Nhân tuyến giáp
Nhân tuyến giáp xảy ra khi các tế bào trong tuyến giáp phát triển bất thường, tạo thành khối u rắn hoặc khối chất lỏng hình thành bên trong tuyến giáp. Tuyến giáp là một phần của hệ thống nội tiết, được tạo thành từ hai thùy (thùy trái, thùy phải) và một eo nối giữa hai thùy, nằm phía trước cổ. Tuyến giáp sản xuất và giải phóng các loại hormone tuyến giáp, giúp kiểm soát các chức năng như nhiệt độ cơ thể, tiêu hóa và các chức năng tim.
Biểu hiện lâm sàng
Hầu hết nhân tuyến giáp không gây ra bất kỳ triệu chứng nào. Tuy nhiên, nếu khối u quá lớn có thể đè lên các cấu trúc khác ở cổ và gây ra các triệu chứng, bao gồm:
- Khó nuốt hoặc khó thở
- Khàn giọng hoặc thay đổi giọng nói
- Đau ở cổ
- Bướu cổ (phì đại tuyến giáp)
Trong một số trường hợp, các nhân tuyến giáp sản xuất thêm hormone thyroxine. Lượng thyroxine dư thừa thúc đẩy sản xuất quá mức các hormone tuyến giáp (cường giáp), gây ra các triệu chứng như:
- Cảm giác lo lắng
- Yếu cơ / run
- Giảm cân
- Khó ngủ
- Các vấn đề về thị lực
- Nhạy cảm với nhiệt
- Tăng hoặc giảm cảm giác thèm ăn
- Hụt hơi
- Da sần sùi
- Da đỏ ở mặt, cổ hoặc phần trên ngực
- Tim đập nhanh
Nhân tuyến giáp cũng có thể khiến nồng độ hormone tuyến giáp thấp (suy giáp). Các triệu chứng của suy giáp bao gồm:
- Mệt mỏi
- Kinh nguyệt không đều
- Hay quên
- Tăng cân
- Da và tóc khô, thô ráp, tóc dễ rụng
- Giọng nói khàn
- Táo bón
- Phiền muộn
- Phù toàn thân
Độ phổ biến
Nhân tuyến giáp xảy ra ở khoảng 5% dân số và 15% ở những người bị cường giáp.
Nguyên nhân
Một số căn bệnh có thể dẫn đến các khối u phát triển trong tuyến giáp, bao gồm:
- Mô tuyến giáp phát triển quá mức. Sự phát triển quá mức của mô tuyến giáp đôi khi được gọi là u tuyến giáp. Nguyên nhân khiến u tuyến giáp phát triển vẫn chưa được xác định nhưng nó không phải là ung thư và không nghiêm trọng trừ khi nó gây ra các triệu chứng khó chịu. Một số u tuyến giáp dẫn đến cường giáp.
- U nang tuyến giáp. Các khoang chứa đầy chất lỏng (u nang) trong tuyến giáp thường là kết quả của u tuyến giáp thoái hóa. Thông thường, các thành phần rắn được trộn lẫn với chất lỏng trong u nang tuyến giáp. U nang thường không phải ung thư, nhưng đôi khi chúng chứa các thành phần rắn gây ung thư.
- Viêm tuyến giáp mãn tính. Bệnh Hashimoto, một chứng rối loạn tuyến giáp, có thể gây viêm tuyến giáp và dẫn đến nhân tuyến giáp. Căn bệnh này thường liên quan đến suy giáp.
- Bướu giáp đa nhân. Thuật ngữ bướu giáp (bướu cổ) được sử dụng để mô tả sự phình to của tuyến giáp, có thể do thiếu iốt hoặc rối loạn tuyến giáp gây ra. Bướu giáp đa nhân chứa nhiều khối u tách biệt bên trong bướu, nguyên nhân gây bệnh vẫn chưa được biết rõ.
- Ung thư tuyến giáp. Một số yếu tố nhất định làm tăng nguy cơ ung thư tuyến giáp như tiền sử gia đình mắc bệnh ung thư tuyến giáp hoặc nội tiết khác, có tiền sử phơi nhiễm bức xạ từ liệu pháp y tế hoặc từ bụi phóng xạ hạt nhân.
