Gen CBFB
Gen CBFB nằm trên nhiễm sắc thể 16, cung cấp hướng dẫn tạo ra một protein được gọi là yếu tố liên kết lõi beta (CBFβ). CBFβ là một phần của phức hợp protein được gọi là yếu tố liên kết lõi hay yếu tố phiên mã dị thể (Core Binding Factor - CBF).
Chức năng chính
CBFβ gắn vào một trong ba protein RUNX (RUNX1, RUNX2 hoặc RUNX3) để tạo thành các phiên bản khác nhau của CBF. Các phức hợp protein này liên kết với một số vùng của ADN nhằm bật những gen tương ứng.
CBFβ giúp phức hợp liên kết với ADN và bảo vệ protein RUNX không bị phá vỡ. Chức năng của CBF phụ thuộc vào loại protein RUNX mà nó chứa. Sau khi liên kết với ADN, protein RUNX1 kiểm soát hoạt động của các gen liên quan đến quá trình phát triển tế bào tạo máu. Protein RUNX2 quy định các gen quan trọng cho giai đoạn phát triển tế bào xương và hình thành bộ xương. Protein RUNX3 chủ yếu ảnh hưởng đến các gen liên quan đến quá trình phát triển của các tế bào thần kinh.
Đột biến gây bệnh
Bệnh bạch cầu cấp dòng tủy với chuyển vị
Các đột biến chuyển đoạn ảnh hưởng đến gen CBFB liên quan đến một dạng ung thư máu được gọi là bệnh bạch cầu dòng tủy cấp tính (Acute Myeloid Leukemia - AML). Bởi vì đột biến ảnh hưởng đến CBF nên bệnh này được phân loại là Bệnh bạch cầu cấp dòng tủy với chuyển vị (CBF-AML). Dạng đột biến phổ biến nhất là đảo ngược một vùng của nhiễm sắc thể 16(inv(16)), nguyên nhân do nhiễm sắc thể đứt gãy tại hai vị trí, đoạn ADN bị đảo ngược rồi lắp lại vào nhiễm sắc thể. Ít phổ biến hơn, chuyển vị xảy ra giữa hai bản sao của nhiễm sắc thể 16 (t(16;16)), nguyên nhân do các đoạn ADN từ mỗi bản sao của nhiễm sắc thể bị đứt ra rồi hoán đổi vị trí cho nhau. Cả hai kiểu chuyển vị đều khiến các phần của gen CBFB và MYH11 hợp nhất trên nhiễm sắc thể 16, chúng liên quan đến 5-8% các trường hợp AML trên người trưởng thành.
Khi chuyển vị xảy tại các tế bào máu ban đầu, chức năng của protein RUNX1 bị ảnh hưởng. Gen dung hợp tạo ra protein CBFβ-MYH11, protein này vẫn có thể liên kết với RUNX1 để tạo thành CBF. Tuy nhiên, chức năng của CBF bị suy giảm. CBFβ-MYH11 cản trở CBF liên kết với ADN và ngăn cản RUNX1 kiểm soát hoạt động của gen. Ngoài ra, phần MYH11 của protein dung hợp có thể tương tác với các protein khác để ngăn cản RUNX1 kiểm soát hoạt động của gen. Hoạt động gen thay đổi khiến tế bào máu không thể trưởng thành (biệt hóa), dẫn đến quá trình sản xuất các tế bào bạch cầu bất thường và chưa trưởng thành được gọi là các vụ nổ myeloid. Trong khi inv(16) và t(16;16) là nguyên nhân chính gây ra bệnh bạch cầu, cần có thêm thêm một hoặc nhiều thay đổi di truyền để các vụ nổ myeloid phát triển thành tế bào ung thư bạch cầu.
Xem thêm Bệnh bạch cầu cấp dòng tủy với chuyển vịCác tên gọi khác
- CBF-beta
- core-binding factor beta subunit
- core-binding factor, beta subunit
- PEA2-beta
- PEBB_HUMAN
- PEBP2-beta
- PEBP2B
- polyomavirus enhancer binding protein 2, beta subunit
- polyomavirus enhancer-binding protein 2 beta subunit
- SL3-3 enhancer factor 1 beta subunit
- SL3-3 enhancer factor 1 subunit beta
- SL3/AKV core-binding factor beta subunit
Tài liệu tham khảo
- Genetic Testing Information. CBFB core-binding factor subunit beta [Homo sapiens (human)]. Retrieved February 19, 2024 from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/gene/865/
- Catalog of Genes and Diseases from OMIM. CORE-BINDING FACTOR, BETA SUBUNIT; CBFB. Retrieved February 19, 2024 from https://omim.org/entry/121360
- National Library of Medicine. CBFB gene. Retrieved February 19, 2024 from https://medlineplus.gov/genetics/gene/cbfb/