Gen CDKN1B
Gen CDKN1B nằm trên nhiễm sắc thể số 12, cung cấp hướng dẫn để tạo ra một protein có tên là p27 có mặt trong các tế bào và mô khắp cơ thể. Trong tế bào, p27 chủ yếu nằm trong nhân, nơi nó đóng vai trò quan trọng trong cơ chế kiểm soát sự phát triển và phân chia tế bào.
Chức năng chính
Trong tế bào, p27 có mặt chủ yếu bên trong nhân để thực hiện nhiệm vụ điều chỉnh chu kỳ tế bào nhằm kiểm soát quá trình phát triển và phân chia tế bào. Thông thường, p27 ngăn chặn tế bào bước vào chu kỳ mới trong khi ADN đang được sao chép để chuẩn bị phân chia tế bào. Bằng cách tạm dừng chu kỳ tế bào tiến triển, p27 ngăn các tế bào phân chia quá nhanh hoặc sai thời điểm, do đó p27 được mô tả như một protein ức chế khối u. Các nghiên cứu cho thấy p27 cũng tham gia kiểm soát quá trình biệt hóa tế bào, khi tế bào trưởng thành để thực hiện các chức năng chuyên biệt.
Bởi vì p27 đóng vai trò quan trọng trong cơ chế kiểm soát phân chia tế bào, nên hoạt động của nó được giám sát chặt chẽ bằng cách điều chỉnh cấu trúc, tương tác của nó với các protein khác hoặc vị trí của nó trong tế bào. Ví dụ, khi p27 được cô lập trong tế bào chất (chất lỏng bao quanh nhân) thay vì có mặt trong nhân, chu kỳ tế bào sẽ diễn ra mà không bị p27 cản trở. Người ta tin rằng p27 có thể đảm nhiệm các chức năng khác trong tế bào chất.
Đột biến gây bệnh
Đa u tuyến nội tiết
Ít nhất tám đột biến gen CDKN1B gây ra một dạng tương đối hiếm của bệnh đa u tuyến nội tiết loại 4 (multiple endocrine neoplasia type 4). Bệnh đa tuyến nội tiết thường liên quan các khối u phát triển trong hai hoặc nhiều tuyến sản xuất hormone của cơ thể (tuyến nội tiết). Những khối u này có thể không phải ung thư hoặc ung thư. Các tuyến nội tiết phổ biến nhất bị ảnh hưởng trong đa u nội tiết loại 4 là tuyến cận giáp và tuyến yên, mặc dù các tuyến nội tiết khác và các cơ quan khác cũng có thể liên quan.
Hầu hết các đột biến gen CDKN1B gây đa u tuyến nội tiết loại 4 làm thay đổi các axit amin trong protein p27. Một số đột biến làm suy giảm khả năng tương tác của protein với các protein điều hòa, trong khi những đột biến khác dẫn đến một phiên bản p27 không ổn định và nhanh chóng bị phá vỡ. Vẫn còn những đột biến khác ngăn không cho p27 di chuyển từ tế bào chất vào nhân. Tất cả các đột biến này làm giảm số lượng p27 trong nhân cần thiết để điều hòa chu kỳ tế bào. Các tế bào bị thiếu p27 có thể phân chia quá nhanh hoặc mất kiểm soát rồi tạo thành khối u. Người ta chưa rõ tại sao những khối u này lại xảy ra chủ yếu trong các tuyến nội tiết. Nghiên cứu cho thấy một số tế bào nội tiết có thể phụ thuộc đặc biệt vào protein p27 để kiểm soát quá trình phân chia tế bào.
Xem thêm Đa u tuyến nội tiếtCác khối u khác
Các đột biến gen CDKN1B cũng gây ra nhiều khối u trong các tuyến nội tiết như tuyến yên hoặc tuyến cận giáp. Những đột biến này là soma không di truyền và chỉ hiện diện trong các tế bào khối u. Đột biến gen CDKN1B soma được xác định trong u tuyến yên đơn lẻ và u tuyến cận giáp đơn lẻ, chúng không phải ung thư tuyến cận giáp. Giống như các đột biến gây ra đa u tuyến nội tiết loại 4, những thay đổi di truyền này làm giảm số lượng protein p27 có nhiệm vụ kiểm soát phân chia tế bào, từ đó dẫn đến tế bào có thể phân chia bất thường rồi hình thành khối u.
Ngoài đa u tuyến nội tiết, gen CDKN1B hiếm khi bị đột biến trong các khối u ung thư. Tuy nhiên, trong nhiều loại ung thư người ta thấy có những thay đổi trong cơ chế giảm số lượng hoặc chức năng của protein p27 trong nhân. Thiếu p27 liên quan đến các khối u nguy hiểm hơn và tiên lượng kém hơn.
Các tên gọi khác
- CDKN4
- CDN1B_HUMAN
- cyclin-dependent kinase inhibitor 1B
- cyclin-dependent kinase inhibitor 1B (p27, Kip1)
- KIP1
- MEN1B
- MEN4
- P27KIP1
References
- Genetic Testing Information. CDKN1B cyclin dependent kinase inhibitor 1B [ Homo sapiens (human) ]. Retrieved October 28, 2021 from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/gene/1027
- Catalog of Genes and Diseases from OMIM. CYCLIN-DEPENDENT KINASE INHIBITOR 1B; CDKN1B. Retrieved October 28, 2021 from https://omim.org/entry/600778
- U.S National Library of Medicine. CDKN1B gene. Retrieved October 28, 2021 from https://medlineplus.gov/genetics/gene/cdkn1b/