- Thiếu I-ốt. Thiếu i-ốt trong chế độ ăn uống đôi khi có thể khiến tuyến giáp phát triển các khối u tuyến giáp.
Chẩn đoán
Khám sức khỏe
Để kiểm tra các khối u trong tuyến giáp, bệnh nhân được yêu cầu nuốt xuống để kiểm tra dấu hiệu bất thường vì khi nuốt các khối u trong tuyến giáp sẽ di chuyển lên xuống.
Bác sĩ cũng sẽ kiểm tra các dấu hiệu và triệu chứng của cường giáp như run, phản xạ hoạt động quá mức, nhịp tim nhanh hoặc không đều. Đồng thời các dấu hiệu của chứng suy giáp cũng sẽ được kiểm tra như nhịp tim chậm, da khô và sưng mặt.
Kiểm tra chức năng tuyến giáp
Các xét nghiệm đo nồng độ hormone kích thích tuyến giáp (TSH) và hormone do tuyến giáp sản xuất trong máu có thể cho biết một người có bị cường giáp hoặc suy giáp hay không.
Siêu âm
Kỹ thuật hình ảnh này sử dụng sóng âm tần số cao để tạo ra hình ảnh về tuyến giáp. Siêu âm tuyến giáp giúp xác định vị trí, hình dạng và cấu trúc của khối u. Các bác sĩ có thể sử dụng nó để phân biệt u nang với khối u rắn và xác định xem có nhiều hay không. Các bác sĩ cũng có thể sử dụng siêu âm như một công cụ hướng dẫn hỗ trợ kỹ thuật sinh thiết chọc hút bằng kim nhỏ.
Sinh thiết chọc hút bằng kim nhỏ
Sinh thiết chọc hút bằng kim nhỏ sử dụng một cây kim mỏng để nhu nhận các tế bào hoặc các mẫu chất lỏng từ nhân tuyến giáp. Kỹ thuật này có thể được khuyến nghị nếu khối u lớn hơn 1,5 cm. Các khối u thường được sinh thiết để kiểm tra dấu hiệu ung thư.
Quy trình này thường được thực hiện tại phòng khám của bác sĩ, quá trình sinh thiết mất khoảng 20 phút. Thông thường, bác sĩ sẽ sử dụng kỹ thuật siêu âm để giúp định hướng vị trí của kim. Mẫu sinh thiết sẽ gửi đến phòng thí nghiệm để phân tích dưới kính hiển vi.
Chụp tuyến giáp
Trong quá trình chụp tuyết giáp, bệnh nhân được tiêm một đồng vị phóng xạ của iốt vào tĩnh mạch trên cánh tay. Sau đó, một máy ảnh đặc biệt sẽ tạo ra hình ảnh tuyến giáp trên màn hình máy tính.
Các khối u sản xuất hormone tuyến giáp dư thừa (gọi là khối u nóng) xuất hiện trên hình chụp vì chúng hấp thụ nhiều đồng vị hơn so với mô tuyến giáp bình thường. Các khối u nóng hầu như không phải là ung thư.
Trong một số trường hợp, các khối u hấp thụ ít đồng vị hơn (gọi là khối u lạnh) là ung thư. Tuy nhiên, chụp tuyến giáp không thể nhận biết các khối u lạnh có phải là ung thư hay không.
Chụp tuyến giáp thường được thực hiện khi xét nghiệm máu cho thấy có dấu hiệu cường giáp hoặc quá nhiều hormone tuyến giáp.
Điều trị
Phương pháp điều trị phụ thuộc vào loại nhân tuyến giáp mà bệnh nhân mắc phải
Điều trị nhân tuyến giáp lành tính
- Theo dõi tính trạng sức khỏe. Nếu kết quả sinh thiết cho thấy nhân tuyến giáp không phải ung thư, có thể chỉ cần theo dõi tình trạng sức khỏe của bệnh nhân.
