Gen RUNX1
Gen RUNX1 nằm trên nhiễm sắc thể 21, cung cấp hướng dẫn tạo ra một protein gọi là yếu tố phiên mã 1 liên quan đến runt (RUNX1). Tương tự như các yếu tố phiên mã khác, protein RUNX1 liên kết với một số vùng của ADN nhằm kiểm soát hoạt động của các gen tương ứng.
Chức năng chính
Protein RUNX1 tương tác với một protein khác gọi là yếu tố liên kết lõi beta hoặc CBFβ (được tạo ra từ gen CBFB) nhằm giúp nó liên kết với ADN và không bị phá vỡ. Cùng với nhau, các protein này tạo thành một phiên bản của phức hợp được gọi là yếu tố liên kết lõi hay yếu tố phiên mã dị thể (Core Binding Factor - CBF). Protein RUNX1 kích hoạt các gen kiểm soát quá trình phát triển của tế bào tạo máu. Cụ thể hơn, nó nắm vai trò thiết yếu trong quá trình phát triển tế bào gốc tạo máu—những tế bào máu sơ khai có tiềm năng phát triển thành tất cả các loại tế bào máu trưởng thành như bạch cầu, hồng cầu và tiểu cầu.
Đột biến gây bệnh
Bệnh bạch cầu cấp dòng tủy với chuyển vị
Đột biến chuyển vị trên gen RUNX1 được tìm thấy trong khoảng 7% trường hợp mắc một dạng ung thư máu được gọi là bệnh bạch cầu dòng tủy cấp tính (Acute Myeloid Leukemia hay AML). Chuyển vị t(8;21) hợp nhất gen RUNX1 trên nhiễm sắc thể 21 với gen RUNX1T1 (còn được gọi là ETO) trên nhiễm sắc thể 8. Bởi vì đột biến này ảnh hưởng đến CBF, nên bệnh được phân loại là bệnh bạch cầu cấp dòng tủy với chuyển vị (CBF-AML).
Protein dung hợp RUNX1-ETO có thể hình thành yếu tố phiên mã dị thể để gắn vào ADN giống như protein RUNX1 bình thường, tuy nhiên, thay vì bật gen, nó lại tắt chúng. Do đó, các tế bào máu không thể trưởng thành (biệt hóa) dẫn đến quá trình sản xuất các tế bào bạch cầu bất thường và chưa trưởng thành được gọi là vụ nổ myeloid. Trong khi t(8;21) là nguyên nhân chính phát triển bệnh bạch cầu, cần có thêm đột biến tại một hoặc nhiều gen khác để các vụ nổ myeloid phát triển thành tế bào ung thư bạch cầu.
Xem thêm Bệnh bạch cầu cấp dòng tủy với chuyển vịBệnh bạch cầu cấp dòng tủy bình thường về mặt di truyền học
Juvenile idiopathic arthritis
Viêm khớp dạng thấp
Tăng bạch cầu toàn thân
Các vấn đề khác
Chuyển vị và các dạng đột biến khác trên gen RUNX1 có liên quan đến nhiều loại bệnh bạch cầu khác nhau và bệnh về máu, bao gồm bệnh bạch cầu nguyên bào lympho cấp tính (Acute Lymphoblastic Leukemia - ALL), bệnh bạch cầu nguyên bào tủy mãn tính (Chronic Myelomonocytic Leukemia hay CMML), rối loạn tiểu cầu gia đình có khuynh hướng mắc bệnh bạch cầu dòng tủy cấp tính và các hội chứng bệnh bạch cầu dòng tủy (Myelodysplastic Syndromes - MDS). Tùy thuộc vào loại đột biến, những bệnh này có thể liên quan đến suy giảm điều hòa hoạt động gen hoặc mất chức năng gen. Những đột biến gen RUNX1 liên quan đến các bệnh này là đột biến soma không di truyền, chúng chỉ hiện diện trong một số tế bào nhất định của cơ thể.
Các tên gọi khác
- acute myeloid leukemia 1 protein
- AML1
- AMLCR1
- CBF-alpha-2
- CBFA2
- core-binding factor, runt domain, alpha subunit 2
- oncogene AML-1
- PEA2-alpha B
- PEBP2-alpha B
- PEBP2A2
- PEBP2aB
- polyomavirus enhancer-binding protein 2 alpha B subunit
- runt-related transcription factor 1
- RUNX1_HUMAN
- SL3-3 enhancer factor 1 alpha B subunit
- SL3/AKV core-binding factor alpha B subunit
Tài liệu tham khảo
- Genetic Testing Information. RUNX1 RUNX family transcription factor 1 [Homo sapiens (human)]. Retrieved February 19, 2024 from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/gene/861/
- Catalog of Genes and Diseases from OMIM. RUNT-RELATED TRANSCRIPTION FACTOR 1; RUNX1. Retrieved February 19, 2024 from https://omim.org/entry/151385
- National Library of Medicine. RUNX1 gene. Retrieved February 19, 2024 from https://medlineplus.gov/genetics/gene/runx1/