipid vào mật. Bởi vì phospholipid hòa tan cholesterol trong mật nên thiếu phospholipid có thể dẫn đến sỏi mật hoặc tinh thể hình thành từ cholesterol không hòa tan.
Các tên gọi khác
- ATP-binding cassette, sub-family B (MDR/TAP), member 4
- ATP-binding cassette, subfamily B, member 4
- MDR3
- MDR3_HUMAN
- multidrug resistance protein 3
- multiple drug resistance 3
- P glycoprotein 3/multiple drug resistance 3
- P-glycoprotein-3/multiple drug resistance-3
- PFIC-3
- PGY3
Tài liệu tham khảo
- Genetic Testing Information. ABCB4 ATP binding cassette subfamily B member 4 [Homo sapiens (human)]. Retrieved March 31, 2023 from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/gene/5244/
- Catalog of Genes and Diseases from OMIM. ATP-BINDING CASSETTE, SUBFAMILY B, MEMBER 4; ABCB4. Retrieved March 31, 2023 from https://omim.org/entry/171060
- National Library of Medicine. ABCB4 gene. Retrieved March 31, 2023 from https://medlineplus.gov/genetics/gene/abcb4/