Hội chứng Pitt-Hopkins
Hội chứng Pitt-Hopkins (Pitt-Hopkins syndrome) là bệnh hiếm gặp do đột biến gen gây ra, từ đó khiến người bệnh bị chậm phát triển và khuyết tật trí tuệ. Khuôn mặt bệnh nhân cũng có những biểu hiện đặc trưng riêng.
Biểu hiện lâm sàng
Đa phần người mắc hội chứng Pitt-Hopkins đều chậm phát triển với mức độ khác nhau, từ trung bình đến nặng. Nhiều kỹ năng bị ảnh hưởng bao gồm phát triển thể chất và tâm thần vận động. Người bệnh sẽ gặp khó khăn trong việc tiếp thu kiến thức cũng như làm công việc đòi hỏi sự khéo léo. Bên cạnh đó, khả năng nói chuyện của người bệnh bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Nhiều trường hợp bệnh nhân có đặc điểm của rối loạn phổ tự kỷ như giảm kỹ năng giao tiếp và xã hội.
Ngoài ra, người mắc hội chứng Pitt-Hopkins thường xuyên gặp các bệnh về hô hấp. Chúng khởi phát từ khi còn nhỏ và được kích hoạt khi bệnh nhân trải qua cảm xúc hưng phấn, lo lắng hoặc căng thẳng kéo dài. Người bệnh sẽ trải qua giai đoạn tăng thông khí và sau đó là ngưng thở, dẫn đến da và môi tím tái do bị thiếu oxy trong máu. Trong một số trường hợp, cơ thể bị thiếu oxy có thể gây mất ý thức. Đối với bệnh nhân lớn tuổi, những đợt giảm oxy trong máu tái diễn sẽ khiến đầu ngón tay, ngón chân trở nên to và tròn. Phần lớn người bệnh đều mắc bệnh động kinh từ khi mới sinh.
Khuôn mặt của người mắc bệnh có điểm đặc trưng như:- Lông mày thưa
- Mắt trũng sâu
- Môi trên dạng hình cung (Cupid's bow)
- Miệng rộng và môi dày
- Răng thưa
- Tai dày và cụp lại
Trẻ mắc hội chứng Pitt-Hopkins dễ bị kích động, trạng thái tinh thần vui vẻ, hay cười lớn và có động tác vỗ tay. Tuy nhiên, trẻ cũng có thể bị mắc thêm hội chứng rối loạn lo âu và rối loạn hành vi. Đối với bệnh nhân là nam giới có thể mắc thêm bệnh tinh hoàn ẩn (cryptorchidism).
Những biểu hiện khác của hội chứng Pitt-Hopkins:
- Táo bón và các vấn đề về đường tiêu hóa
- Đầu nhỏ
- Mắt cận hoặc lác
- Tầm vóc thấp
- Não hoạt động bất thường
- Bàn tay nhỏ, lòng bàn tay có đường nếp nhăn
- Bàn chân nhỏ và bị bẹt
- Có thịt dư tại đầu ngón tay và ngón chân
Ảnh: Môi trên dạng hình cung
Nguồn: National Human Genome Research Institute
Ảnh: Trẻ mắc hội chứng Pitt-Hopkins
Nguồn: GeneReviews, University of Washington
Ảnh: Đầu nhỏ bất thường
Nguồn: National Human Genome Research Institute
Ảnh: Cận thị
Nguồn: Encyclopaedia Britannica
Ảnh: Bàn chân bẹt
Nguồn: U.S. National Library of Medicine
Ảnh: Nếp nhăn trong lòng bàn tay
Nguồn: Stacey Lynn Payne/Shutterstock.com
Độ phổ biến
Hội chứng Pitt-Hopkins là một bệnh hiếm gặp. Theo thống kê trên toàn thế giới, đã ghi nhận khoảng 500 trường hợp mắc bệnh.
Nguyên nhân
Đột biến gen TCF4 gây ra hội chứng Pitt-Hopkins. Gen TCF4 cung cấp hướng dẫn tạo ra protein TCF4 đóng vai trò là yếu tố phiên mã. Protein TCF4 gắn với các protein khác, sau đó chúng liên kết với một vị trí cụ thể trên ADN nhằm kiểm soát hoạt động của các gen tương ứng. Ngoài ra, trong quá trình tế bào trưởng thành, protein TCF4 tham gia vào hoạt động biệt hóa và chết theo chu trình của tế bào (apoptosis).