Trong quá trình theo dõi bệnh nhân cần khám sức khỏe và kiểm tra chức năng tuyến giáp định kỳ, bao gồm siêu âm. Nếu nhân tuyến giáp phát triển lớn hơn, cần tiếp tục sinh thiết để kiểm tra thêm. - Liệu pháp hormone tuyến giáp. Nếu xét nghiệm chức năng tuyến giáp cho thấy tuyến giáp không sản xuất đủ hormone, bác sĩ có thể đề nghị liệu pháp hormone tuyến giáp.
- Phẫu thuật. Trường hợp nhân tuyến giáp quá lớn gây khó thở và khó nuốt, bác sĩ cũng có thể cân nhắc phẫu thuật cho những người bị bướu giáp đa nhân, đặc biệt khi bướu giáp chèn ép đường thở, thực quản hoặc mạch máu.
Điều trị cường giáp
Nếu nhân tuyến giáp dẫn đến tình trạng sản xuất hormone tuyến giáp quá mức, bác sĩ có thể đề nghị các phương pháp điều trị cường giáp bao gồm:
- Liệu pháp iốt phóng xạ. Liệu pháp này được dùng dưới dạng viên nang hoặc ở dạng lỏng. Iốt phóng xạ được tuyến giáp hấp thụ, làm cho các nhân tuyến giáp co lại, các dấu hiệu và triệu chứng của cường giáp giảm dần, thường trong vòng hai đến ba tháng.
- Thuốc kháng giáp. Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể đề nghị dùng thuốc kháng giáp như methimazole (Tapazole) để giảm các triệu chứng của cường giáp. Thời gian điều trị bằng thuốc lâu dài và có thể có các tác dụng phụ nghiêm trọng đối với gan, vì vậy cần phải thảo luận với bác sĩ về những rủi ro và lợi ích của nó.
- Phẫu thuật. Nếu điều trị bằng iốt phóng xạ hoặc thuốc kháng giáp không hiệu quả hoặc không thể thực hiện được, bác sĩ có thể đề nghị phẫu thuật loại bỏ khối u tuyến giáp hoạt động quá mức.
Điều trị ung thư tuyến giáp
Phẫu thuật loại bỏ khối u là phương pháp điều trị tốt nhất cho ung thư tuyến giáp. Quy trình phẫu thuật bao gồm:
- Theo dõi. Các khối ung thư nhỏ có khả năng phát triển kém, vì vậy bác sĩ có thể theo dõi chặt chẽ bằng siêu âm và các xét nghiệm máu trước khi điều trị.
- Phẫu thuật. Phương pháp điều trị phổ biến cho các khối u ung thư là phẫu thuật cắt bỏ. Trước đây, phương pháp phẫu thuật tiêu chuẩn thường loại bỏ phần lớn mô tuyến giáp ( gọi là phẫu thuật cắt gần toàn bộ tuyến giáp). Tuy nhiên, ngày nay phẫu thuật hạn chế hơn chỉ cắt bỏ một nửa tuyến giáp cho một số khối u ung thư. Phương pháp phẫu thuật cắt gần toàn bộ tuyến giáp có thể được áp dụng tùy theo mức độ bệnh.
Phẫu thuật tuyến giáp có thể có một số rủi ro bao gồm tổn thương dây thần kinh điều khiển dây thanh quản và tổn thương tuyến cận giáp (bốn tuyến nhỏ nằm ở mặt sau của tuyến giáp giúp kiểm soát mức độ khoáng chất trong cơ thể).
Sau khi phẫu thuật tuyến giáp, bệnh nhân sẽ cần điều trị suốt đời bằng levothyroxine để cung cấp hormone tuyến giáp cho cơ thể. - Tiêm cồn tuyệt đối. Một lựa chọn khác để kiểm soát một số khối u ung thư nhỏ là tiêm cồn tuyệt đối. Phương pháp tiến hành tiêm một lượng nhỏ cồn vào khối u tuyến giáp để tiêu diệt ung thư. Quá trình điều trị có thể lặp lại nhiều lần.
