Hội chứng Phelan-McDermid
Hội chứng mất đoạn 22q13.3 hay còn được gọi là hội chứng Phelan-McDermid là một bệnh di truyền do mất một đoạn nhỏ của nhiễm sắc thể số 22 tại vị trí q13.3 gần phần cuối của nhiễm sắc thể này.
Biểu hiện lâm sàng
Các đặc điểm của hội chứng mất đoạn 22q13.3 rất khác nhau và ảnh hưởng đến nhiều bộ phận của cơ thể. Hội chứng này có các dấu hiệu và triệu chứng đặc trưng như chậm phát triển, thiểu năng trí tuệ mức độ từ trung bình đến nặng, giảm trương lực cơ và không nói được hoặc chậm nói. Một số người mắc chứng này có biểu hiện tự kỷ hoặc hành vi giống tự kỷ ảnh hưởng đến giao tiếp và tương tác xã hội chẳng hạn như giao tiếp bằng mắt kém, nhạy cảm khi chạm vào và có biểu hiện hành vi hung hăng. Những người mắc hội chứng này cũng có thể nhai những vật không phải thức ăn như quần áo. Mặc dù tần xuất hiện ít hơn những triệu chứng khác nhưng những người mắc chứng này cũng bị co giật hoặc mất các kỹ năng mà họ đã từng có.
Người mắc hội chứng mất đoạn 22q13.3 có xu hướng giảm nhạy cảm với cơn đau. Nhiều người cũng bị giảm khả năng tiết mồ hôi có thể dẫn đến nguy cơ quá nóng và mất nước. Một số người mắc chứng này thường xuyên bị nôn và buồn nôn (nôn theo chu kỳ) và trào ngược axit dạ dày vào thực quản (trào ngược dạ dày).
Những người mắc hội chứng mất đoạn 22q13.3 thường có các đặc điểm đặc biệt trên khuôn mặt như đầu dài và hẹp, tai nổi rõ, cằm nhọn, sụp mí mắt (ptosis) và mắt sâu. Tình trạng này còn xuất hiện các đặc điểm thể chất khác như bàn tay, bàn chân to và nhiều thịt, ngón chân thứ hai và thứ ba dính với nhau, móng chân nhỏ hoặc bất thường. Một số người bệnh còn có có tốc độ tăng trưởng nhanh.
Độ phổ biến
Trên toàn thế giới có hơn 2.200 người đã được chẩn đoán bị mắc hội chứng mắc đoạn 22q13.3.
Nguyên nhân
Hội chứng mất đoạn 22q13.3 xuất hiện do nhiễm sắc thể 22 bị mất đoạn vị trí gần cuối trên nhánh dài của nhiễm sắc thể này. Các dấu hiệu và triệu chứng của hội chứng mất đoạn 22q13.3 có thể do bị mất nhiều gen trong vùng này gây ra. Kích thước của đoạn bị mất khác nhau giữa những người bệnh.
Nhiễm sắc thể dạng vòng 22 cũng có thể gây ra hội chứng mất đoạn 22q13.3. Nhiễm sắc thể dạng vòng là cấu trúc dạng vòng của nhiễm sắc thể xảy ra khi một nhiễm sắc thể bị đứt đôi ở hai vị trí, các đầu của nhiễm sắc thể bị mất đi và các đầu bị đứt kết hợp với nhau. Những người có nhiễm sắc thể vòng 22 có một bản sao bị bất thường của nhiễm sắc thể này trong một số hoặc tất cả các tế bào của họ. Các nhà nghiên cứu tin rằng một số gen quan trọng ở vị trí gần cuối nhánh dài (q) của nhiễm sắc thể 22 bị mất khi nhiễm sắc thể vòng 22 được hình thành. Nếu một trong những điểm đứt gãy của nhiễm sắc thể này ở vị trí 22q13.3 thì người có nhiễm sắc thể vòng 22 này xuất hiện các dấu hiệu và triệu chứng tương tự như những người bị mất đoạn 22q13.3.
Các nhà nghiên cứu đang làm việc để xác định tất cả các gen liên quan gây ra các đặc điểm của hội chứng mất đoạn 22q13.3. Họ đã xác định được rằng mất một gen cụ thể trên nhiễm sắc thể 22 là gen SHANK3 có khả năng là nguyên nhân gây ra nhiều dấu hiệu đặc trưng của hội chứng này chẳng hạn như chậm phát triển, thiểu năng trí tuệ và khiếm thị. Các gen được thêm vào vùng bị mất có thể góp phần gây ra các đặc điểm khác nhau của hội chứng mất đoạn 22q13.3.
Dạng di truyền
Hầu hết các trường hợp bị hội chứng mất đoạn 22q13.3 không phải do di truyền. Mất đoạn thường xảy ra như một sự kiện ngẫu nhiên trong quá trình hình thành các tế bào sinh sản (trứng hoặc tinh trùng) hoặc trong giai đoạn phát triển sớm của bào thai. Những người bị hội chứng này thường không có tiền sử bị rối loạn này trong gia đình họ mặc dù họ có thể di truyền nhiễm sắc thể bị mất đoạn cho con cái.
Khi hội chứng mất đoạn 22q13.3 được di truyền thì kiểu di truyền của nó được coi là dạng trội trên NST thường vì chỉ cần mất đoạn ở một bản sao của nhiễm sắc thể 22 có trong mỗi tế bào là đủ để gây ra tình trạng này.
Khoảng 15-20% trong số những người mắc hội chứng mất đoạn 22q13.3 thừa hưởng bất thường về nhiễm sắc thể này từ cha hoặc mẹ không bị hội chứng này. Trong những trường hợp này thì bố hoặc mẹ mang nhiễm sắc thể đã bị sắp xếp lại được gọi là chuyển đoạn cân bằng trong đó một đoạn từ một nhiễm sắc thể này đã đổi chỗ cho một đoạn từ một nhiễm sắc thể khác nhưng không có vật chất di truyền nào được thu nhận hoặc mất đi. Chuyển vị cân bằng thường không gây ra bất kỳ vấn đề sức khỏe nào tuy nhiên thì chúng có thể trở nên mất cân bằng khi được truyền sang thế hệ sau.
Những đứa trẻ thừa hưởng sự chuyển đoạn không cân bằng có thể có nhiễm sắc thể bị sắp xếp lại với vật liệu di truyền thừa hoặc thiếu. Những người mắc hội chứng mất đoạn 22q13.3 thừa hưởng chuyển vị không cân bằng bị thiếu vật liệu di truyền từ nhánh dài của nhiễm sắc thể 22 gây ra các vấn đề sức khỏe đặc trưng của rối loạn này.
Các tên gọi khác
- Hội chứng mất đoạn 22q13
- Hội chứng mất đoạn 22q13.3
- Monosomy 22q13
- Hội chứng Phelan-McDermid
References
- Genetic Testing Information. 22q13.3 deletion syndrome. Retrieved Retrieved December 14, 2020 from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/gtr/conditions/C1853490/
- Catalog of Genes and Diseases from OMIM. PHELAN-MCDERMID SYNDROME; PHMDS. Retrieved Retrieved December 14, 2020 from https://omim.org/entry/606232
- Genetic and Rare Diseases Information Center. 22q133 deletion syndrome. Retrieved December 14, 2020 from https://rarediseases.info.nih.gov/diseases/22q133-deletion-syndrome
- U.S National Library of Medicine. 22q13.3 deletion syndrome. Retrieved December 14, 2020 from https://medlineplus.gov/genetics/condition/22q133-deletion-syndrome