Đột biến gen TCF4 khiến protein TCF4 giảm khả năng liên kết với ADN, do đó quá trình kiểm soát hoạt động của gen bị gián đoạn. Nhiều gen liên quan đến quá trình phát triển và hoạt động của hệ thần kinh trở nê mất kiểm soát và hoạt động sai rồi dẫn đến dấu hiệu và triệu chứng của bệnh. Bên cạnh đó, protein TCF4 không hoạt động cũng làm nhiều protein khác gắn với nó bị ảnh hưởng. Ví dụ protein ASCL1 mất chức năng dường như liên quan đến vấn đề về hô hấp của người mắc hội chứng Pitt-Hopkins.
Chẩn đoán
Hội chứng Pitt-Hopkins được chẩn đoán dựa trên các biểu hiện ngoại hình đặc trưng của người bệnh kết hợp với xét nghiệm di truyền nhằm xác định gen đột biến. Ngoài ra, nếu người bệnh có triệu chứng co giật, bác sĩ có thể chỉ định những xét nghiệm như chụp cộng hưởng từ (MRI) hoặc điện não đồ (EEG). Qua đó, bác sĩ đo hoạt động điện của não nhằm phát hiện cơn động kinh của bệnh nhân.
Ảnh: Cấu trúc tuyến thượng thận
Ảnh: Quá trình đo điện não
Nguồn: verywellhealth.com
Điều trị
Hiện nay, chưa có phương pháp điều trị hoàn toàn hội chứng Pitt-Hopkins. Các liệu pháp chủ yếu nhằm điều trị triệu chứng về thần kinh, hô hấp và tiêu hóa. Phương pháp điều trị cho trẻ rối loạn phổ tự kỷ cũng được áp dụng với những người mắc hội chứng Pitt-Hopkins. Bệnh nhân nên duy trì chế độ ăn nhiều chất xơ để hạn chế táo bón. Ngoài ra, người bệnh cần định kỳ đi khám nhãn khoa và phẫu thuật chỉnh hình mắt trong trường hợp bị lác.
Một số loại thuốc được sử dụng bao gồm:
- Thuốc chống động kinh
- Thuốc lợi tiểu acetazolamide
- Thuốc chống co giật
Dạng di truyền
Bệnh di truyền theo kiểu trội trên nhiễm sắc thể thường. Do đó, một bản sao của gen trong mỗi tế bào đủ để gây ra bệnh. Một số ít trường hợp là do đột biến mới (denovo) trong quá trình hình thành tế bào sinh sản (trứng, tinh trùng) hoặc quá trình phát triển phôi sớm.
Phòng ngừa
Hội chứng Pitt-Hopkins di truyền trội trên nhiễm sắc thể thường, nếu cha hoặc mẹ mắc bệnh, con sinh ra sẽ có 50% khả năng di truyền bệnh. Do đó, để bảo đảm 100% khả năng con không bị bệnh, cha mẹ có thể chọn phương pháp thụ tinh nhân tạo IVF và sàng lọc phôi PGS/PGD. Các thành viên trong gia đình nên khám sức khỏe và tầm soát bệnh định kỳ nếu có thành viên mắc bệnh. Các cặp vợ chồng trước khi mang thai cần tư vấn và xét nghiệm di truyền đảm bảo sinh con khỏe mạnh.
Các tên gọi khác
- PHS
- PTHS
References
- Genetic Testing Information. Pitt-Hopkins syndrome. Retrieved 06 September 2023 from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/gtr/conditions/C1970431/
- Genetic and Rare Diseases Information Center. Pitt-Hopkins syndrome. Retrieved 06 September 2023 from https://rarediseases.info.nih.gov/diseases/4372/pitt-hopkins-syndrome
- Catalog of Genes and Diseases from OMIM. PITT-HOPKINS SYNDROME; PTHS. Retrieved 06 September 2023 from https://omim.org/entry/610954
- U.S National Library of Medicine. Pitt-Hopkins syndrome. Retrieved 06 September 2023 from https://medlineplus.gov/genetics/condition/pitt-hopkins-syndrome/
- Cleveland Clinic. Pitt-Hopkins Syndrome (PTHS). Retrieved 06 September 2023 from https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/24079-pitt-hopkins-syndrome-pths
- MalaCards. Pitt-Hopkins Syndrome (PTHS) Retrieved 06 September 2023 from https://www.malacards.org/card/pitt_hopkins_syndrome
- National Institute of Health. Pitt-Hopkins Syndrome. Retrieved 06 September 2023 from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK100240/
- National Organization for Rare Disorders. Pitt-Hopkins Syndrome. Retrieved 06 September 2023 from https://rarediseases.org/rare-diseases/pitt-hopkins-syndrome/
- Orphanet. Pitt-Hopkins syndrome. Retrieved 06 September 2023 from https://www.orpha.net/consor/cgi-bin/OC_Exp.php?Lng=GB&Expert=2896