Mucolipidosis II alpha/beta
Mucolipidosis II alpha/beta là bệnh di truyền gây suy nhược nhiều bộ phận của cơ thể. Phần lớn trẻ mắc bệnh chậm lớn và ngừng phát triển khi lên 2 tuổi, nên trẻ tử vong sớm.
Biểu hiện lâm sàng
Trẻ mắc bệnh mucolipidosis II alpha/beta có vóc dáng nhỏ bé, tiếng khóc yếu ớt và yếu cơ. Ngoài ra, trẻ khó phát triển các kỹ năng nói, vận động như ngồi và đứng. Người mắc bệnh mucolipidosis II alpha/beta có một số bất thường về xương và nhiều triệu chứng xuất hiện ngay sau sinh bao gồm cột sống gù, bàn chân khoèo, trật khớp hông, xương dài bất thường, bàn tay và ngón tay ngắn. Phần lớn bệnh nhân bị biến dạng khớp, nên bệnh nhi không thể tự đi lại. Ngoài ra, bệnh nhân còn mắc kèm chứng loạn dưỡng đa xương với nhiều xương phát triển bất thường.
Ảnh: So sánh cột sống bình thường và cột sống cong, vẹo
Nguồn: Alila Medical Media/Shutterstock.com
Ảnh: Bàn chân khoèo
Nguồn: National Library of Medicine
Người ta còn ghi nhận một số triệu chứng khác của bệnh mucolipidosis II alpha/beta bao gồm:
- Thoát vị cuống rốn hoặc bẹn
- Đặc điểm khuôn mặt dị biệt
- Nướu răng phát triển quá mức (phì đại lợi)
- Dây thanh âm cứng lại khiến giọng khàn
- Van tim bất thường
- Đường thở hẹp có thể gây nhiễm trùng đường hô hấp kéo dài hoặc tái phát
- Nhiễm trùng tai tái phát dẫn đến mất thính lực
Ảnh: Thoát vị rốn
Nguồn: Shutterstock
Ảnh: Đặc điểm khuôn mặt dị biệt
Nguồn: Elements of Morphology, National Human Genome Research Institute
Ảnh: Nướu phát triển quá mức
Nguồn: U.S National Library of Medicine
Ảnh: © 2012 Terese Winslow LLC for the National Cancer Institute
Độ phổ biến
Tỉ lệ mắc bệnh mucolipidosis II alpha/beta ước tính khoảng 1/100.000–400.000 người trên toàn thế giới, nên nó được xem là bệnh di truyền hiếm gặp. Tuy nhiên, tỉ lệ mắc bệnh chính xác vẫn được thống kê.
Nguyên nhân
Đột biến gen GNPTAB gây ra bệnh mucolipidosis II alpha/beta. Gen GNPTAB cung cấp hướng dẫn tạo ra protein cấu trúc nên enzyme GlcNAc-1-phosphotransferase. Enzyme này hỗ trợ quá trình vận chuyển một số enzyme tiêu hóa đến lysosome. Tại lysosome, enzyme tiêu hóa sẽ phân giải phân tử lớn thành các phân tử nhỏ hơn mà tế bào có thể tái sử dụng. GlcNAc-1-phosphotransferase tham gia vào quá trình vận chuyển bằng cách gắn một phân tử mannose-6-phosphate (M6P) vào những enzyme tiêu hóa cần được đưa đến lysosome. Do đó, tế bào có thể nhận diện đúng các enzyme tiêu hóa rồi vận chuyển chúng đến lysosome.
Đột biến gen GNPTAB ngăn cản quá trình sản xuất phân tử GlcNAc-1-phosphotransferase nên enzyme tiêu hóa không được gắn M6P để vận chuyển đến lysosome. Bởi vì tế bào thiếu enzyme tiêu hóa trong lysosome, các phân tử lớn tích tụ đến mức gây ra chứng rối loạn lưu trữ lyosome. Mặt khác, enzyme tiêu hóa vẫn hiện diện bên ngoài tế bào và tăng cường hoạt động tiêu hóa. Cuối cùng, lysosome thiếu enzyme tiêu hóa kết hợp với enzyme hoạt động bên ngoài tế bào gây ra các dấu hiệu và triệu chứng của bệnh mucolipidosis II alpha/beta.
