Gen CEBPA
Gen CEBPA nằm trên nhiễm sắc thể số 19, cung cấp hướng dẫn tạo ra protein tăng-cường liên-kết CCAAT alpha.
Chức năng chính
Protein tăng-cường liên-kết CCAAT alpha hoạt động như một yếu tố phiên mã bằng cách gắn vào các vùng cụ thể của ADN và tham gia kiểm soát hoạt động của một số gen. Protein tăng-cường liên-kết CCAAT alpha góp mặt vào quá trình trưởng thành (biệt hóa) của một số tế bào máu. Nó dường như cũng hoạt động như một chất ức chế khối u khi tham gia vào các quá trình tế bào giúp ngăn chặn tế bào phát triển và phân chia quá nhanh hoặc không kiểm soát được.
Đột biến gây bệnh
Bệnh bạch cầu dòng tủy cấp tính gia đình với CEBPA đột biến
Ít nhất sáu đột biến gen CEBPA được xác định trong các gia đình mắc bệnh bạch cầu dòng tủy cấp tính gia đình với CEBPA đột biến, đây là một dạng ung thư máu gọi là bệnh bạch cầu dòng tủy cấp tính. Những đột biến di truyền này hiện diện xuyên suốt cuộc đời của một người trong hầu hết mọi tế bào của cơ thể. Các đột biến dẫn đến một phiên bản ngắn hơn của protein tăng-cường liên-kết CCAAT alpha. Protein rút gọn này được tạo ra từ một bản sao của gen CEBPA trong mỗi tế bào, nó can thiệp chức năng ức chế khối u của protein bình thường được tạo ra từ bản sao thứ hai của gen. Protein tăng-cường liên-kết CCAAT alpha vắng mặt cùng với khả năng ức chế khối u của nó có thể phá vỡ quy định sản xuất tế bào máu, dẫn đến sản xuất không kiểm soát các tế bào bất thường xảy ra trong bệnh bạch cầu dòng tủy cấp tính.
Ngoài đột biến di truyền tại một bản sao của gen CEBPA trong mỗi tế bào, hầu hết các bệnh nhân bạch cầu dòng tủy cấp tính gia đình với CEBPA đột biến cũng có đột biến trong bản sao thứ hai của gen CEBPA. Đột biến bổ sung là đột biến soma chỉ có mặt trong các tế bào ung thư bạch cầu và không di truyền. Các đột biến gen CEBPA soma trong tế bào bệnh bạch cầu thường làm giảm khả năng liên kết ADN của protein tăng-cường liên-kết CCAAT alpha. Người ta cho rằng đột biến thứ hai này có thể ảnh hưởng đến quá trình biệt hóa của các tế bào máu, mặc dù chính xác đột biến có liên quan đến bệnh bạch cầu dòng tủy cấp tính như thế nào vẫn chưa rõ ràng.
Bệnh bạch cầu cấp dòng tủy bình thường về mặt di truyền
Các đột biến gen CEBPA hiện diện ở một số người bị một dạng bệnh bạch cầu dòng tủy cấp tính gọi là bệnh bạch cầu dòng tủy cấp tính bình thường về mặt di truyền tế bào (cytogenetically normal acute myeloid leukemia hay CN-AML). Trong khi các bất thường nhiễm sắc thể có thể liên quan đến quá trình phát triển của bệnh bạch cầu cấp dòng tủy, khoảng một nửa số trường hợp không có những bất thường này nên được phân loại là CN-AML. Các đột biến gen này có mặt ở khoảng 18% cá nhân mắc CN-AML. Khi kết hợp với đột biến gen CEBPA, bệnh có thể được di truyền, trong trường hợp này nó được gọi là bệnh bạch cầu dòng tủy cấp tính gia đình với CEBPA đột biến hoặc không di truyền (bệnh bạch cầu dòng tủy cấp tính đơn lẻ với CEBPA đột biến).
Hai dạng đột biến gen CEBPA có thể xảy ra ở cả dạng CN-AML di truyền và không di truyền. Một loại dẫn đến sản xuất protein ngắn bất thường can thiệp vào chức năng ức chế khối u của phiên bản bình thường của protein tăng-cường liên-kết CCAAT alpha. Loại đột biến khác ngăn chặn khả năng liên kết ADN của protein tăng-cường liên-kết CCAAT alpha. Suy giảm liên kết ADN cản trở protein điều chỉnh biểu hiện gen và suy giảm chức năng ức chế khối u của nó. Suy giảm chức năng ức chế khối u của protein tăng-cường liên-kết CCAAT alpha dẫn đến sản xuất không kiểm soát các tế bào bạch cầu bất thường xảy ra trong bệnh bạch cầu cấp dòng tủy.
Từ 50-75% tất cả các bệnh nhân bạch cầu dòng tủy cấp tính có đột biến ở gen CEBPA, cả đơn lẻ và gia đình, có hai gen CEBPA đột biến trong mỗi tế bào bệnh bạch cầu. Những người còn lại chỉ có một đột biến gen CEBPA. Trong những trường hợp đơn lẻ, đột biến chỉ xuất hiện trong các tế bào bệnh bạch cầu. Trong những trường hợp gia đình, đột biến này hiện diện khắp cơ thể. Đột biến soma trong các gen khác cũng có thể góp phần vào quá trình phát triển của CN-AML.
Các tên gọi khác
- c/EBP alpha
- C/EBP-alpha
- CCAAT/enhancer binding protein (C/EBP), alpha
- CCAAT/enhancer binding protein alpha
- CCAAT/enhancer-binding protein alpha
- CEBP
- CEBPA_HUMAN
References
- Genetic Testing Information. CEBPA CCAAT enhancer binding protein alpha [ Homo sapiens (human) ]. Retrieved December 15, 2021 from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/gene/1050
- Catalog of Genes and Diseases from OMIM. CCAAT/ENHANCER-BINDING PROTEIN, ALPHA; CEBPA. Retrieved December 15, 2021 from https://omim.org/entry/116897
- U.S National Library of Medicine. CEBPA gene. Retrieved December 15, 2021 from https://medlineplus.gov/genetics/gene/cebpa/