Dạng di truyền
Nhân tuyến giáp có thể xảy ra trong gia đình, nghĩa là một người có nguy cơ mắc bệnh cao hơn khi có người thân mắc bệnh. Tuy nhiên, một người vẫn có thể bị nhân tuyến giáp ngay cả khi không ai trong gia đình mắc căn bệnh này. Nói cách khác, gen chỉ là một trong những yếu tố nguy cơ gây bệnh nhân tuyến giáp.
Phòng ngừa
Các chuyên gia vẫn chưa xác định rõ nguyên nhân gây ra hầu hết các trường hợp mắc nhân tuyến giáp, vì vậy rất khó để ngăn ngừa chúng. Đảm bảo bổ sung đủ i-ốt trong thực phẩm (muối ăn, các sản phẩm từ sữa, hải sản, thịt, v.v.), có thể ngăn ngừa một trong những nguyên nhân gây ra nhân tuyến giáp. Ngoài ra, một số cách có thể giúp ngăn ngừa các bệnh tuyến giáp gián tiếp dẫn đến nhân tuyến giáp, bao gồm:
- Bỏ thuốc lá. Bỏ thuốc lá không chỉ làm giảm nguy cơ mắc bệnh tuyến giáp mà còn ngăn chặn nhiều vấn đề sức khỏe khác, bao gồm cả những vấn đề liên quan đến tim mạch.
- Ăn ít đậu nành. Thành phần của đậu nành không hẳn là không tốt, nhưng nó còn gây tranh cãi, đặc biệt đối với các bệnh liên quan đến tuyến giáp.
- Đeo vòng bảo vệ cổ khi chụp X-quang. Mục đích của vòng cổ là để bảo vệ tuyến giáp của bạn khỏi tiếp xúc với bức xạ. Điều này rất quan trọng vì tuyến giáp là bộ phận dễ bị tổn thương nhất ở vùng đầu và cổ, khi tiếp xúc quá nhiều với bức xạ có thể dẫn đến ung thư tuyến giáp.
- Cân nhắc bổ sung selen. Selen là một chất dinh dưỡng có trong các protein, giúp giữ cho tuyến giáp khỏe mạnh. Một chế độ ăn uống lành mạnh đã có thể bổ sung đủ lượng selen. Tuy nhiên, thể cân nhắc tăng lượng selen để tăng cường hệ miễn dịch và giảm các triệu chứng của bệnh suy giáp.
- Kiểm tra sức khỏe thường xuyên. Kiểm tra sức khỏe thường xuyên không chỉ tốt cho sức khỏe tổng thể mà còn bảo vệ tuyến giáp khỏe mạnh.
Các tên gọi khác
- Thyroid Nodules
- Goiter
- Multinodular goiter
- Thyroid Adenoma
- Thyroid Cysts
References
- U.S National Library of Medicine. Thyroid nodule. Retrieved December 5, 2021 from https://medlineplus.gov/ency/article/007265.htm
- Mayo Foundation for Medical Education and Research (MFMER). Thyroid nodules. Retrieved December 5, 2021 from https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/thyroid-nodules/symptoms-causes/syc-20355262
- Endocrine Society. Thyroid nodules. Retrieved December 5, 2021 from https://www.hormone.org/diseases-and-conditions/thyroid-nodules
- Cleveland Clinic. Thyroid nodule. Retrieved December 5, 2021 from https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/13121-thyroid-nodule
- Johns Hopkins Medicine. Thyroid nodule. Retrieved December 5, 2021 from https://www.hopkinsmedicine.org/health/conditions-and-diseases/thyroid-nodules
- AMERICAN THYROID ASSOCIATION. Thyroid Nodules. Retrieved December 5, 2021 from https://www.thyroid.org/thyroid-nodules/
- Healthline. What You Should Know About Thyroid Nodules? Retrieved December 5, 2021 from https://www.healthline.com/health/thyroid-nodule#diagnosis
- Verywell health. 10 Ways to Reduce Your Risk of Thyroid Disease. Retrieved December 5, 2021 from https://www.verywellhealth.com/ways-to-reduce-thyroid-disease-risk-3233225