3 loại ung thư máu chính
Máu chiếm khoảng 8% trọng lượng cơ thể của một người trưởng thành khỏe mạnh, máu đóng vai trò quan trọng trong hoạt động bình thường của cơ thể. Trong khi lưu thông khắp cơ thể, máu cung cấp oxy, chất dinh dưỡng, kích thích tố và kháng thể cho tất cả các cơ quan. Máu được tạo thành từ một hỗn hợp gần như bằng nhau giữa huyết tương (chất lỏng vận chuyển tế bào, chất thải và chất dinh dưỡng, cùng những thứ khác) và tế bào máu (tế bào hồng cầu, bạch cầu và tiểu cầu).
Ung thư máu ảnh hưởng đến các tế bào máu và tủy xương—mô xốp bên trong xương, nơi tạo ra tế bào máu. Ung thư máu thay đổi cách các tế bào máu hoạt động và hiệu quả hoạt động của chúng. Ung thư máu chiếm khoảng 10% tổng số ca ung thư được chẩn đoán tại Hoa Kỳ mỗi năm. Các bệnh ung thư máu (bao gồm bệnh bạch cầu, ung thư hạch và u tủy) thường gặp với nam giới hơn nữ giới. Bệnh bạch cầu trẻ em chiếm khoảng 25% tổng số ca bệnh ung thư trẻ em.
Máu chứa 4 thành phần chính bao gồm:
- Huyết tương (plasma) là phần chất lỏng của máu vận chuyển chất dinh dưỡng, chất thải, protein và các phân tử khác liên quan đến chức năng của nhiều bộ phận khắp cơ thể, bao gồm điều chỉnh nhiệt độ cơ thể và cân bằng chất lỏng.
- Bạch cầu thuộc hệ miễn dịch, có nhiệm vụ chống nhiễm trùng
- Hồng cầu mang oxy đến các mô và cơ quan của cơ thể và mang carbon dioxide đến phổi để thải ra ngoài
- Tiểu cầu giúp đông máu khi bị thương
Có ba loại ung thư máu chính:
Những loại ung thư này khiến tủy xương và hệ bạch huyết tạo ra các tế bào máu không hoạt động tốt như bình thường, chúng ảnh hưởng đến các loại bạch cầu khác nhau và hoạt động theo những cách khác nhau.
Bệnh bạch cầu – Leukemia
Cơ thể người bị bệnh bạch cầu tạo ra rất nhiều tế bào bạch cầu nên còn có tên gọi là “bệnh máu trắng”. Bệnh bạch cầu được chia thành bốn loại dựa trên loại tế bào bạch cầu bất thường và tốc độ phát triển nhanh (cấp tính) hay chậm (mãn tính).
Bệnh bạch cầu lympho cấp tính (Acute Lymphocytic Leukemia – ALL)
Bệnh bắt đầu với các tế bào bạch cầu được gọi là tế bào lympho trong tủy xương. Cơ thể người bệnh tạo ra quá nhiều tế bào lympho đến mức chèn ép các tế bào bạch cầu khỏe mạnh. Bệnh bạch cầu lympho cấp tính có thể tiến triển nhanh chóng nếu không được điều trị.
Bệnh bạch cầu lympho cấp tính là loại ung thư phổ biến nhất với trẻ em. Trẻ em từ 3 đến 5 tuổi có nguy cơ cao mắc bệnh này nhất, nhưng người trưởng thành trên 75 tuổi cũng có thể mắc bệnh.
Một số yếu tố nguy cơ:
- Có anh chị em mắc bệnh bạch cầu lympho cấp tính
- Đã từng điều trị bằng hóa trị hoặc xạ trị cho một loại ung thư khác
- Sống gần nơi có nhiều bức xạ
- Bị hội chứng Down hoặc rối loạn di truyền khác
Bệnh bạch cầu dòng tủy cấp tính (Acute Myeloid Leukemia – AML)
Bệnh bạch cầu dòng tủy cấp tính bắt đầu trong các tế bào dòng tủy, thông thường tế bào dòng tủy phát triển thành bạch cầu, hồng cầu và tiểu cầu. Bệnh làm giảm số lượng tế bào máu khỏe mạnh của cả ba loại. Dạng bệnh bạch cầu này phát triển nhanh.
