Hội chứng Koolen-de Vries
Hội chứng Koolen-de Vries là một bệnh di truyền có các biểu hiện đặc trưng như chậm phát triển và thiểu năng trí tuệ từ nhẹ đến trung bình. Người bệnh có tính cách vui vẻ, hòa đồng và hợp tác. Họ thường có trương lực cơ yếu (giảm trương lực) trong thời thơ ấu và khoảng một nửa trong số họ bị động kinh.
Biểu hiện lâm sàng
Người bệnh thường có các đặc điểm đặc biệt trên khuôn mặt như trán cao và rộng, sụp mí mắt, bị hẹp lỗ mở mắt, mắt xếch, mí mắt to, mũi hình dáng củ hành, và tai to. Nam giới mắc hội chứng Koolen-de Vries thường vô sinh do tinh hoàn không đảm bảo. Một số người bị các khiếm khuyết ở các vách ngăn giữa các buồng tim, ngoài ra họ còn có thể đối mặt với các vấn đề khác về tim, thận, dị tật về xương cũng như dị tật bàn chân.
Độ phổ biến
Tỷ lệ hiện mắc hội chứng Koolen-de Vries được ước tính khoảng 1/16.000 trên toàn dân số. Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu hiện vẫn đang chưa xác định được nguyên dân di truyền cơ bản ở những người bị thiểu năng trí tuệ, vậy nên tỉ lệ mắc thực tế có thể lớn hơn.
Nguyên nhân
Hội chứng Koolen-de Vries xuất hiện do những thay đổi di truyền làm mất chức năng của một bản sao của gen KANSL1 trong mỗi tế bào. Hầu hết những người bệnh đều bị thiếu một lượng nhỏ vật chất di truyền bao gồm cả gen KANSL1 có mặt trong một bản sao của nhiễm sắc thể 17. Loại bất thường di truyền này được gọi là mất vi đoạn. Một số ít người mắc hội chứng Koolen-de Vries không bị mất đoạn trên nhiễm sắc thể số 17 mà thay vào đó có một đột biến bên trong gen KANSL1 khiến một bản sao của gen này không có chức năng.
Mất vi đoạn gây ra hội chứng Koolen-de Vries xảy ra trên nhánh dài (q) của nhiễm sắc thể 17 tại vị trí q21.31. Mặc dù kích thước chính xác của đoạn bị mất khác nhau giữa các cá nhân bị bệnh nhưng hầu hết trong số họ đều thiếu một chuỗi khoảng 500.000 cặp base ADN chứa một số gen. Tuy nhiên bởi vì những cá nhân mang đột biến gen KANSL1 có các dấu hiệu và triệu chứng giống như những người bị bệnh do mất vi đoạn nên các nhà nghiên cứu đã kết luận rằng việc mất gen này là nguyên nhân gây ra chứng rối loạn này.
Gen KANSL1 mang thông tin tổng hợp một protein giúp điều hòa hoạt động của gen bằng cách tạo ra những thay đổi trên chromatin hay còn gọi là chất nhiễm sắc. Chất nhiễm sắc là phức hợp của ADN và protein được cuộn chặt đóng gói vào nhiễm sắc thể. Protein được tạo ra từ gen KANSL1 được tìm thấy trong hầu hết các cơ quan và mô của cơ thể trước khi sinh và trong suốt cuộc đời. Protein này tham gia kiểm soát hoạt động của các gen khác nên nó đóng một vai trò quan trọng trong sự phát triển và hoạt động chức năng của nhiều bộ phận trong cơ thể. Một bản sao của gen này bị mất làm suy yếu sự phát triển và hoạt động chức năng bình thường của các cơ quan nhưng mối quan hệ giữa việc gen KANSL1 bị mất với các dấu hiệu và triệu chứng cụ thể của hội chứng Koolen-de Vries vẫn không rõ ràng.
Chẩn đoán
Các triệu chứng của từng trường hợp rất khác nhau, bên cạnh chậm phát triển và thiểu năng trí tuệ. Để chẩn đoán bệnh, cần làm ít nhất một trong các xét nghiệm sau:
- Mất đoạn17q21.31 bao gồm ít nhất gen KANSL1
- Đột biến gen KANSL1
Điều trị
Điều trị tùy thuộc vào các triệu chứng bao gồm:
- Can thiệp sớm bằng vật lý trị liệu đối với các vấn đề về ăn uống và chậm vận động
- Vật lý trị liệu nhằm tăng cường cơ bắp
- Trị liệu để cải thiện sự phát triển các kỹ năng vận động đơn giản và phức tạp
- Liệu pháp nói, ngôn ngữ ký hiệu, hình ảnh và màn hình cảm ứng máy tính nhằm cải thiện kỹ năng giao tiếp
- Chương trình giáo dục hướng đến những khuyết tật đã được xác định
- Thuốc chống động kinh thường quy
- Chỉnh hình chứng vẹo cột sống, trật khớp háng và dị tật tư thế của bàn chân
- Điều trị tim, thận, tiết niệu
- Phẫu thuật nếu có chỉ định
Người bệnh nên khám định kỳ với bác sĩ nhi khoa, bác sĩ tim mạch, bác sĩ thận học và bác sĩ tiết niệu. Giới thiệu đến các bác sĩ chuyên khoa khác được chỉ định nếu nghi ngờ có vấn đề về thần kinh hoặc các vấn đề khác.
