Gen FANCA
Gen FANCA nằm trên nhiễm sắc thể số 16 cung cấp hướng dẫn để tạo ra một protein tham gia vào quá trình tế bào được gọi là chu trình thiếu máu Fanconi (FA) được bật (kích hoạt) khi quá trình tạo bản sao mới của ADN bị gián đoạn do ADN hư hỏng. Chu trình FA đáp ứng đăc biệt với một loại tổn thương ADN được gọi là liên kết chéo (ICL), xảy ra khi hai nucleotide trên các sợi ADN đối diện được gắn hoặc liên kết với nhau một cách bất thường, làm ngừng quá trình sao chép. ICL có thể được gây ra bởi sự tích tụ các chất độc hại được tạo ra trong cơ thể hoặc do điều trị bằng một số loại thuốc điều trị ung thư.
Chức năng chính
Protein FANCA là một trong một nhóm protein được gọi là phức hợp lõi FA, bao gồm tám protein FA và hai protein liên quan đến bệnh thiếu máu Fanconi (FAAP). Phức hợp này kích hoạt hai protein FANCD2 và FANCI bằng cách gắn một phân tử đơn lẻ gọi là ubiquitin vào mỗi một trong số chúng (quá trình gọi là monoubiquitination). Hai protein này hoạt hóa gắn với nhau để tạo thành phức hợp protein ID, thu hút các protein sửa chữa đến khu vực ADN hư hỏng để quá trình sao chép có thể tiếp tục.
Đột biến gây bệnh
Thiếu máu Fanconi
Hơn 450 đột biến trên gen FANCA đã được tìm thấy gây ra bệnh thiếu máu Fanconi, đặc trưng bởi sự suy giảm chức năng của tủy xương, tăng nguy cơ ung thư và các bất thường về thể chất. Các đột biến trên gen FANCA là nguyên nhân gây ra 60-70% trường hợp thiếu máu Fanconi. Những đột biến này thay đổi các nucleotide hoặc chèn, xóa các đoạn ADN trên gen FANCA. Một số đột biến cho phép sản xuất một protein FANCA có một vài chức năng, trong khi các đột biến khác ngăn cản hoàn toàn việc sản xuất protein FANCA. Các đột biến làm gián đoạn quá trình sản xuất protein dẫn đến sự thiếu hụt tế bào máu ở độ tuổi sớm hơn và làm tăng nguy cơ phát triển ung thư của các tế bào tạo máu (bệnh bạch cầu) so với các đột biến cho phép sản xuất một số protein FANCA.
Các đột biến trên gen FANCA dẫn đến một phức hợp lõi FA không có chức năng, làm đình trệ toàn bộ chu trình FA. Kết quả là tổn thương ADN không được sửa chữa hiệu quả và ICL tích tụ theo thời gian. Các ICL làm ngưng trệ quá trình sao chép ADN nên tế bào không thể tạo ra các phân tử ADN mới hoặc tế bào phát triển không kiểm soát do thiếu quá trình sửa chữa, cuối cùng dẫn đến cái chết bất thường của tế bào. Các tế bào có tốc độ phân chia nhanh bị ảnh hưởng đặc biệt, như tế bào tủy xương và tế bào của thai nhi đang phát triển. Các tế bào này chết đi làm sụt giảm số lượng các tế bào máu, gây nên các bất thường về thể chất đặc trựng của bệnh thiếu máu Fanconi. Các lỗi trong ADN tích tụ dần đến một mức độ dẫn đến sự phát triển không kiểm soát của tế bào, những người bị ảnh hưởng có thể phát triển bệnh bạch cầu dòng tủy cấp tính hoặc các bệnh ung thư khác.
Xem thêm bệnh thiếu máu FanconiCác tên gọi khác
- FA
- FAA
- FACA
- FANCA_HUMAN
- Nhóm bổ sung thiếu máu Fanconi A
- Thiếu máu Fanconi, nhóm bổ sung A
References
- Genetic Testing Information. FANCA FA complementation group A [ Homo sapiens (human) ]. Retrieved March 23, 2021 from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/gene/2175
- Catalog of Genes and Diseases from OMIM. FANCA GENE; FANCA. Retrieved March 23, 2021 from https://omim.org/entry/607139
- U.S National Library of Medicine. FANCA gene. Retrieved March 23, 2021 from https://medlineplus.gov/genetics/gene/fanca/