Bệnh thận mãn tính
Mỗi người có hai quả thận nằm mỗi bên của xương sống phía trên thắt lưng. Mỗi quả thận có kích thước bằng nắm tay. Chức năng chính của thận là lọc máu, loại bỏ chất thải và tạo thành nước tiểu. Chúng cũng giúp cân bằng nồng độ muối và chất khoáng (canxi, phốt pho, natri, kali) lưu thông trong máu. Thận tạo ra các hormone hỗ trợ kiểm soát huyết áp, tạo tế bào hồng cầu và giữ cho xương chắc khỏe.
Bệnh thận mãn tính (Chronic Kidney Disease – CKD) do thận bị tổn thương không thể phục hồi, theo thời gian thận giảm dần chức năng và không thể lọc máu như bình thường, dẫn đến tích tụ chất thải trong cơ thể. Những biến chứng do tổn thương thận diễn ra chậm trong nhiều năm. Nhiều trường hợp không có bất kỳ triệu chứng nào cho đến khi bệnh trở nên nghiêm trọng.
Bệnh thận mãn tính chia thành năm giai đoạn dựa vào mức độ tổn thương và khả năng hoạt động của thận. Giai đoạn 1, tổn thương thận nhẹ, người bệnh có thể không biểu hiện bất kỳ triệu chứng nào. Giai đoạn 5, thận ngừng hoạt động (suy thận).
Biểu hiện lâm sàng
Hầu hết người bệnh không có bất kỳ triệu chứng nào cho đến khi bệnh trở nên nghiêm trọng. Người bệnh có thể xuất hiện một số triệu chứng không đặc trưng như:
- Ngứa ngáy
- Mệt mỏi, khó tập trung
- Chán ăn
- Bị chuột rút vào ban đêm
- Sưng chân và mắt cá chân
- Đi tiểu nhiều vào ban đêm
- Khó ngủ
- Xuất hiện bọng mắt, đặc biệt vào buổi sáng
- Nước tiểu có bọt, dấu hiệu của protein có trong nước tiểu
Độ phổ biến
Người ta ước tính tổng số bệnh nhân giai đoạn 1–5 trên toàn thế giới khoảng 843,6 triệu người, trong đó 10,4% ở nam giới và 11,8% ở phụ nữ.
Nguyên nhân
Phần lớn người mắc bệnh thận mãn tính có tiền sử mắc bệnh tiểu đường hay cao huyết áp.
- Bệnh tiểu đường xảy ra khi lượng đường trong máu quá cao. Theo thời gian, lượng đường trong máu mất kiểm soát gây tổn thương nhiều cơ quan, bao gồm thận, tim, mạch máu, dây thần kinh và mắt.
- Huyết áp cao xảy ra khi áp lực máu lên thành mạch máu tăng. Nếu không được kiểm soát, huyết áp cao có thể là nguyên nhân hàng đầu gây ra đau tim, đột quỵ và bệnh thận mãn tính. Ngoài ra, bệnh thận mãn tính cũng có thể là nguyên nhân gây ra huyết áp cao.
Một số lý do khác có thể làm tăng tỷ lệ mắc bệnh thận:
- Gia đình có tiền sử mắc bệnh thận mãn tính
- Có tiền sử bệnh tim
- Trên 60 tuổi
- Viêm cầu thận: là nhóm bệnh gây ra viêm nhiễm, làm hỏng bộ phận lọc của thận
- Bệnh thận đa nang (Polycystic Kidney Disease - PKD) là bệnh di truyền phổ biến gây ra các u nang lớn trong thận và làm tổn thương các mô xung quanh
- Bất thường về thận và đường tiết niệu trước khi sinh: dị tật xảy ra khi trẻ phát triển trong bụng mẹ. Ví dụ, hẹp đường tiết niệu ngăn cản dòng chảy bình thường của nước tiểu, khiến nước tiểu chảy ngược lên thận, gây ra nhiễm trùng và có thể làm hỏng thận
- Bệnh tự miễn do hệ miễn dịch mất khả năng nhận biết và phân biệt kháng nguyên của cơ thể với tác nhân gây hại bên ngoài. Ví dụ như viêm thận lupus đặc trưng bởi viêm (sưng hoặc sẹo) các mạch máu nhỏ lọc chất thải trong thận
- Thận bị tổn thương do sỏi thận hoặc khối u, phì đại tuyến tiền liệt ở nam giới, nhiễm trùng tiết niệu lặp đi lặp lại
Chẩn đoán
- Kiểm tra huyết áp định kỳ
- Xét nghiệm độ lọc cầu thận (Glomerular filtration rate - GFR) phản ảnh số lượng máu lọc bởi quản cầu thận trong mỗi phút.
