Chất béo trung tính triglyceride
Triglyceride (hay chất béo trung tính) là một loại chất béo (lipid) lưu thông trong máu. Chất béo trung tính hiện diện trong nhiều loại thực phẩm, đặc biệt bơ, dầu và các chất béo khác… Bình thường triglyceride được hấp thụ vào máu qua hệ tiêu hóa, ngoài ra, cơ thể sẽ chuyển hóa lượng calo dư thừa thành chất béo trung tính rồi lưu trữ trong các tế bào mỡ. Khi cơ thể hoạt động, các hormone giải phóng triglyceride để cung cấp năng lượng cho cơ thể. Nồng độ chất béo trung tính cao kết hợp với cholesterol cao làm tăng nguy cơ đau tim, đột quỵ và viêm tụy.
Triglyceride và cholesterol đều là chất béo hay lipid. Nhưng triglyceride là chất béo, còn cholesterol không. Cholesterol là một chất dạng sáp, không mùi do gan tạo ra. Nó được sử dụng để xây dựng thành tế bào, giúp hệ thần kinh, đóng vai trò quan trọng trong tiêu hóa và sản xuất hormone.
Cholesterol không hòa tan trong máu. Do đó, gan đóng gói cholesterol bằng chất béo trung tính và protein thành lipoprotein. Các lipoprotein vận chuyển hỗn hợp chất béo này đi khắp cơ thể để cung cấp năng lượng hoặc lưu trữ trong mô mỡ. Lipoprotein bao gồm 3 loại: lipoprotein mật độ rất thấp (VLDL), lipoprotein mật độ cao (HDL) và lipoprotein mật độ thấp (LDL).
Triglyceride và cholesterol đều là lipid lưu thông trong máu, nhưng chúng có chức năng khác nhau:
- Triglyceride lưu trữ lượng calo dư thừa và cung cấp năng lượng cho cơ thể
- Cholesterol tham gia vào thành phần xây dựng tế bào và một số hormone
Triglyceride cao
Triglyceride cao (tăng triglyceride máu) có thể gây nguy hiểm cho sức khỏe. Tuy nhiên, nồng độ triglyceride cao tương tự như cholesterol cao, hiếm khi biểu hiện ra triệu chứng rõ rệt. Do đó, cần khám sức khỏe định kỳ (xét nghiệm lipid máu) nhằm kiểm tra nồng độ triglyceride. Đặc biệt, nam giới từ 45-55 tuổi và phụ nữ từ 55-65 tuổi nên làm xét nghiệm hàng năm.
Bác sĩ sẽ xác định tổng lượng cholesterol bằng tổng hợp các chỉ số triglyceride, HDL và LDL. Nếu triglyceride và cholesterol LDL cao nhưng HDL thấp, người bệnh tăng nguy cơ đau tim và đột quỵ.
Để có kết quả chính xác nhất, nên nhịn ăn từ 8 đến 12 giờ trước khi xét nghiệm lipid máu.
Nồng độ triglyceride được phân theo các mức:
- Bình thường: dưới 150 mg/dL (dưới 1,7 mmol/L)
- Cận cao: 150-199 mg/dL (1,8-2,2 mmol/L)
- Cao: 200-499 mg/dL (2,3-5,6 mmol/L)
- Rất cao: trên 500 mg/dL (5,7 mmol/L trở lên)
Nguyên nhân triglyceride cao
Các yếu tố có thể làm tăng nồng độ chất béo trung tính bao gồm:
- Uống rượu bia quá nhiều
- Hút thuốc lá
- Chế độ ăn nhiều đường và carbohydrate đơn
- Tiền sử gia đình cholesterol cao
- Có tiền sử mắc bệnh gan, bệnh thận, bệnh tuyến giáp, tiểu đường
- Phụ nữ mãn kinh
- Béo phì
Một số trường hợp, chất béo trung tính cao do tác dụng phụ của thuốc, ví dụ như:
- Thuốc lợi tiểu
- Estrogen và progestin
- Retinoid
- Steroid
- Thuốc chẹn beta
- Một số thuốc ức chế miễn dịch
- Một số thuốc điều trị HIV
Biến chứng triglyceride cao
Chất béo trung tính cao dẫn đến hình thành mảng xơ vữa gây cứng động mạch hoặc làm dày thành động mạch, gia tăng nguy cơ đột quỵ và bệnh tim (ví dụ: bệnh mạch vành). Chất béo trung tính cao có thể gây ra các vấn đề sức khỏe khác như:
- Viêm tụy cấp tính
- Tiểu đường tuýp 2 hoặc tiền tiểu đường
- Hội chứng chuyển hóa (kết hợp của huyết áp cao, béo phì và tiểu đường)
- Giảm hormone tuyến giáp
- Bệnh di truyền hiếm gặp ảnh hưởng đến quá trình chuyển hóa chất béo thành năng lượng
Điều trị triglyceride cao
Lựa chọn lối sống lành mạnh là phương pháp tối ưu. Tập thể dục thường xuyên, dành ít nhất 30 phút tập thể dục mỗi ngày. Kết hợp nhiều hoạt động thể chất hơn vào công việc hàng ngày như leo cầu thang tại nơi làm việc hoặc đi bộ trong giờ nghỉ giải lao, ăn uống lành mạnh, kiểm soát cân nặng và không hút thuốc. Hạn chế uống rượu, bởi vì rượu chứa nhiều calo và đường có tác động đặc biệt mạnh đến triglyceride.
