Ung thư biểu mô vảy vùng đầu và cổ
Ung thư biểu mô tế bào vảy (squamous cell carcinoma) là một loại ung thư phát sinh từ các tế bào vảy – những mô ẩm lót trong các khoang như đường thở và ruột. Ung thư biểu mô tế bào vảy vùng đầu và cổ (head and neck squamous cell carcinoma) phát triển tại màng nhầy của miệng, mũi và cổ họng.
Biểu hiện lâm sàng
Tùy thuộc vào vị trí xuất hiện khối u gây ra những triệu chứng khác nhau.
Miệng
- Vết loét trắng hoặc đỏ trên nướu, lưỡi hoặc niêm mạc miệng
- Sưng hàm
- Chảy máu bất thường hoặc đau trong miệng
- Xuất hiện khối u
Hầu họng
- Khó thở, khó nói
- Xuất hiện khối u
- Khó nhai hoặc nuốt thức ăn
- Cảm giác có vật mắc kẹt trong cổ họng
- Đau kéo dài
- Đau/ù tai, nghe không rõ
Thanh quản
- Đau khi nuốt
- Đau tai
Xoang và hốc mũi
- Tắc nghẽn xoang
- Nhiễm trùng xoang không đáp ứng với điều trị bằng kháng sinh
- Chảy máu mũi
- Nhức đầu
- Đau và sưng quanh mắt
- Đau hàm trên
Khối u ung thư có thể di căn đến các bộ phận khác, ví dụ như các hạch bạch huyết hoặc phổi gây nguy hiểm đến tính mạng. Khoảng 50% người bệnh sống hơn 5 năm sau khi chẩn đoán.
Độ phổ biến
Ung thư biểu mô vảy vùng đầu và cổ là bệnh ung thư phổ biến thứ bảy trên toàn thế giới. Khoảng 600.000 trường hợp mới được chẩn đoán mỗi năm, trong đó khoảng 50.000 trường hợp tại Hoa Kỳ. Bệnh xảy ra thường xuyên nhất ở nam giới khoảng 50-60 tuổi. Tuy nhiên, tỷ lệ mắc bệnh ở những người trẻ tuổi đang gia tăng.
Nguyên nhân
Nhiều yếu tố tác động đến ADN trong tế bào rồi gây ra bệnh như:
- Sử dụng thuốc lá
- Lạm dụng rượu bia
- Một số chủng virus HPV
- Nhiễm virus Epstein-Barr
- Suy giảm miễn dịch
- Tiền sử bệnh trong gia đình
Các nhà nghiên cứu đã khảo sát ADN người bệnh và xác định được đột biến trong những gen ức chế khối u như TP53, NOTCH1 và CDKN2A. Tuy nhiên, người ta vẫn chưa hiểu rõ vì sao từng đột biến gây ra bệnh. Khi các chất ức chế khối u bị suy giảm, tế bào phát triển và phân chia mất kiểm soát, dẫn đến hình thành khối u.
Chẩn đoán
Người có những biểu hiện lâm sàng như trên cần được khám sức khỏe kịp thời.
Bác sĩ sẽ đưa ra một số bài kiểm tra bao gồm:
- Kiểm tra khoang miệng và mũi, cổ, họng và lưỡi
- Nội soi thanh quản
- Xét nghiệm hình ảnh (X-quang đầu và cổ, chụp CT, MRI hoặc PET) nhằm quan sát bất thường bên trong đầu và cổ
- Xét nghiệm sinh học phân tử tìm virus HPV hoặc virus Epstein-Barr
- Sinh thiết khối u (nếu có)
Điều trị
Ba phương pháp điều trị ung thư biểu mô vảy vùng đầu và cổ chính, bao gồm:
Ngoài ra, liệu pháp nhắm mục tiêu và liệu pháp miễn dịch giúp xác định và hỗ trợ tiêu diệt tế bào ung thư hiệu quả hơn.
Dạng di truyền
Ung thư biểu mô vảy vùng đầu và cổ thường không di truyền. Phần lớn bệnh phát sinh từ đột biến trong các tế bào và xảy ra trong quá trình sống của người bệnh. Các thành viên trong gia đình có nguy cơ mắc nhiều loại ung thư khác nếu có thành viên mắc bệnh.
Phòng ngừa
Bệnh thường không di truyền nhưng làm tăng nguy cơ mắc phải các loại ung thư khác nếu gia đình có tiền sử mắc bệnh. Do đó, họ cần được tầm soát ung thư hằng năm.
Một số biện pháp ngăn ngừa ung thư biểu mô vảy vùng đầu và cổ như:
- Ngừng hút thuốc
- Hạn chế rượu bia
- Tiêm phòng HPV
- Quan hệ tình dục an toàn
Các tên gọi khác
- HNSCC
- SCCHN
- Squamous cell carcinoma of the head and neck
References
- Genetic Testing Information. Squamous cell carcinoma of the head and neck. Retrieved February 14, 2023 from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/gtr/conditions/C1168401/
- Genetic and Rare Diseases Information Center. Squamous cell carcinoma of the head and neck. Retrieved February 14, 2023 from https://rarediseases.info.nih.gov/diseases/8503/squamous-cell-carcinoma-of-the-head-and-neck
- Catalog of Genes and Diseases from OMIM. SQUAMOUS CELL CARCINOMA, HEAD AND NECK. Retrieved February 14, 2023 from https://omim.org/entry/275355
- U.S National Library of Medicine. Head and neck squamous cell carcinoma. Retrieved February 14, 2023 from https://medlineplus.gov/genetics/condition/head-and-neck-squamous-cell-carcinoma/
- Centers for Disease Control and Prevention. Head and neck cancer. Retrieved February 14, 2023 from https://www.cdc.gov/cancer/headneck/index.htm
- Cleveland Clinic. Head and neck cancer. Retrieved February 14, 2023 from https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/14458-head-and-neck-cancer
- National Caner Institute. Head and neck cancers. Retrieved February 14, 2023 from https://www.cancer.gov/types/head-and-neck/head-neck-fact-sheet
- Agrawal N, Frederick MJ, Pickering CR, Bettegowda C, Chang K, Li RJ, Fakhry C, Xie TX, Zhang J, Wang J, Zhang N, El-Naggar AK, Jasser SA, Weinstein JN, Trevino L, Drummond JA, Muzny DM, Wu Y, Wood LD, Hruban RH, Westra WH, Koch WM, Califano JA, Gibbs RA, Sidransky D, Vogelstein B, Velculescu VE, Papadopoulos N, Wheeler DA, Kinzler KW, Myers JN. Exome sequencing of head and neck squamous cell carcinoma reveals inactivating mutations in NOTCH1. Science. 2011 Aug 26;333(6046):1154-7. doi: 10.1126/science.1206923
- Lim AM, Do H, Young RJ, Wong SQ, Angel C, Collins M, Takano EA, Corry J, Wiesenfeld D, Kleid S, Sigston E, Lyons B, Fox SB, Rischin D, Dobrovic A, Solomon B. Differential mechanisms of CDKN2A (p16) alteration in oral tongue squamous cell carcinomas and correlation with patient outcome. Int J Cancer. 2014 Aug 15;135(4):887-95. doi: 10.1002/ijc.28727
- Mountzios G, Rampias T, Psyrri A. The mutational spectrum of squamous-cell carcinoma of the head and neck: targetable genetic events and clinical impact. Ann Oncol. 2014 Oct;25(10):1889-1900. doi: 10.1093/annonc/mdu143