Gen CDKN2A
Gen CDKN2A nằm trên nhiễm sắc thể số 9, cung cấp hướng dẫn tạo ra một số protein như p16(INK4A) và p14(ARF). Cả hai protein này có chức năng ức chế khối u bằng cách giữ cho các tế bào không phát triển và phân chia quá nhanh hoặc mất kiểm soát. Ngoài ra, cả hai cũng tham gia vào cơ chế dừng phân chia tế bào ở các tế bào già (lão hóa).
Chức năng chính
Protein p16(INK4A) liên kết với protein CDK4 và CDK6. Những protein này có chức năng điều chỉnh quy trình tế bào tự tái tạo theo từng bước có tổ chức, gọi là chu kỳ tế bào. Bình thường, CDK4 và CDK6 kích thích tế bào tiếp tục chu kỳ hoạt động và phân chia. Tuy nhiên, khi liên kết với p16(INK4A), CDK4 hoặc CDK6 ngừng kích thích chu kỳ tế bào tiến triển. Bằng cách này, p16(INK4A) kiểm soát quá trình phân chia tế bào. Tế bào bắt đầu sản xuất p16(INK4A) khi chúng không còn khả năng phân chia.
Protein p14(ARF) bảo vệ protein p53 khỏi bị phân hủy. Protein p53 là một chất ức chế khối u quan trọng, cần thiết để điều chỉnh quá trình phân chia tế bào, lão hóa và tự hủy (apoptosis). Bằng cách bảo vệ p53, p14 (ARF) cũng giúp ngăn ngừa khối u hình thành. Các protein p14(ARF) và p53 thường được tạo ra trong các tế bào không có khả năng phân chia.
Đột biến gây bệnh
Ung thư bàng quang
Ung thư biểu mô tế bào vảy đầu và cổ
Các đột biến gen CDKN2A được tìm thấy trong 1/4 trường hợp ung thư biểu mô tế bào vảy ở đầu và cổ (head and neck squamous cell carcinoma hay HNSCC). Loại khối u ung thư này xuất hiện ở niêm mạc ẩm của miệng, mũi và cổ họng. Đột biến gen CDKN2A gây bệnh phát sinh trong quá trình sống của một người và chỉ có mặt trong các tế bào khối u, nên được gọi là đột biến soma. Hầu hết các đột biến này dẫn đến sản xuất ít hoặc không có protein p16(INK4A) chức năng. Nếu không có p16(INK4A) điều chỉnh chu kỳ tế bào, các tế bào có thể tiếp tục phát triển và phân chia không kiểm soát, dẫn đến hình thành khối u.
Một kiểu đột biến khác liên quan đến gen CDKN2A có thể làm giảm số lượng hoặc không có protein p16(INK4A) hoặc p14(ARF). Thay đổi này gọi là hypermethylation promoter, làm tắt quá trình sản xuất p16(INK4A) hoặc p14(ARF). Nếu không có một trong những chất ức chế khối u này, các tế bào có thể phát triển và phân chia không kiểm soát, dẫn đến ung thư.
Xem thêm Ung thư biểu mô tế bào vảy đầu và cổUng thư phổi
Ung thư hắc tố
Các đột biến gen CDKN2A cũng liên quan đến ung thư hắc tố, một loại ung thư da bắt đầu từ các tế bào sản xuất sắc tố. Đột biến gen CDKN2A được tìm thấy trong 40% các trường hợp gia đình mắc ung thư hắc tố, trong đó nhiều thành viên mắc bệnh ung thư
Các loại ung thư khác
Các đột biến dòng mầm ảnh hưởng đến gen CDKN2A có liên quan đến các loại ung thư khác, bao gồm ung thư vú và ung thư tụy. Trong một số gia đình, đột biến gen CDKN2A chỉ liên quan đến một loại ung thư. Trong các gia đình khác, đột biến có thể làm tăng nguy cơ phát triển nhiều loại ung thư. Đột biến gen CDKN2A liên quan đến ung thư làm suy giảm sản xuất p16(INK4A) hoặc ít phổ biến hơn là p14 (ARF), có thể dẫn đến tế bào phát triển không kiểm soát và hình thành khối u.
Đột biến soma CDKN2A đã được tìm thấy ở một số người bị khối u não và ở trẻ em bị ung thư máu được gọi là bệnh bạch cầu nguyên bào lympho cấp tính (acute lymphoblastic leukemia).
Các tên gọi khác
- ARF
- CDK4 inhibitor p16-INK4
- CDK4I
- CDKN2
- cell cycle negative regulator beta
- CMM2
- cyclin-dependent kinase 4 inhibitor A
- cyclin-dependent kinase inhibitor 2A
- cyclin-dependent kinase inhibitor 2A (melanoma, p16, inhibits CDK4)
- cyclin-dependent kinase inhibitor 2A isoform p12
- cyclin-dependent kinase inhibitor 2A isoform p14ARF
- cyclin-dependent kinase inhibitor 2A isoform p16gamma
- cyclin-dependent kinase inhibitor 2A isoform p16INK4a
- INK4
- INK4A
- MLM
- MTS-1
- MTS1
- multiple tumor suppressor 1
- P14
- P14ARF
- P16
- P16-INK4A
- P16INK4
- P16INK4A
- P19
- P19ARF
- TP16
References
- Genetic Testing Information. CDKN2A cyclin dependent kinase inhibitor 2A [ Homo sapiens (human) ]. Retrieved December 5, 2021 from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/gene/1029
- Catalog of Genes and Diseases from OMIM. CYCLIN-DEPENDENT KINASE INHIBITOR 2A; CDKN2A. Retrieved December 5, 2021 from https://omim.org/entry/600160
- Catalog of Genes and Diseases from OMIM. MELANOMA-ASTROCYTOMA SYNDROME. Retrieved December 5, 2021 from https://omim.org/entry/155755
- Catalog of Genes and Diseases from OMIM. MELANOMA-PANCREATIC CANCER SYNDROME. Retrieved December 5, 2021 from https://omim.org/entry/606719
- Catalog of Genes and Diseases from OMIM. PANCREATIC CANCER. Retrieved December 5, 2021 from https://omim.org/entry/260350
- U.S National Library of Medicine. CDKN2A gene. Retrieved December 5, 2021 from https://medlineplus.gov/genetics/gene/cdkn2a/