Gen CDC73
Gen CDC73 (còn được gọi là HRPT2) nằm trên nhiễm sắc thể số 1, cung cấp hướng dẫn để tạo ra protein parafibromin chủ yếu trong nhân tế bào. Parafibromin có khả năng tham gia vào công đoạn điều hòa phiên mã gen—bước đầu tiên trong quá trình sản xuất protein.
Chức năng chính
Parafibromin hoạt động như một chất ức chế khối u bằng cách giữ cho tế bào không phát triển và phân chia quá nhanh hoặc mất kiểm soát. Khi parafibromin hiện diện bên ngoài nhân, dường như nó tham gia tổ chức khung xương của tế bào.
Đột biến gây bệnh
Cường tuyến cận giáp di truyền
Các đột biến gen CDC73 được tìm thấy trong một số gia đình mắc bệnh cường tuyến cận giáp di truyền với biểu hiện tuyến cận giáp hoạt động quá mức (cường cận giáp nguyên phát). Các tuyến này tiết ra một loại hormone nhằm kiểm soát cân bằng canxi trong máu. Cường cận giáp nguyên phát phá vỡ sự cân bằng này, nên người bệnh có biểu hiện nồng độ canxi trong máu cao (tăng canxi huyết), sỏi thận, loãng xương, buồn nôn, ói mửa, huyết áp tăng cao, suy nhược và mệt mỏi. Cường cận giáp nguyên phát là một điểm đặc trưng của hội chứng cường cận giáp-u hàm, tuy nhiên, cường cận giáp di truyền được chẩn đoán trên những người bị cường cận giáp chứ không phải các đặc điểm khác của hội chứng cường cận giáp-u hàm.
Đột biến gen CDC73 gây ra bệnh cường tuyến cận giáp di truyền khiến protein parafibromin giảm hoạt động nên tế bào tăng sinh, từ đó các khối u liên quan đến tuyến cận giáp có thể hình thành. Các khối u tuyến cận giáp trong những người bị cường cận giáp di truyền thường không phải ung thư (lành tính). Khối u khiến các tuyến hoạt động quá mức rồi dẫn đến các dấu hiệu và triệu chứng của bệnh. Các đột biến liên quan đến cường tuyến cận giáp di truyền ảnh hưởng ít nghiêm trọng hơn đến chức năng protein so với những đột biến gây ra hội chứng cường cận giáp-u hàm. Đôi khi những người bị cường tuyến cận giáp di truyền sau này phát triển các đặc điểm của hội chứng cường cận giáp-u hàm, mặc dù một số không bao giờ bị. Cường tuyến cận giáp di truyền do đột biến gen CDC73 có thể là một dạng sớm hoặc nhẹ của hội chứng cường cận giáp-u hàm.
Xem thêm Cường tuyến cận giáp di truyềnHội chứng cường cận giáp-u hàm
Hơn 45 đột biến gen CDC73 gây ra hội chứng cường cận giáp-u hàm. Người bệnh phát triển một loại khối u lành tính (u xơ) tại hàm và khối u tuyến cận giáp gây ra cường tuyến cận giáp. Cường cận giáp phá vỡ cân bằng canxi trong máu, nên người bệnh có thể gặp biểu hiện như sỏi thận, loãng xương, buồn nôn, ói mửa, tăng huyết áp, suy nhược và mệt mỏi.
Phần lớn các đột biến gen CDC73 dẫn đến một protein parafibromin ngắn bất thường và không hoạt động. Nếu không có parafibromin hoạt động bình thường, quá trình phân chia tế bào không được kiểm soát nên khối u có thể hình thành tại tuyến cận giáp, hàm và các mô khác. Các khối u tuyến cận giáp có thể là ung thư hoặc không phải ung thư, chúng cản trở hoạt động bình thường của tuyến cân giáp và gây ra bệnh cường cận giáp nguyên phát.
Ung thư tuyến cận giáp
Các đột biến gen CDC73 xau61t hiện trong 70% các trường hợp ung thư tuyến cận giáp. Khoảng 1/3 số người bệnh mang những đột biến này, đột biến được di truyền từ cha mẹ, chúng hiện diện trong tất cả các tế bào của cơ thể (đột biến dòng mầm). Tuy nhiên, không phải ai thừa hưởng đột biến gen CDC73 cuối cùng sẽ bị ung thư tuyến cận giáp. Các yếu tố di truyền và không di truyền khác cũng góp phần vào nguy cơ ung thư.
Trong 2/3 số người bệnh còn lại mang đột biến gen CDC73, bệnh liên quan đến một đột biến xảy ra tại tế bào tuyến cận giáp trong suốt thời gian tồn tại của chúng (đột biến soma). Với những cá nhân mang đột biến gen CDC73 dòng mầm hoặc soma, đột biến thứ hai trong bản sao khác của gen CDC73 cần phải xảy ra để ung thư tuyến cận giáp phát triển. Tế bào tuyến cận giáp có hai bản sao gen CDC73 bị thay đổi không tạo ra parafibromin chức năng. Cuối cùng, các tế bào phát triển và phân chia không kiểm soát rồi dẫn đến ung thư tuyến cận giáp.
Nguy cơ ung thư tuyến cận giáp tăng lên đáng kể là đặc điểm của hội chứng cường cận giáp-u hàm và cường tuyến cận giáp di truyền. Ung thư tuyến cận giáp xảy ra trên 15% số người mắc hội chứng cường cận giáp-u hàm và 1% số người mắc chứng cường tuyến cận giáp di truyền. Người ta chưa rõ lý do tại sao một số đột biến gen CDC73 gây ra ung thư tuyến cận giáp, số khác lại gây ra các khối u không phải ung thư trong tuyến cận giáp và hàm, trong khi những đột biến khác chỉ gây ra cường cận giáp.
Các tên gọi khác
- C1orf28
- CDC73_HUMAN
- cell division cycle 73, Paf1/RNA polymerase II complex component, homolog (S. cerevisiae)
- cell division cycle protein 73 homolog
- HRPT2
- hyperparathyroidism 2 protein
- hyrax
- HYX
- parafibromin
Tài liệu tham khảo
- Genetic Testing Information. CDC73 cell division cycle 73 [Homo sapiens (human)]. Retrieved January 19, 2024 from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/gene/79577/
- Catalog of Genes and Diseases from OMIM. CELL DIVISION CYCLE 73; CDC73. Retrieved January 19, 2024 from https://omim.org/entry/607393
- National Library of Medicine. CDC73 gene. Retrieved January 19, 2024 from https://medlineplus.gov/genetics/gene/cdc73/
Gen CDC73 (còn được gọi là HRPT2) nằm trên nhiễm sắc thể số 1, cung cấp hướng dẫn để tạo ra một protein gọi là parafibromin chủ yếu hiện diện trong nhân tế bào. Parafibromin có khả năng tham gia vào công đoạn điều hòa phiên mã gen, bước đầu tiên trong quá trình sản xuất protein.