Gen CASR
Gen CASR nằm trên nhiễm sắc thể 3, cung cấp hướng dẫn tạo ra một protein được gọi là thụ thể cảm nhận canxi (CaSR). Các phân tử canxi liên kết với CaSR, từ đó cho phép protein này theo dõi và điều chỉnh lượng canxi trong máu. Thụ thể được kích hoạt khi đạt đến nồng độ canxi nhất định, sau đó nó sẽ gửi tín hiệu để ngăn chặn các quá trình làm tăng lượng canxi trong máu.
Chức năng chính
Protein CaSR hiện diện rất nhiều trong các tế bào của tuyến cận giáp. Các tuyến cận giáp sản xuất và giải phóng một loại hormone gọi là hormone tuyến cận giáp, hormone này làm tăng nồng độ canxi trong máu. Khi một lượng lớn canxi liên kết với CaSR trong tuyến cận giáp, quá trình sản xuất hormone tuyến cận giáp bị tạm dừng, từ đó ngăn cản canxi được giải phóng thêm vào máu. Tín hiệu CaSR cũng ngăn cản tế bào phát triển và phân chia để tạo nên tuyến cận giáp.
Protein CaSR cũng có mặt trong các tế bào thận. Thận lọc chất lỏng và chất thải trong cơ thể, thận có thể tái hấp thu các chất dinh dưỡng cần thiết và thải chúng trở lại máu. Tăng liên kết canxi với CaSR trong tế bào thận ngăn chặn canxi được tái hấp thu từ chất lỏng được lọc
Đột biến gây bệnh
Hạ canxi máu di truyền trội
Đột biến gen CASR có thể gây ra tình trạng hạ canxi máu di truyền trội loại 1 (autosomal dominant hypocalcemia type 1), người bệnh có lượng canxi trong máu thấp (hạ canxi máu). Một số bệnh nhân cũng bị thiếu hormone tuyến cận giáp (suy tuyến cận giáp).
Đa số đột biến gen CASR đều thay đổi các axit amin trong protein CaSR. Những thay đổi (được gọi là đột biến kích hoạt) dẫn đến CaSR hoạt động quá mức và nhạy hơn với canxi, nên tín hiệu cũng có thể được kích hoạt ngay cả khi mức canxi thấp. CaSR hoạt động quá mức sẽ ngăn chặn giải phóng hormone tuyến cận giáp, nên canxi không được phóng thích vào máu. Ngoài ra, CaSR hoạt động quá mức cản trở canxi được tái hấp thu từ chất lỏng được lọc qua thận. Hạ canxi máu có thể gây ra tình trạng chuột rút cơ và co giật, mặc dù khoảng một nửa số người bệnh không có vấn đề sức khỏe liên quan.
Xem thêm Hạ canxi máu di truyền trộiCường tuyến cận giáp di truyền
Đột biến gen CASR được tìm thấy trong một số người mắc bệnh cường tuyến cận giáp di truyền (familial isolated hyperparathyroidism) với biểu hiện tuyến giáp hoạt động quá mức (cường cận giáp nguyên phát). Cường cận giáp nguyên phát phá vỡ cân bằng bình thường của canxi trong máu, có thể dẫn đến sỏi thận, loãng xương, buồn nôn, nôn mửa, huyết áp cao (tăng huyết áp), suy nhược và mệt mỏi. Bệnh xảy ra do những thay đổi đối trên một bản sao của gen trong mỗi tế bào. Đột biến gen CASR thay đổi các axit amin đơn trong protein CaSR. Những thay đổi di truyền này được gọi là đột biến bất hoạt, bởi vì protein CaSR bị biến đổi ít nhạy cảm hơn với canxi nên nó cần nồng độ canxi cao bất thường để kích hoạt tín hiệu. Do đó, hormone tuyến cận giáp được sản xuất ngay cả khi nồng độ canxi trong máu tăng cao, từ đó nồng độ canxi tiếp tục tăng. Ngoài ra, các tế bào tuyến cận giáp có thể sinh sôi mất kiểm soát, đôi khi dẫn đến phì đại tuyến cận giáp. Sản xuất quá mức hormone tuyến cận giáp từ các tuyến bất thường này có thể kích thích giải phóng thêm canxi vào máu. Nồng độ canxi cao gây ra các dấu hiệu và triệu chứng của bệnh cường tuyến cận giáp di truyền.
Một số nhà nghiên cứu tin rằng chứng cường tuyến cận giáp di truyền do đột biến gen CASR gây ra là một dạng nghiêm trọng hơn của bệnh tương tự được gọi là chứng tăng canxi máu do hạ canxi niệu có tính gia đình.
Xem thêm Cường tuyến cận giáp di truyềnCác tên gọi khác
- calcium-sensing receptor
- CAR
- extracellular calcium-sensing receptor
- GPRC2A
- parathyroid Ca(2+)-sensing receptor 1
- parathyroid cell calcium-sensing receptor
- PCAR1
Tài liệu tham khảo
- Genetic Testing Information. CASR calcium sensing receptor [Homo sapiens (human)]. Retrieved July 20, 2023 from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/gene/846/
- Catalog of Genes and Diseases from OMIM. HYPOCALCIURIC HYPERCALCEMIA, FAMILIAL, TYPE I; HHC1. Retrieved July 20, 2023 from https://omim.org/entry/145980
- National Library of Medicine. CASR gene. Retrieved July 20, 2023 from https://medlineplus.gov/genetics/gene/casr/