Gen NPHP1
Gen NPHP1 nằm trên nhiễm sắc thể 2, cung cấp hướng dẫn tạo ra protein nephrocystin-1 hoạt động trong cấu trúc tế bào gọi là lông mao. Lông mao là những sợi cực nhỏ có hình dạng giống như ngón tay nhô ra khỏi bề mặt tế bào. Lông mao tham gia vào các đường tín hiệu bên trong và giữa các tế bào, chúng rất quan trọng đối với sự phát triển và chức năng của nhiều loại tế bào và mô.
Chức năng chính
Nephrocystin-1 hiện diện tại gốc của lông mao trong các tế bào của thận, đường hô hấp và mô nhạy cảm với ánh sáng ở phía sau của mắt (võng mạc). Mặc dù chức năng chưa rõ ràng, nephrocystin-1 dường như tương tác với một số protein khác nằm trong phức hợp protein lớn, các phức hợp này quan trọng với chức năng bình thường của lông mao.
Đột biến gây bệnh
Thận hư
Ít nhất 23 đột biến gen NPHP1 gây ra một dạng bệnh thận gọi là bệnh thận hư loại 1 (nephronophthisis type 1). Loại 1 là loại bệnh thận hư phổ biến nhất, nó chiếm khoảng 20% các trường hợp mắc chứng bệnh. Người bệnh thận hư có biểu hiện viêm và sẹo ở thận và cuối cùng dẫn đến suy chức năng thận đe dọa tính mạng (bệnh thận giai đoạn cuối hoặc ESRD). Ở bệnh thận hư loại 1, ESRD thường xảy ra vào khoảng 13 tuổi.
Thay đổi di truyền phổ biến liên quan bệnh thận hư loại 1 xóa đoạn lớn chứa toàn bộ gen NPHP1 trên nhiễm sắc thể 2. Các mất đoạn khác loại bỏ tất cả hoặc hầu hết gen hoặc một phần nhỏ của gen cũng có thể liên quan. Một số đột biến làm thay đổi các axit amin hoặc dẫn đến phiên bản protein nephrocystin-1 ngắn bất thường. Người ta cho rằng người mắc chứng suy thận loại 1 có ít hoặc không có nephrocystin-1 hoạt động. Thiếu protein này có thể làm suy yếu chức năng của lông mao, từ đó gián đoạn các đường tín hiệu hóa học quan trọng trong giai đoạn phát triển. Mặc dù lông mao là nguyên nhân gây ra các đặc điểm của bệnh nephronophthisis, nhưng cơ chế vẫn chưa rõ ràng.
Hội chứng Joubert
Hội chứng Senior-Løken
Các vấn đề khác
Đột biến gen NPHP1 có thể gây ra các hội chứng bao gồm bệnh thận hư và các triệu chứng liên quan. Hội chứng Senior-Løken bao gồm chứng thận hư và thoái hóa võng mạc. Hội chứng Joubert gây rối loạn đa hệ thống liên quan đến thần kinh và có thể bao gồm chứng suy thận, bất thường mắt, bệnh gan và các vấn đề khác. Tương tự như bệnh thận hư loại 1, đột biến gen NPHP1 có thể làm suy giảm chức năng của lông mao. Lông mao bị khiếm khuyết có thể gây ra các triệu chứng liên quan đến bệnh thận hư, mặc dù người ta vẫn chưa rõ làm thế nào lông mao lại dẫn đến những bất thường của từng tình trạng. Một số trường hợp mang đột biến gen NPHP1 lại phát triển các dấu hiệu và triệu chứng khác của hội chứng Senior-Løken hoặc hội chứng Joubert.
Các tên gọi khác
- JBTS4
- juvenile nephronophthisis 1 protein
- nephrocystin-1
- nephronophthisis 1 (juvenile)
- NPH1
- SLSN1
Tài liệu tham khảo
- Genetic Testing Information. NPHP1 nephrocystin 1 [Homo sapiens (human)]. Retrieved September 13, 2022 from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/gene/4867/
- Catalog of Genes and Diseases from OMIM. NEPHROCYSTIN 1; NPHP1. Retrieved September 13, 2022 from https://omim.org/entry/607100
- National Library of Medicine. NPHP1 gene. Retrieved September 13, 2022 from https://medlineplus.gov/genetics/gene/nphp1/