Bệnh bạch cầu dòng tủy cấp tính chủ yếu ảnh hưởng đến những người trên 65 tuổi. Bệnh phổ biến với nam giới hơn phụ nữ.
Một số yếu tố nguy cơ:
- Đã điều trị bằng hóa trị hoặc xạ trị ung thư
- Phơi nhiễm hóa chất độc hại như benzen
- Hút thuốc lá
- Bị rối loạn máu như loạn sản tủy hoặc bệnh đa hồng cầu, hoặc rối loạn di truyền như hội chứng Down
Bệnh bạch cầu lympho mãn tính (Chronic Lymphocytic Leukemia – CLL)
Đây là loại bệnh bạch cầu phổ biến nhất với người trưởng thành. Tương tự như bệnh bạch cầu lympho cấp tính, bệnh bạch cầu lympho mãn tính bắt đầu từ các tế bào lympho trong tủy xương, nhưng phát triển chậm hơn. Nhiều người bệnh không biểu hiện bất kỳ triệu chứng nào trong thời gian dài cho đến khi ung thư bắt đầu.
Bệnh chủ yếu ảnh hưởng đến những người từ 70 tuổi trở lên. Tiền sử gia đình mắc bệnh ung thư máu, phơi nhiễm thời gian dài các loại hóa chất như thuốc diệt cỏ hoặc thuốc diệt côn trùng có thể làm tăng khả năng mắc bệnh.
Bệnh bạch cầu dòng tủy mãn tính (Chronic Myeloid Leukemia – CML)
Bệnh bắt đầu từ các tế bào dòng tủy tương tự như như bệnh bạch cầu dòng tủy cấp tính. Nhưng các tế bào bất thường phát triển chậm.
Bệnh bạch cầu dòng tủy mãn tính hơi phổ biến với nam giới hơn nữ giới. Bệnh thường xảy ra với người trưởng thành, nhưng trẻ em đôi khi cũng có thể mắc phải. Sống gần nơi có bức xạ cao cũng làm tăng nguy cơ gây bệnh.
Ung thư hạch – Lymphoma
Ung thư hạch hay u lympho là bệnh ung thư xảy ra với hệ bạch huyết. Trong cơ thể, mạng lưới bạch huyết bao gồm hạch bạch huyết, lá lách và tuyến ức, chúng có chức năng lưu trữ và vận chuyển các tế bào bạch cầu đến giúp cơ thể chống lại nhiễm trùng.
Lynphoma bắt đầu trong các tế bào bạch cầu được gọi là tế bào bạch huyết. Có hai loại ung thư hạch chính:
- Ung thư hạch Hodgkin bắt đầu trong các tế bào miễn dịch được gọi là tế bào lympho B hoặc tế bào B. Các tế bào này tạo ra protein kháng thể chống lại vi khuẩn. Người bị ung thư hạch Hodgkin có các tế bào lympho lớn được gọi là tế bào Reed-Sternberg trong các hạch bạch huyết.
- Ung thư hạch không Hodgkin bắt đầu từ tế bào B hoặc tế bào T. U lympho không Hodgkin phổ biến hơn u lympho Hodgkin.
Cả hai loại chính đều được chia thành một số loại phụ dựa trên vị trí bắt đầu trong cơ thể và cách nó hoạt động.
Người có hệ thống miễn dịch kém dễ bị ung thư hạch. Nhiễm vi rút Epstein-Barr, HIV hoặc vi khuẩn Helicobacter pylori (H. pylori) cũng làm tăng cơ hội.
Ung thư hạch thường được chẩn đoán trong độ tuổi từ 15 đến 35 tuổi và trên 50 tuổi.