Nhằm hỗ trợ quá trình giảm chất béo trung tính, một số loại thuốc được khuyến cáo sử dụng, bao gồm:
- Statin: thuốc giảm cholesterol dùng trong trường hợp số lượng cholesterol thấp hoặc người bệnh có tiền sử tắc nghẽn động mạch hoặc bệnh tiểu đường.
- Thuốc Fenofibrate: dẫn xuất của acid fibric, có thể làm giảm mức chất béo trung tính. Lưu ý, không dùng thuốc này cho người mắc bệnh gan hoặc thận nặng.
- Dầu cá (hay axit béo omega-3): giúp giảm chất béo trung tính. Sử dụng dầu cá liều cao có thể cản trở quá trình đông máu, vì vậy cần trao đổi với bác sĩ trước khi dùng.
- Niacin (hay axit nicotinic): có thể làm giảm chất béo trung tính và cholesterol lipoprotein mật độ thấp (LDL) – cholesterol “xấu”. Thuốc có thể tương tác với các loại thuốc khác gây ra tác dụng phụ đáng kể, cẩn thận trong quá trình sử dụng.
Phòng ngừa triglyceride cao
Một số thay đổi thói quen ăn uống và lối sống có thể giảm nồng độ triglyceride và duy trì cholesterol tổng ở mức bình thường, bao gồm:
- Vận động thể chất ít nhất 30 phút mỗi ngày
- Ăn nhiều thực phẩm có lợi cho tim, ít chất béo bão hòa, ít đường và giàu chất xơ
- Kiểm soát huyết áp cao và tiểu đường
- Giảm rượu bia
- Ngủ đủ giấc
- Giảm cân (nếu cần) và duy trì cân nặng hợp lý
- Giảm stress
- Bỏ thuốc lá
References
- Hormone Health Network. Triglycerides. Retrieved July 6, 2022 from https://www.hormone.org/diseases-and-conditions/triglycerides
- Mayo Foundation for Medical Education and Research. Triglycerides: Why do they matter? Retrieved July 6, 2022 from https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/high-blood-cholesterol/in-depth/triglycerides/art-20048186
- U.S National Library of Medicine. Triglycerides. Retrieved July 6, 2022 from https://medlineplus.gov/triglycerides.html
- Cleveland Clinic. Triglycerides. Retrieved July 6, 2022 from https://my.clevelandclinic.org/health/articles/11117-triglycerides
- HEART UK - The Cholesterol Charity. Triglycerides. Retrieved July 6, 2022 from https://www.heartuk.org.uk/cholesterol/triglycerides
- National Heart, Lung, and Blood Institute. High Blood Triglycerides. Retrieved July 6, 2022 from https://www.nhlbi.nih.gov/health/high-blood-triglycerides
- American Heart Association.HDL (Good), LDL (Bad) Cholesterol and Triglycerides. Retrieved July 6, 2022 from https://www.heart.org/en/health-topics/cholesterol/hdl-good-ldl-bad-cholesterol-and-triglycerides
- U.S National Library of Medicine. Triglycerides Test. Retrieved July 6, 2022 from https://medlineplus.gov/lab-tests/triglycerides-test/
- American Heart Association. Prevention and Treatment of High Cholesterol (Hyperlipidemia). Retrieved July 6, 2022 from https://www.heart.org/en/health-topics/cholesterol/prevention-and-treatment-of-high-cholesterol-hyperlipidemia
- American Academy of Family Physicians. High Cholesterol. Retrieved July 6, 2022 from https://familydoctor.org/condition/cholesterol/