Đột biến gen GNPTAB cũng có thể gây ra bệnh mucolipidosis III alpha/beta—một dạng nhẹ hơn. Trong đó, đột biến khiến GlcNAc-1-phosphotransferase giảm hoạt động thay vì ngăn chặn quá trình sản xuất.
Chẩn đoán
Bác sĩ chẩn đoán bệnh mucolipidosis II alpha/beta dựa trên khám lâm sàng, chụp X quang cũng như đo nồng độ và mức độ hoạt động của enzyme tiêu hóa. Người ta phát hiện nồng độ enzyme tiêu hóa trong huyết tương hoặc trong dịch khác của cơ thể bệnh nhân cao hơn 5–20 lần so với người bình thường. Kết quả chụp X-quang giúp bác sĩ phát hiện triệu chứng thiếu xương (osteopenia) và loạn dưỡng đa xương. Ngoài ra xét nghiệm di truyền nhằm phát hiện đột biến gen GNPTAB có thể hỗ trợ xác nhận chẩn đoán.
Điều trị
Hiện nay, chưa có phương pháp điều trị hoàn toàn bệnh mucolipidosis II alpha/beta. Các liệu pháp chủ yếu giảm nhẹ triệu chứng và cải thiện chất lượng đời sống bệnh nhân. Bác sĩ có thể đề xuất một số liệu pháp bao gồm:
- Điều trị tương tác (interactive programs)
- Liệu pháp thủy sinh (aqua therapy)
- Hoạt động trị liệu (Occupational Therapy - OT)
- Trị liệu ngôn ngữ (speech therapy)
Bác sĩ có thể cân nhắc cắt nướu cho những bệnh nhân đau miệng nặng, nhiễm trùng hoặc hỗ trợ hô hấp và thông khí trong một số trường hợp cần thiết. Trẻ sơ sinh hoặc trẻ mới biết đi nên được theo dõi chức năng phổi và tim thường xuyên (3 tháng một lần), sau đó chúng nên được theo dõi hằng năm.
Dạng di truyền
Bệnh mucolipidosis II alpha/beta di truyền theo kiểu lặn trên nhiễm sắc thể thường. Do đó, bệnh chỉ biểu hiện khi có cả hai bản sao của gen đột biến trong mỗi tế bào. Bệnh nhân mắc bệnh lặn trên nhiễm sắc thể thường sẽ có bố và mẹ mang một bản sao của gen đột biến, nhưng bố mẹ ít khi biểu hiện triệu chứng bệnh.
Phòng ngừa
Trường hợp bệnh mucolipidosis II alpha/beta di truyền lặn do đột biến gen GNPTAB, cha mẹ mang đột biến dị hợp nên gần như không có biểu hiện bệnh, do đó rất khó phát hiện cho đến khi sinh con. Để chủ động phòng ngừa, cha mẹ nên làm xét nghiệm sàng lọc gen lặn để chủ động cho tương lai của con. Các cặp vợ chồng trước khi mang thai cần tư vấn và xét nghiệm di truyền nhằm đảm bảo sinh con khỏe mạnh. Người thuộc nhóm nguy cơ mắc bệnh cần khám sức khỏe và tầm soát bệnh định kỳ.
Các tên gọi khác
- Cell disease
- Inclusion cell disease
- MLII
- Mucolipidosis II
- Mucolipidosis type II
References
- Genetic Testing Information. Mucolipidosis type II. Retrieved November 13, 2023 from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/gtr/conditions/C2673377/
- Genetic and Rare Diseases Information Center. Mucolipidosis type II. Retrieved November 13, 2023 from https://rarediseases.info.nih.gov/diseases/6749/i-cell-disease
- Catalog of Genes and Diseases from OMIM. MUCOLIPIDOSIS II ALPHA/BETA. Retrieved November 13, 2023 from https://omim.org/entry/252500
- Frontiers. Case Report: Mucolipidosis II and III Alpha/Beta Caused by Pathogenic Variants in the GNPTAB Gene (Mucolipidosis). Retrieved November 13, 2023 from https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fped.2022.852701/full
- MalaCards. Mucolipidosis Ii Alpha/beta (MLII). Retrieved November 13, 2023 from https://www.malacards.org/card/mucolipidosis_ii_alpha_beta
- MedlinePlus. Mucolipidosis II alpha/beta. Retrieved November 13, 2023 from https://medlineplus.gov/genetics/condition/mucolipidosis-ii-alpha-beta/