Gen RB1
Gen RB1 nằm trên nhiễm sắc thể số 13, cung cấp hướng dẫn tạo ra protein pRB hoạt động như một chất ức chế khối u bằng cách điều chỉnh sự phát triển của tế bào và giữ cho các tế bào không phân chia quá nhanh hoặc mất kiểm soát.
Chức năng chính
Trong một số điều kiện nhất định, pRB ngăn các protein khác kích hoạt sao chép ADN (quá trình ADN tạo ra một bản sao của chính nó). Bởi vì công đoạn sao chép ADN phải xảy ra trước khi một tế bào có thể phân chia, nên theo dõi chặt chẽ quá trình này giúp kiểm soát quá trình tế bào phân chia và ngăn chặn khối u phát triển. Ngoài ra, pRB tương tác với các protein khác cũng tác động đến sự tồn tại của tế bào, tế bào tự hủy (apoptosis) và tế bào trưởng thành để thực hiện các chức năng chuyên biệt (biệt hóa).
Đột biến gây bệnh
U nguyên bào võng mạc
Hàng trăm đột biến gen RB1 được xác định ở những người mắc bệnh u nguyên bào võng mạc (retinoblastoma) - một loại ung thư mắt hiếm gặp thường ảnh hưởng đến trẻ em. Ung thư phát triển trong võng mạc - mô nhạy cảm với ánh sáng chuyên biệt ở phía sau của mắt để phát hiện ánh sáng và màu sắc. Ước tính 40% các trường hợp u nguyên bào võng mạc là dòng mầm, khi đột biến RB1 xảy ra trong tất cả các tế bào của cơ thể và có thể di truyền sang thế hệ tiếp theo. 60% còn lại không phải dòng mầm, khi đột biến RB1 chỉ xảy ra ở mắt và không truyền cho thế hệ tiếp theo.
Trong u nguyên bào võng mạc dòng mầm, đột biến RB1 có trong tất cả các tế bào của cơ thể. Để u nguyên bào võng mạc phát triển, bản sao khác của gen RB1 cũng phải bị đột biến hoặc mất đi. Đột biến thứ hai này thường xảy ra sớm ở các tế bào võng mạc. Các tế bào có hai bản sao gen RB1 thay đổi không thể tạo ra pRB chức năng và không thể điều chỉnh phân chia tế bào hiệu quả. Do đó, các tế bào võng mạc thiếu pRB có thể phân chia mất kiểm soát để hình thành các khối u ung thư. Một số nghiên cứu cho rằng những thay đổi di truyền bổ sung có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của u nguyên bào võng mạc, chúng có thể gây ra các biến thể trong quá trình phát triển và tăng trưởng của các khối u ở những người khác nhau.
Ở những người bị u nguyên bào võng mạc dòng mầm, đột biến RB1 làm tăng nguy cơ mắc một số bệnh ung thư khác ngoài mắt như ung thư tuyến tùng, u xương, ung thư các mô mềm như cơ và ung thư hắc tố da.
U nguyên bào võng mạc không phải mầm xảy ra ở những người không có tiền sử mắc bệnh trong gia đình. Các cá thể bị ảnh hưởng được sinh ra với hai bản sao gen RB1 bình thường. Sau đó, thường ở thời thơ ấu, cả hai bản sao của gen trong tế bào võng mạc đều bị đột biến hoặc mất đi. Những thay đổi di truyền này ngăn cản tế bào sản xuất pRB chức năng làm cho các tế bào võng mạc phát triển và phân chia không kiểm soát rồi dẫn đến ung thư.
Xem thêm U nguyên bào võng mạcUng thư bàng quang
Ung thư đường mật
Ung thư phổi
Các loại ung thư khác
Ngoài ung thư bàng quang, đột biến soma gen RB1 có liên quan đến nhiều loại ung thư khác. Ví dụ, những thay đổi trên gen RB1 được báo cáo trong một số trường hợp ung thư phổi, ung thư vú, u xương và ung thư hắc tố. Đột biến RB1 soma cũng được xác định trong một số bệnh bạch cầu (ung thư các tế bào tạo máu). Đột biến soma RB1 trong tế bào ung thư làm bất hoạt pRB, do đó nó không còn có thể điều chỉnh quá trình phân chia tế bào hiệu quả.
Các tên gọi khác
- p105-Rb
- PP110
- PPP1R130
- RB
- RB1 gene
- RB_HUMAN
- retinoblastoma 1
- Retinoblastoma 1 (including osteosarcoma)
- Retinoblastoma-1
- Retinoblastoma-associated protein
References
- Genetic Testing Information. RB1 RB transcriptional corepressor 1 [ Homo sapiens (human) ]. Retrieved October 12, 2021 from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/gene/5925
- Catalog of Genes and Diseases from OMIM. RB TRANSCRIPTIONAL COREPRESSOR 1; RB1. Retrieved October 12, 2021 from https://omim.org/entry/614041
- U.S National Library of Medicine. RB1 gene. Retrieved October 12, 2021 from https://medlineplus.gov/genetics/gene/rb1/