Yếu tố quyết định chiều cao của trẻ
Các nhà khoa học ước tính khoảng 80% chiều cao của một cá nhân được xác định bởi các biến thể chuỗi ADN được thừa hưởng, nhưng người ta vẫn chưa thể biết chính xác những biến thể này thuộc gen nào và chúng làm gì để tác động đến chiều cao. Một số đột biến gen hiếm gặp có tác động đáng kể đến chiều cao (ví dụ: các biến thể trong gen FGFR3 gây ra chứng achondroplasia, một tình trạng hiếm gặp có đặc trưng là tầm vóc thấp). Tuy nhiên, đối với hầu hết các cá nhân, chiều cao được kiểm soát phần lớn bởi sự kết hợp của các biến thể di truyền mà mỗi biến thể có ảnh hưởng khiêm tốn hơn đến chiều cao cộng với sự đóng góp nhỏ hơn từ các yếu tố môi trường (như chế độ dinh dưỡng). Hơn 700 biến thể gen như vậy đã được phát hiện và nhiều biến thể khác dự kiến sẽ được xác định. Một số biến thể này nằm trong các gen ảnh hưởng trực tiếp hoặc gián tiếp đến sụn trong các đĩa tăng trưởng, chính là các khu vực trong xương dài của chân và tay, nơi tạo ra xương mới, kéo dài xương khi trẻ lớn lên. Chức năng của nhiều gen liên quan đến chiều cao khác vẫn chưa được biết.
Ngoài gen FGFR3, các nhà nghiên cứu đã xác định được hàng trăm gen khác liên quan đến các chứng rối loạn hiếm gặp có ảnh hưởng lớn đến chiều cao. Các gen này bao gồm FBN1 (loạn sản âm, loạn sản geleophysic, hội chứng Marfan), GH1 (thiếu hụt hormone tăng trưởng cô lập), EVC (hội chứng Ellis-van Creveld, loạn sản Weyers) và GPC3 (hội chứng Simpson-Golabi-Behmel). Bằng cách nghiên cứu tác động mạnh mẽ của từng phiên bản gen lên chiều cao, giới khoa học hy vọng sẽ hiểu rõ hơn về sự tương tác phức tạp giữa các gen đến chiều cao bình thường. Một số gen như ACAN chứa các biến thể hiếm, gây rối loạn tăng trưởng nghiêm trọng trong khi có các biến thể khác ảnh hưởng nhẹ hơn đến chiều cao ở những người có sức khỏe bình thường. Xác định các gen chiều cao khác và các biến thể có tác động lớn hay nhỏ là một lĩnh vực nghiên cứu di truyền tích cực.
Vì chiều cao được xác định bởi nhiều biến thể gen (di truyền đa gen), rất khó để dự đoán chính xác chiều cao của một đứa trẻ. Việc thừa kế các biến thể này từ cha mẹ của một người giúp giải thích lý do tại sao con cái thường cao xấp xỉ bằng bố mẹ của chúng, nhưng sự kết hợp khác nhau giữa các biến thể có thể khiến anh chị em có chiều cao khác nhau. Ngoài ra, chiều cao còn bị ảnh hưởng bởi các cơ chế sinh học khác (chẳng hạn như hormone) cũng có thể được xác định bởi di truyền, mặc dù vai trò của các cơ chế này vẫn chưa rõ ràng.
Ngoài yếu tố di truyền và sinh học, chiều cao còn bị ảnh hưởng bởi các yếu tố môi trường, bao gồm tình trạng dinh dưỡng của người mẹ khi mang thai, có hút thuốc hay không, có tiếp xúc với các chất độc hại hay không. Một đứa trẻ được nuôi dưỡng tốt, khỏe mạnh và năng động có thể sẽ cao hơn khi trưởng thành so với đứa trẻ có chế độ ăn uống thiếu chất, mắc các bệnh truyền nhiễm hoặc chăm sóc sức khỏe không tốt. Các yếu tố kinh tế xã hội như thu nhập, giáo dục và nghề nghiệp cũng có thể ảnh hưởng đến chiều cao. Trong một số trường hợp, sắc tộc đóng một vai trò quan trọng trong chiều cao của người trưởng thành, nhưng các nghiên cứu trên các gia đình nhập cư đã chỉ ra rằng việc chuyển đến một quốc gia có khả năng tiếp cận tốt hơn với thực phẩm dinh dưỡng, chăm sóc sức khỏe và cơ hội việc làm có thể có ảnh hưởng đáng kể đến chiều cao của thế hệ tiếp theo, điều này cho thấy rằng một số khác biệt về chiều cao giữa các dân tộc được giải thích bởi các yếu tố không phải di truyền.
References
- U.S. National Library of Medicine. Is height determined by genetics? Retrieved January 8, 2021 from https://medlineplus.gov/genetics/understanding/traits/height/