Bệnh Wilson

Bệnh gan là biểu hiện đầu tiên của bệnh Wilson ở trẻ em và thanh niên, những người được chẩn đoán ở độ tuổi lớn hơn thường không có các triệu chứng bất thường của gan mặc dù có thể bị bệnh gan rất nhẹ. Những dấu hiệu và triệu chứng của bệnh gan bao gồm vàng da hoặc vàng mắt, mệt mỏi, chán ăn và trương bụng.

Người trưởng thành thường khởi phát các vấn đề về tâm thần kinh với những triệu chứng bao gồm tay chân vụng về, run, đi lại khó khăn, thay đổi giọng nói, suy giảm khả năng tư duy, trầm cảm, lo lắng và thay đổi tâm trạng.

Ở nhiều người mắc bệnh Wilson, đồng lắng đọng ở bề mặt của giác mạc tạo thành một vòng từ xanh lục đến nâu gọi là vòng Kayser-Fleischer bao quanh phần có màu của mắt. Ngoài ra mắt còn có thể gặp vấn đề chuyển động như khó nhìn lên trên.

Bệnh Wilson hiếm gặp, ước tính ảnh hưởng khoảng 1/30.000 người.

Gen ATP7B cung cấp hướng dẫn để tạo ra một loại protein có tên ATPase 2 vận-chuyển-đồng, có vai trò đưa đồng từ gan đến các bộ phận khác của cơ thể. Đồng cần thiết cho nhiều chức năng của tế bào nhưng quá nhiều sẽ gây độc. Protein ATPase 2 vận-chuyển-đồng đặc biệt quan trọng đối với việc loại bỏ đồng dư thừa ra khỏi cơ thể. Các đột biến trên gen ATP7B ngăn không cho protein vận chuyển hoạt động bình thường. Khi thiếu protein chức năng, đồng dư thừa sẽ tích tụ dần dần đến mức độ có thể gây hại cho các mô và cơ quan, đặc biệt là gan và não.

Nghiên cứu cho thấy một biến thể bình thường trên gen PRNP có thể thay đổi tiến trình của bệnh Wilson. Gen PRNP cung cấp các hướng dẫn tạo ra protein prion, hoạt động trong não và các mô khác, dường như có liên quan đến việc vận chuyển đồng. Các nghiên cứu đã tập trung vào tác động của một biến thể gen PRNP ảnh hưởng đến vị trí 129 của protein prion. Tại vị trí này, mọi người có thể có axit amin methionine hoặc valine. Trong số những người bị đột biến gen ATP7B, dường như việc sử dụng methionine thay vì valine ở vị trí 129 của protein prion có liên quan đến việc khởi phát các triệu chứng chậm và gia tăng các biểu hiện thần kinh, đặc biệt là run rẩy. Tuy nhiên, cần có những nghiên cứu sâu hơn trước khi có thể xác định được tác động của biến thể gen PRNP này đối với bệnh Wilson.

Việc chẩn đoán bệnh Wilson được thực hiện bằng các xét nghiệm tương đối đơn giản. Các xét nghiệm có thể chẩn đoán bệnh ở cả những bệnh nhân có triệu chứng và những người không có dấu hiệu của bệnh. Các bài kiểm tra này có thể bao gồm:

• Kiểm tra đèn khe Opthalmalogic cho nhẫn Kayser-Fleischer
• Xét nghiệm ceruloplasmin huyết thanh
• Kiểm tra đồng trong nước tiểu 24 giờ
• Sinh thiết gan để làm mô học và phân tích mô bệnh học và định lượng đồng
• Kiểm tra di truyền, phân tích haplotype cho anh chị em ruột và phân tích đột biến

Điều quan trọng là phải chẩn đoán bệnh Wilson càng sớm càng tốt, vì tổn thương gan nặng có thể xảy ra trước khi có bất kỳ dấu hiệu nào của bệnh. Những người mắc bệnh Wilson có thể có sức khỏe tuyệt vời.

Mục tiêu điều trị là giảm lượng đồng trong các mô bằng thủ thuật gọi là chelation. Sử dụng một số loại thuốc có tác dụng liên kết với đồng, sau đó loại bỏ qua thận hoặc ruột. Việc điều trị phải kéo dài suốt đời.

Các loại thuốc sau có thể được sử dụng:

• Penicillamine (như Cuprimine, Depen) liên kết với đồng và dẫn đến tăng giải phóng đồng trong nước tiểu
• Trientine (chẳng hạn như Syprine) liên kết (chelate) đồng và tăng thải ra ngoài qua nước tiểu
• Kẽm axetat (chẳng hạn như Galzin) ngăn không cho đồng hấp thụ trong đường ruột

Có thể dùng bổ sung vitamin E.

Đôi khi, các loại thuốc chelate đồng (như penicillamine) có thể ảnh hưởng đến chức năng của não và hệ thần kinh . Các loại thuốc khác đang được điều tra có thể liên kết đồng mà không ảnh hưởng đến chức năng thần kinh.

Người bệnh nên tuân theo chế độ ăn ít đồng và tránh một số loại thực phẩm sau:

• Sô cô la
• Hoa quả sấy khô
• Gan
• Nấm
• Quả hạch
• Động vật có vỏ

Tránh sử dụng các dụng cụ nấu ăn bằng đồng và nước chảy trong ống dẫn bằng đồng.

Các triệu chứng có thể được kiểm soát bằng tập thể dục hoặc vật lý trị liệu. Những người bị nhầm lẫn hoặc không thể tự chăm sóc cho bản thân có thể cần các biện pháp bảo vệ đặc biệt.

Ghép gan có thể được xem xét nếu gan bị tổn thương nghiêm trọng.

Bệnh Wilson được di truyền theo kiểu lặn trên nhiễm sắc thể thường, nghĩa là cần phải có cả hai bản sao của gen đều mang đột biến. Bố mẹ của người bệnh mang một bản sao của gen đột biến, nhưng thường không biểu hiện các dấu hiệu và triệu chứng của tình trạng này.

Bệnh di truyền theo cơ chế gen lặn rất khó phát hiện ở những người thể mang vì gần như không có biểu hiện rõ ràng, đến khi có con mới biết được thì đã quá muộn. Do đó, các cặp vợ chồng trước khi mang thai cần làm xét nghiệm gen lặn để sàng lọc bệnh Wilson, đảm bảo sinh con khỏe mạnh và lành lặn.

• bệnh tích trữ đồng
• hội chứng thoái hóa thấu kính gan
• WD