Hypochondrogenesis
Hypochondrogenesis (thiểu sản sụn) là dạng rối loạn phát triển xương nghiêm trọng và hiếm gặp. Người bệnh có biểu hiện chung là tầm vóc thấp bé và chân tay ngắn. Bên cạnh đó, canxi tích tụ bất thường tại xương khớp gây ra hiện tượng vôi hóa cột sống và xương chậu.
Biểu hiện lâm sàng
Hypochondrogenesis ảnh hưởng đến quá trình phát triển xương của trẻ. Do đó, trẻ sơ sinh có một số biểu hiện như:
- Khuôn mặt di biệt
- Khoảng cách giữa hai mắt xa
- Cằm ngắn
- Tay chân ngắn
- Ngực nhỏ
- Xương sườn ngắn
- Phổi kém phát triển
Xương sọ của trẻ vẫn phát triển bình thường, nhưng xương cột sống (đốt sống) và xương chậu không cứng lại đúng cách. Một số trường hợp người bệnh có triệu chứng hở hàm ếch. Ngoài ra, phần lớn trẻ có biểu hiện thiểu năng trí tuệ và bụng to do chịu ảnh hưởng từ biến chứng phù thai trong giai đoạn thai kỳ. Phù thai là hiện tượng tích tụ dịch chất lỏng bất thường trong cơ thể thai nhi.
Bởi vì bệnh tác động nghiêm trọng đến sức khỏe, một số thai nhi mắc bệnh sẽ không thể sống sót đến ngày sinh hoặc tử vong ngay khi sinh do suy hô hấp. Nếu sau khi sinh, trẻ có thể sống sót sẽ được xếp vào nhóm bệnh loạn sản cột sống bẩm sinh—một chứng rối loạn liên quan đến quá trình phát triển của xương nhưng nhẹ hơn.
Ảnh: Khoảng cách giữa hai mắt rộng
Nguồn: Elements of Morphology, National Human Genome Research Institute
Ảnh: Xương hàm và xương cằm nhỏ, thu hẹp
Nguồn: U.S. National Library of Medicine
Ảnh: Giải phẫu hệ hô hấp
Nguồn: © 2006 Terese Winslow LLC for the National Cancer Institute
Độ phổ biến
Hypochondrogenesis là bệnh di truyền hiếm gặp. Theo thống kê trên toàn thế giới, tỉ lệ mắc bệnh ước tính khoảng 1/60.000–1/40.000 trẻ sơ sinh.
Nguyên nhân
Đột biến gen COL2A1 gây ra bệnh hypochondrogenesis. Gen COL2A1 cung cấp hướng dẫn tạo ra protein hình thành nên collagen loại II dạng gel trong suốt. Loại collagen này thường hiện diện trong nhãn cầu (thủy tinh thể) và sụn.
Sụn là mô dẻo dai và linh hoạt, chúng chiếm phần lớn bộ xương trong quá trình phát triển ban đầu của thai nhi. Sau đó, phần lớn sụn chuyển hóa thành xương, ngoại trừ một phần nhỏ sụn bao phủ các đầu xương cũng như tại mũi và tai ngoài. Do đó, collagen loại II rất cần thiết cho xương và nhiều mô liên kết khác phát triển bình thường nhằm tạo nên cấu trúc khung nâng đỡ cơ thể.
Gen COL2A1 đột biến cản trở quá trình hình thành phân tử collagen loại II, nên số lượng collagen này sụt giảm. Thay vì tạo nên phân tử collagen, protein COL2A1 mất chức năng tích tụ lại trong tế bào sụn. Những thay đổi này gián đoạn quá trình phát triển bình thường của xương và các mô liên kết, dẫn đến dấu hiệu và triệu chứng của bệnh.
Chẩn đoán
Hypochondrogenesis có thể chẩn được đoán trước sinh thông qua các phương pháp như siêu âm, sinh thiết gai nhau hoặc chọc ối. Những phương pháp chẩn đoán sau sinh bao gồm đánh giá dựa trên các biểu hiện lâm sàng và xét nghiệm. Bác sĩ có thể kiểm tra cấu trúc xương và sụn của trẻ cũng như chiều dài của các chi.
Một số xét nghiệm chẩn đoán hình ảnh bao gồm:
- Chụp cộng hưởng từ MRI tủy sống và khớp
- Chụp X-quang cổ, đốt sống, chân và xương chậu
Ngoài ra, người bệnh có thể làm xét nghiệm di truyền nhằm phát hiện đột biến gen COL2A1, từ đó kết quả chẩn đoán được xác nhận. Bác sĩ có thể chỉ định tiểu phẫu lấy mẫu xương hoặc sụn để đánh giá chính xác hơn các vấn đề liên quan.
Điều trị
Hiện nay, chưa có phương pháp điều trị hypochondrogenesis. Các liệu pháp chủ yếu tập trung làm giảm triệu chứng và nâng cao chất lượng cuộc sống người bệnh. Bệnh nhân có thể sử dụng một số loại thuốc giảm đau kết hợp tập vật lý trị liệu nhằm cải thiện khả năng vận động và hạn chế teo cơ. Đối với trường hợp nghiêm trọng, bác sĩ có thể chỉ định người bệnh phẫu thuật dị tật hông, thay khớp háng hoặc nẹp xương.
Dạng di truyền
Hypochondrogenesis di truyền theo kiểu lặn trên nhiễm sắc thể thường. Do đó, bệnh chỉ biểu hiện khi có cả hai bản sao của gen đột biến trong mỗi tế bào. Bệnh nhân mắc bệnh lặn trên nhiễm sắc thể thường sẽ có bố và mẹ mang một bản sao của gen đột biến, nhưng họ ít khi biểu hiện triệu chứng bệnh.
Phòng ngừa
Bệnh di truyền lặn do đột biến gen COL2A1, cha mẹ mang đột biến dị hợp nên gần như không có biểu hiện bệnh, do đó rất khó phát hiện cho đến khi sinh con. Để chủ động phòng ngừa, cha mẹ nên làm xét nghiệm sàng lọc gen lặn để chủ động cho tương lai của con. Các cặp vợ chồng trước khi mang thai cần tư vấn và xét nghiệm di truyền nhằm đảm bảo sinh con khỏe mạnh. Người thuộc nhóm nguy cơ mắc bệnh cần khám sức khỏe và tầm soát bệnh định kỳ.
Các tên gọi khác
- Achondrogenesis type II/hypochondrogenesis
References
- Genetic Testing Information. Hypochondrogenesis. Retrieved November 29, 2023 from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/gtr/conditions/C0542428/
- Catalog of Genes and Diseases from OMIM. ACHONDROGENESIS, TYPE II; ACG2. Retrieved November 29, 2023 from https://omim.org/entry/200610
- U.S National Library of Medicine. Hypochondrogenesis. Retrieved November 29, 2023 from https://medlineplus.gov/genetics/condition/hypochondrogenesis/
- MalaCards. Hypochondrogenesis. Retrieved November 29, 2023 from https://www.malacards.org/card/hypochondrogenesis
- National Institute of Health. Hypochondrogenesis. Retrieved November 29, 2023 from https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/6641761/
- National Institute of Health. Type II achondrogenesis-hypochondrogenesis: morphologic and immunohistopathologic studies. Retrieved November 29, 2023 from https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/3057886/
- Orphanet. Diagnosis of achondrogenesis type 2 and hypochondrogenesis (COL2A1 gene). Retrieved November 29, 2023 from https://s.net.vn/en5P
- Radiopaedia. Type II collagenopathy. Retrieved November 29, 2023 from https://radiopaedia.org/articles/type-ii-collagenopathy