Gen CUBN
Gen CUBN nằm trên nhiễm sắc thể 10, cung cấp hướng dẫn tạo ra protein cubilin. Protein này tham gia vào quá trình hấp thu vitamin B12 (cobalamin) từ thức ăn vào cơ thể. Vitamin B12 không thể được tạo ra trong cơ thể mà chỉ được lấy từ thực phẩm. Cơ thể cần vitamin B12 để hình thành ADN và protein, cũng như sản xuất năng lượng và phân hủy chất béo. Vitamin B12 tham gia hình thành các tế bào hồng cầu và duy trì não cùng tủy sống (hệ thần kinh trung ương).
Chức năng chính
Protein cubilin chủ yếu hiện diện tại tế bào thận và tế bào lót ruột non. Cubilin neo vào màng ngoài của các tế bào này bằng cách gắn vào một loại protein khác gọi là amnionless. Cubilin có thể tương tác với các phân tử và protein đi qua ruột non với thận, bao gồm cả vitamin B12. Trong quá trình tiêu hóa, vitamin B12 được giải phóng từ thức ăn. Khi vitamin đi qua ruột non, cubilin sẽ liên kết với nó. Amnionless giúp chuyển phức hợp cubilin-vitamin B12 vào trong tế bào ruột. Từ đó, vitamin được giải phóng vào máu và đi khắp cơ thể. Tại thận, cubilin và amnionless tham gia tái hấp thu một số protein, các protein sẽ được thải ra nước tiểu nếu không được tái hấp thu.
Đột biến gây bệnh
Hội chứng Imerslund-Gräsbeck
Ít nhất 35 đột biến gen CUBN gây ra hội chứng Imerslund-Gräsbeck. Người bệnh có lượng vitamin B12 thấp trong cơ thể, dẫn đến biểu hiện thiếu máu nguyên hồng cầu khổng lồ. Khoảng phân nửa số người bệnh cũng có lượng protein dư thừa trong nước tiểu (protein niệu), một số người có vấn đề thần kinh.
Một đột biến gen CUBN phổ biến nhất xuất hiện trong quần thể người gốc Phần Lan, nó thay thế axit amin proline bằng leucine tại vị trí 1297 trong protein cubilin (Pro1297Leu hoặc P1297L). Thay đổi này khiến cubilin giảm khả năng liên kết với vitamin B12. Thay vì được đưa vào các tế bào ruột, vitamin được giải phóng khỏi cơ thể. Thiếu loại vitamin thiết yếu này sẽ làm suy yếu quá trình phát triển của các tế bào hồng cầu, dẫn đến thiếu máu nguyên hồng cầu khổng lồ. Ngoài ra, lượng vitamin B12 thấp có thể ảnh hưởng đến hệ thần kinh trung ương, từ đó gây ra các vấn đề thần kinh.
Các đột biến gen CUBN khác ngăn cản cubilin gắn vào amnionless hoặc dẫn đến giảm số lượng hoặc chức năng của protein cubilin. Những thay đổi này làm suy giảm chức năng của cubilin trong thận cũng như trong ruột non. Amnionless không hoạt động tại thận, nên protein không được tái hấp thu vào cơ thể, thay vào đó chúng được thải ra nước tiểu, dẫn đến protein niệu. Người mang những đột biến này phát triển bệnh thiếu máu nguyên hồng cầu khổng lồ và protein niệu.
Xem thêm Hội chứng Imerslund-GräsbeckCác tên gọi khác
- 460 kDa receptor
- cubilin (intrinsic factor-cobalamin receptor)
- cubilin precursor
- gp280
- IFCR
- intestinal intrinsic factor receptor
- intrinsic factor-vitamin B12 receptor
- MGA1
Tài liệu tham khảo
- Genetic Testing Information. CUBN cubilin [Homo sapiens (human)]. Retrieved May 16, 2023 from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/gene/8029/
- Catalog of Genes and Diseases from OMIM. CUBILIN; CUBN. Retrieved May 16, 2023 from https://omim.org/entry/602997
- National Library of Medicine. CUBN gene. Retrieved May 16, 2023 from https://medlineplus.gov/genetics/gene/cubn/