Gen MPL
Gen MPL nằm trên nhiễm sắc thể số 1, cung cấp hướng dẫn tạo ra protein thụ thể thrombopoietin có chức năng thúc đẩy sự phát triển và phân chia tế bào. Thụ thể này đặc biệt quan trọng đối với sự tăng sinh của một số tế bào máu megakaryocyte, loại tế bào này tạo ra tiểu cầu – tế bào liên quan đến quá trình đông máu. Nghiên cứu cho thấy thụ thể thrombopoietin cũng có thể tham gia duy trì các tế bào gốc tạo máu – tế bào gốc nằm trong tủy xương có tiềm năng phát triển thành các tế bào hồng cầu, bạch cầu và tiểu cầu.
Chức năng chính
Thụ thể thrombopoietin được kích hoạt khi một protein gọi là thrombopoietin liên kết vào nó. Thụ thể thrombopoietin hoạt động sẽ kích thích một đường tín hiệu gọi là đường JAK/STAT có chức năng truyền tín hiệu hóa học từ bên ngoài tế bào vào trong nhân tế bào. Đường tín hiệu JAK/STAT rất cần thiết để kiểm soát quá trình sản xuất tế bào máu.
Đột biến gây bệnh
Tăng tiểu cầu tiên phát
Một số đột biến gen MPL liên quan đến một số ít trường hợp tăng tiểu cầu tiên phát (essential thrombocythemia), bệnh làm gia tăng số lượng tiểu cầu trong máu. Tiểu cầu là những tế bào máu tham gia vào quá trình đông máu, hiện tượng đông máu bất thường (huyết khối) thường gặp tại những người bị tăng tiểu cầu tiên phát.
Đột biến gen MPL thay đổi một axit amin trong protein thụ thể thrombopoietin. Một dạng di truyền của bệnh gọi là tăng tiểu cầu tiên phát gia đình (familial essential thrombocythemia) có nguyên nhân do đột biến gen MPL, khi axit amin serine được thay thế bằng asparagine tại vị trí 505 trong protein (Ser505Asn hoặc S505N). Tăng tiểu cầu tiên phát đơn lẻ xảy ra do axit amin tryptophan được thay thế bằng axit amin khác tại vị trí 515, phổ biến nhất là leucine. Các đột biến này thường được gọi là đột biến W515.
Thay đổi axit amin tại vị trí 505 hoặc 515 dẫn đến một phiên bản protein thụ thể thrombopoietin liên tục hoạt động, dẫn đến sản xuất quá mức megakaryocyte bất thường và tăng số lượng tiểu cầu. Tiểu cầu dư thừa có thể gây ra huyết khối, dẫn đến nhiều dấu hiệu và triệu chứng của bệnh tăng tiểu cầu tiên phát.
Xem thêm Tăng tiểu cầu tiên phátXơ tủy nguyên phát
Một số đột biến trong gen MPL đã được xác định ở một số người mắc bệnh xơ tủy nguyên phát (primary myelofibrosis). Người bệnh có mô sẹo (xơ hóa) trong tủy xương—mô sản xuất tế bào máu.
Giống như bệnh tăng tiểu cầu thiết yếu, bệnh xơ tủy nguyên phát có liên quan đến các đột biến gen MPL gọi là đột biến W515. Những đột biến này dẫn đến một phiên bản protein thụ thể thrombopoietin được kích hoạt lên tục, dẫn đến sản xuất quá mức các tế bào megakaryocytes bất thường. Sau đó, tế bào megakaryocyte kích thích các tế bào khác giải phóng collagen—protein hỗ trợ cấu trúc cho các tế bào trong tủy xương nhưng lại hình thành mô sẹo trong bệnh xơ tủy nguyên phát. Do xơ hóa, tủy xương không thể sản xuất đủ tế bào máu bình thường, dẫn đến các dấu hiệu và triệu chứng của bệnh.
Người ta chưa rõ làm thế nào mà các đột biến gen giống nhau có thể liên quan đến các bệnh lý khác nhau.
Xem thêm Xơ tủy nguyên phátCác vấn đề khác
Các đột biến gen MPL gây ra một tình trạng hiếm gặp gọi là giảm tiểu cầu vô bào bẩm sinh (Congenital Amegakaryocytic Thrombocytopenia - CAMT). Tình trạng này bắt đầu ở trẻ sơ sinh và được đặc trưng bởi giảm số lượng tế bào megakaryocyte (giảm bạch cầu lớn) và giảm tiểu cầu. CAMT có thể dẫn đến suy giảm chức năng tủy xương gọi là suy tủy xương.
Các đột biến gen MPL liên quan đến CAMT dẫn đến một phiên bản protein thụ thể thrombopoietin giảm hoạt động hoặc không làm việc. Người không có thụ thể thrombopoietin hoạt động mắc một dạng nghiêm trọng gọi là CAMT I, trong khi người có thụ thể thrombopoietin hoạt động ít mắc một dạng bệnh nhẹ hơn gọi là CAMT II.
Các tên gọi khác
- C-MPL
- CD110
- MPLV
- myeloproliferative leukemia protein
- myeloproliferative leukemia virus oncogene
- proto-oncogene c-Mpl
- thrombopoietin receptor
- thrombopoietin receptor precursor
- TPO-R
- TPOR
- TPOR_HUMAN
References
- Genetic Testing Information. MPL MPL proto-oncogene, thrombopoietin receptor [ Homo sapiens (human) ]. Retrieved July 12, 2022 from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/gene/4352
- Catalog of Genes and Diseases from OMIM. MPL PROTOONCOGENE, THROMBOPOIETIN RECEPTOR; MPL. Retrieved July 12, 2022 from https://omim.org/entry/159530
- National Library of Medicine. MPL gene. Retrieved July 12, 2022 from https://medlineplus.gov/genetics/gene/mpl/