Xét nghiệm chức năng gan
Gan giữ vai trò thiết yếu trong quá trình tiêu hóa, giải độc, chuyển hóa và đào thải chất độc ra khỏi cơ thể. Xét nghiệm chức năng gan sử dụng mẫu máu nhằm đo lường nồng độ các chất do gan sản xuất bao gồm protein, enzyme hoặc bilirubin. Bác sĩ có thể dựa vào nồng độ cao hoặc thấp để theo dõi và chẩn đoán bệnh.
Xét nghiệm chức năng gan
Xét nghiệm chức năng gan khảo sát các chất sau:
- Men alanine transaminase (ALT). Enzyme chuyển đổi protein thành năng lượng cho các tế bào gan sử dụng. Khi gan bị tổn thương, ALT được giải phóng vào máu nên nồng độ ALT tăng cao.
- Men aspartate transaminase (AST). Enzyme chuyển hóa axit amin. NỒng độ enzyme tăng cao trong máu khi gan bị tổn thương hoặc bệnh.
- Men phosphatase kiềm (ALP). Enzyme tham gia quá trình phân giải protein. Những tổn thương gan và các vấn đề xương làm nồng độ men ALP trong máu tăng cao.
- Albumin và protein toàn phần. Gan sản xuất nhiều loại protein bao gồm cả albumin. Những protein này giúp cơ thể chống nhiễm trùng và thực hiện một số chức năng khác. Nồng độ albumin và tổng lượng protein thấp hơn bình thường là dấu hiệu gan bị tổn thương hoặc giảm hoạt động.
- Bilirubin. Chất được tạo ra sau khi tế bào hồng cầu phân hủy, sau đó nó đi vào gan rồi được bài tiết qua thận. Các vấn đề về gan hoặc thiếu máu khiến nồng độ bilirubin tăng cao (chứng vàng da).
- Gamma-glutamyltransferase (GGT) và L-lactate dehydrogenase (LD). Hai loại enzyme này đều cho thấy gan bị tổn thương khi nồng độ tăng cao.
- Thời gian prothrombin (prothrombin time). Đây là chỉ số đánh giá thời gian đông máu. Tổn thương gan gây cản trở quá trình hình thành cục máu đông. Do đó, xét nghiệm này được dùng để kiểm tra chức năng gan. Tuy nhiên, thời gian prothrombin có thể tăng do một số loại thuốc làm loãng máu như warfarin.
Ngưỡng bình thường các chỉ số chức năng gan thường khác nhau giữa mỗi người, tùy thuộc vào giới tính và trọng lượng cơ thể. Ngoài ra, mỗi phòng xét nghiệm có những tiêu chuẩn khác nhau.
Nhìn chung, phạm vi bình thường được kiến nghị như sau:
- Alanine transaminase (ALT): 0–45 IU/L
- Aspartate transaminase (AST): 0–35 IU/L
- Phosphatase kiềm (ALP): 30–120 IU/L
- Gamma-glutamyltransferase (GGT): 0–30 IU/L
- Bilirubin: 2–17 micromol/L
- Thời gian prothrombin (PT): 10,9–12,5 giây
- Albumin: 40–60 g/L
- Tổng số protein: 3–8,0 g/dL
Thông thường, lượng AST và ALT tăng cao là dấu hiệu tổn thương gan không do rượu bia. Những vấn đề này thường do nhiễm trùng và một số chất độc hại khác. Trường hợp nồng độ AST tăng gấp đôi so với ALT, rượu có thể là nguyên nhân gây ra bệnh.
Phạm vi xét nghiệm
Xét nghiệm chức năng gan chưa đủ để chẩn đoán chính xác một bệnh lý. Tuy nhiên, phương pháp này hỗ trợ bác sĩ nhận biết dấu hiệu và loại trừ các nguyên nhân không liên quan. Sau đó, một số xét nghiệm chuyên biệt bao gồm chẩn đoán hình ảnh (MRI, CT) hoặc sinh thiết có thể được chỉ định.
Xét nghiệm chức năng gan có thể dùng trong chẩn đoán một số bệnh sau:
- Gan nhiễm mỡ
- Nhiễm độc gan
- Viêm gan siêu vi (A,B hoặc C)
- Huyết sắc tố (hemochromatosis)
- Bệnh Wilson (rối loạn chuyển hóa đồng)
- Xơ gan hoặc ung thư gan
- Các vấn đề gan khác
Các yếu tố gây nhiễu kết quả
Chứng tan máu, vàng da hoặc máu nhiễm mỡ có thể ảnh hưởng đến tính ổn định của mẫu xét nghiệm dẫn đến kết quả sai lệch. Xét nghiệm phosphatase kiềm có thể âm tính giả do quá trình biến tính kiềm của hemoglobin trong máu.
Ngoài ra, nồng độ ALT có thể bị ảnh hưởng bởi một số yếu tố:
- Chủng tộc: người Mỹ gốc Phi có nồng độ ALT cao hơn 15% so với người da trắng
- Chỉ số cơ thể: lượng ALT cao hơn 40–50% đối với người có trọng lượng cơ thể cao
- Vận động thể chất: người tập thể dục có men gan thấp hơn khoảng 20%
Rủi ro
Mẫu máu dùng để xét nghiệm chức năng gan thường được lấy từ tĩnh mạch cánh tay. Rủi ro thường gặp là cảm giác đau hoặc bầm tím. Phần lớn bệnh nhân không có phản ứng nghiêm trọng khi lấy máu.
Nhiều loại thực phẩm và thuốc có thể ảnh hưởng đến kết quả xét nghiệm. Do đó, bác sĩ có thể sẽ chỉ định dừng một số loại dược phẩm hoặc thức ăn trước khi lấy máu.
Lời kết
Gan là cơ quan có khối lượng lớn nhất trong cơ thể con người, gan đảm nhiệm nhiều chức năng quan trọng. Xét nghiệm chức năng gan là một trong những phương pháp đơn giản nhất nhằm kiểm tra tình trạng hoạt động của gan. Với chỉ vài ml máu, kết quả xét nghiệm cung cấp nhiều thông tin hữu ích cho nhiều mục đích như chẩn đoán bệnh gan, kiểm tra tác dụng của thuốc hoặc phương pháp điều trị. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, xét nghiệm chức năng gan chưa thể cung cấp đủ thông tin để chẩn đoán, vì vậy bệnh nhân cần thực hiện tiếp xét nghiệm chuyên sâu theo chỉ định của bác sĩ.
References
- U.S National Library of Medicine. Liver Function Tests. Retrieved August 16, 2023 from https://medlineplus.gov/lab-tests/liver-function-tests/
- Cleveland Clinic. Liver Function Tests. Retrieved August 16, 2023 from https://my.clevelandclinic.org/health/diagnostics/17662-liver-function-tests
- KidsHealth. Blood Test: Hepatic (Liver) Function Panel. Retrieved August 16, 2023 from https://kidshealth.org/en/parents/labtest6.html
- Mayo Clinic. Liver function tests. Retrieved August 16, 2023 from https://www.mayoclinic.org/tests-procedures/liver-function-tests/about/pac-20394595
- MSD Manuals. Laboratory Tests of the Liver and Gallbladder. Retrieved August 16, 2023 from https://www.msdmanuals.com/professional/hepatic-and-biliary-disorders/testing-for-hepatic-and-biliary-disorders/laboratory-tests-of-the-liver-and-gallbladder
- National Library of Medicine. Liver Function Tests. Retrieved August 16, 2023 from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK482489/