U tủy – Myeloma
U tủy là bệnh ung thư của các tế bào plasma trong tủy xương. Tế bào plasma là một loại tế bào bạch cầu tạo ra kháng thể.
Tế bào u tủy di căn qua tủy xương. Chúng có thể làm hỏng xương và ngăn chặn các tế bào máu khỏe mạnh. Các tế bào này cũng tạo ra kháng thể không thể chống lại nhiễm trùng.
Bệnh ung thư này thường được gọi là đa u tủy vì nó được tìm thấy tại nhiều nơi trong tủy xương.
Nam giới trên 50 tuổi có nguy cơ cao mắc bệnh này nhất, đặc biệt trong quần thể người Mỹ gốc Phi.
Nguy cơ cũng cao hơn nếu:
- Có người thân mắc bệnh u tủy
- Béo phì
- Phơi nhiễm bức xạ dài ngày
Triệu chứng ung thư máu
Các triệu chứng của ung thư máu khác nhau tùy theo bệnh nhưng thường bao gồm:
- Sốt
- Ớn lạnh
- Mệt mỏi
- Yếu đuối
- Đau xương khớp
- Giảm cân
Tình trạng sưng hạch bạch huyết, gan và lá lách cũng rất phổ biến, thiếu máu có thể xảy ra trong một số bệnh ung thư máu.
Điều trị ung thư máu
Phương pháp điều trị phụ thuộc vào loại ung thư máu, độ tuổi, tốc độ tiến triển của bệnh và liệu ung thư có di căn đến các bộ phận khác hay không.
Bởi vì các phương pháp điều trị ung thư máu đã được cải thiện rất nhiều trong vài thập kỷ qua, nhiều loại ung thư máu hiện có khả năng điều trị cao.
Các phương pháp điều trị phổ biến bao gồm:
- Hóa trị. Thuốc chống ung thư được đưa vào cơ thể (qua đường tiêm vào tĩnh mạch hoặc đôi khi bằng cách uống một viên thuốc) để tiêu diệt và ngăn chặn sản sinh các tế bào ung thư.
- Xạ trị. Sử dụng các tia năng lượng cao để tiêu diệt tế bào ung thư.
- Liệu pháp trúng đích. Sử dụng các loại thuốc đặc biệt tiêu diệt tế bào máu ác tính mà không gây hại cho các tế bào bình thường. Liệu pháp trúng đích được sử dụng phổ biến nhất để điều trị bệnh bạch cầu.
- Ghép tế bào gốc. Các tế bào gốc khỏe mạnh có thể được truyền vào cơ thể để tiếp tục sản xuất máu khỏe mạnh sau liệu pháp tiêu diệt các tế bào máu ác tính.
- Phẫu thuật. Loại bỏ các hạch bạch huyết bị ảnh hưởng để điều trị một số khối u bạch huyết.
- Liệu pháp miễn dịch. Kích hoạt hệ miễn dịch để tiêu diệt các tế bào ung thư.
References
- Blood Cancer UK. Blood cancer. Retrieved June 16, 2022 from https://bloodcancer.org.uk/understanding-blood-cancer/
- Yale Meddicine. Blood cancers. Retrieved June 16, 2022 from https://www.yalemedicine.org/conditions/blood-cancers
- American Soceity of Hematology. Blood cancers. Retrieved June 16, 2022 from https://www.hematology.org/education/patients/blood-cancers
- UPMC Hillman Cancer Center. Blood Cancer Symptoms and Diagnosis. Retrieved June 16, 2022 from https://hillman.upmc.com/cancer-care/blood/symptoms-diagnosis
- WebMD. Types of Blood Cancer. Retrieved June 16, 2022 from https://www.webmd.com/cancer/lymphoma/types-and-differences
- Cancer Treatment Centers of America. Blood cancer. Retrieved June 16, 2022 from https://www.cancercenter.com/blood-cancers