- Xét nghiệm albumin nước tiểu: kiểm tra lượng protein albumin trong nước tiểu.
Điều trị
Hiện nay chưa có phác đồ điều trị hoàn toàn bệnh thận mãn tính nhưng những phương pháp đang áp dụng có thể làm chậm quá trình phát triển của bệnh.
Thuốc:
- Các loại thuốc giảm huyết áp như thuốc ức chế ACE, thuốc chẹn thụ thể angiotensin-II
- Thuốc kiểm soát đường huyết
- Thuốc giảm cholesterol
- Thuốc lợi tiểu giúp loại bỏ muối và nước, giảm sưng
Mặc dù được điều trị, bệnh nhân thận mãn tính vẫn có thể bị biến chứng nghiêm trọng hơn theo thời gian, đôi khi dẫn đến suy thận. Trong trường hợp đó, người bệnh cần phải lọc máu hoặc ghép thận.
Dạng di truyền
Bệnh thận mãn tính có thể di truyền trong gia đình nếu nhiều người trong gia đình mắc cùng một loại bệnh. Một số đột biến gen MYH9 và APOL1 làm tăng nguy cơ phát triển bệnh thận. Đột biến gen APOL1 gia tăng nguy cơ lên 7 đến 11 lần mắc bệnh suy thận ở người bị huyết áp cao.
Phòng ngừa
Một lối sống lành mạnh sẽ giữ cho thận khỏe mạnh lâu hơn:
- Chọn thực phẩm ít muối (natri)
- Kiểm soát huyết áp
- Kiểm soát đường huyết
- Hạn chế rượu bia
- Chọn thực phẩm lành mạnh cho tim như trái cây, rau, ngũ cốc nguyên hạt và thực phẩm từ sữa ít chất béo
- Duy trì cân nặng
- Luyện tập thể chất
- Không hút thuốc
Người mắc bệnh thận mãn tính nên tiêm ngừa các loại vaccine sau:
- Viêm gan A
- Viêm gan B
- Cúm
- Viêm phổi (PPV)
Các tên gọi khác
- Chronic renal disease
- Chronic kidney disease
References
- National Kidney Foundation. About Chronic Kidney Disease. Retrieved June 29, 2022 from https://www.kidney.org/atoz/content/about-chronic-kidney-disease
- American Academy of Family Physicians. Chronic Kidney Disease. Retrieved June 29, 2022 from https://familydoctor.org/condition/chronic-kidney-disease-ckd
- American Kidney Fund. Chronic Kidney Disease (CKD). Retrieved June 29, 2022 from https://www.kidneyfund.org/kidney-disease/chronic-kidney-disease-ckd/
- U.S National Library of Medicine. Chronic Kidney Disease. Retrieved June 29, 2022 from https://medlineplus.gov/chronickidneydisease.html
- National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases. Chronic Kidney Disease. Retrieved June 29, 2022 from https://www.niddk.nih.gov/health-information/kidney-disease/chronic-kidney-disease-ckd
- National Institute of Diabetes Digestive and Kidney. What Is Chronic Kidney Disease? Retrieved June 29, 2022 from https://www.niddk.nih.gov/health-information/kidney-disease/chronic-kidney-disease-ckd/what-is-chronic-kidney-disease
- National Institute of Diabetes Digestive and Kidney. hronic Kidney Disease Tests & Diagnosis. Retrieved June 29, 2022 from https://www.niddk.nih.gov/health-information/kidney-disease/chronic-kidney-disease-ckd/tests-diagnosis
- U.S National Library of Medicine. Chronic kidney disease. Retrieved June 29, 2022 from https://medlineplus.gov/ency/article/000471.htm
- U.S National Library of Medicine. Chronic kidney disease. Retrieved June 29, 2022 from https://medlineplus.gov/chronickidneydisease.html
- Mayo Clinic. Chronic kidney disease. Retrieved June 29, 2022 from https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/chronic-kidney-disease/symptoms-causes/syc-20354521
- Very Well Health. Chronic kidney disease. Retrieved June 29, 2022 from https://www.verywellhealth.com/kidney-disease-4014698
- Very Well Health. Causes and Risk Factors of Chronic Kidney Disease. Retrieved June 29, 2022 from https://www.verywellhealth.com/common-causes-of-chronic-kidney-disease-2085786