Dạng di truyền
Hội chứng Koolen-de Vries được coi là một tình trạng trội trên nhiễm sắc thể thường do mất đoạn hoặc đột biến ảnh hưởng đến một bản sao của gen KANSL1 trong mỗi tế bào là đủ để gây bệnh. Trong hầu hết các trường hợp, rối loạn này thường không do di truyền. Đột biến xảy ra như một sự kiện ngẫu nhiên trong quá trình hình thành các tế bào sinh sản (trứng và tinh trùng) hoặc trong giai đoạn phát triển sớm của bào thai. Người bệnh thường không có tiền sử bị hội chứng này trong gia đình. Mặc dù họ có thể truyền bệnh cho con nhưng thường bị vô sinh.
Hầu hết những người mắc hội chứng Koolen-de Vries do mất đoạn đều có ít nhất một bố hoặc mẹ có biến thể phổ biến trong vùng 17q21.31 trên nhiễm sắc thể 17 được gọi là dòng dõi H2. Biến thể này được tìm thấy ở 20% người gốc châu Âu và Trung Đông mặc dù rất hiếm khi xuất hiện ở các nhóm dân cư khác. Dòng H2 là một đoạn ADN bị đảo ngược gồm 900kb chứa vùng bị mất trong hầu hết các trường hợp bị mắc hội chứng Koolen-de Vries. Sự đảo ngược này liên quan đến hai lần đứt gãy trong một nhiễm sắc thể, đoạn ADN tạo thành được đảo ngược và gắn vào nhiễm sắc thể.
Những người mang dòng dõi H2 không có vấn đề gì về sức khỏe liên quan đến sự đảo đoạn này. Tuy nhiên, vật liệu di truyền có thể bị mất hoặc nhân đôi khi truyền lại đoạn bị đảo cho thế hệ sau. Người ta cho rằng vẫn còn các yếu tố khác chưa được biết đến cũng đóng vai trò trong quá trình hình thành hội chứng này. Vì vậy trong khi đảo đoạn rất phổ biến, chỉ có một tỷ lệ rất nhỏ cha mẹ mang đảo đoạn có con bị hội chứng Koolen-de Vries.
Phòng ngừa
Trong một số trường hợp hiếm hoi, hội chứng Koolen-de Vires có thể di truyền từ cha mẹ bị ảnh hưởng sang con cái thông qua các gen khiếm khuyết. Nếu bạn lo lắng về tiền sử gia đình mắc hội chứng Prader-Willi hoặc nếu bạn đã có con mắc chứng rối loạn này, hãy cân nhắc nói chuyện với bác sĩ hoặc chuyên gia tư vấn di truyền để được giúp lập kế hoạch mang thai trong tương lai.
Hiện nay, xét nghiệm sàng lọc không xâm lấn NIPT ihope có thể phát hiện hội chứng Koolen-de Vires do mất vi đoạn, thực hiện sớm từ tuần thai thứ 10 với độ chính xác lên đến 99%. Chỉ cần lấy 5ml máu thai phụ để xét nghiệm nên bảo đảm an toàn cho cả mẹ và con.
Các tên gọi khác
- Hội chứng mất đoạn 17q21.31
- Hội chứng mất vi đoạn 17q21-
- Hội chứng mất vi đoạn 17q21.31 trên nhiễm sắc thể
- Hội chứng thiểu năng trí tuệ liên quan KANSL1
- KDVS
- Hội chứng Koolen
- Hội chứng mất vi đoạn 17q21.31
- Monosomy 17q21.31
References
- Genetic Testing Information. Koolen-de Vries syndrome. Retrieved November 29, 2020 from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/gtr/conditions/C1864871/
- Catalog of Genes and Diseases from OMIM. KOOLEN-DE VRIES SYNDROME; KDVS. Retrieved November 29, 2020 from https://omim.org/entry/610443
- Genetic and Rare Diseases Information Center. Koolen-de Vries syndrome. Retrieved November 29, 2020 from https://rarediseases.info.nih.gov/diseases/10727/koolen-de-vries-syndrome
- U.S National Library of Medicine. Koolen-de Vries syndrome. Retrieved November 29, 2020 from https://medlineplus.gov/genetics/condition/koolen-de-vries-syndrome/