Bệnh Schindler
Bệnh Schindler là hội chứng di truyền ảnh hưởng đến hệ thần kinh khiến người bệnh suy giảm nhận thức hoặc mắc phải chứng tự kỷ. Bệnh có thể đe dọa đến tính mạng của trẻ ngay sau sinh.
Biểu hiện lâm sàng
Bệnh được chia thành ba loại chính dựa trên độ tuổi khởi phát và mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng.
- Loại I hay dạng sơ sinh là loại nghiêm trọng nhất. Trẻ mắc bệnh không biểu hiện bất thường ngay sau sinh. Khoảng từ 8-15 tháng tuổi, trẻ ngừng phát triển và mất dần các kỹ năng đã có. Bệnh gây ra nhiều biến chứng như mù, co giật dẫn đến mất nhận thức và không phản ứng với môi trường xung quanh. Trẻ mắc bệnh Schindler dạng sơ sinh thường không sống qua khỏi thời thơ ấu.
- Loại II hay bệnh Kanzaki là loại nhẹ hơn, thường xuất hiện ở người trưởng thành với dấu hiệu đặc trưng là u mạch với những đốm nhỏ, màu đỏ sẫm trên da. Các biểu hiện bệnh bao gồm suy giảm nhận thức nhẹ và mất thính lực, ù tai. Người bệnh có thể bị yếu cơ, mất cảm giác do bất thường dây thần kinh kết nối não, tủy sống với hệ thần kinh ngoại vi.
- Loại III có mức nghiêm trọng trung bình. Các triệu chứng khởi phát sau khi sinh bao gồm chậm phát triển, co giật, bệnh cơ tim và gan to. Một số người bệnh biểu hiện dấu hiệu của chứng tự kỷ.
Độ phổ biến
Bệnh Schindler hiếm gặp, một vài trường hợp mắc bệnh được báo cáo. Tỷ lệ mắc bệnh giữa nam và nữ ngang nhau.
Nguyên nhân
Đột biến gen NAGA gây ra bệnh Schindler. Gen NAGA cung cấp hướng dẫn tạo ra enzyme alpha-N-acetylglucosaminidase hoạt động trong lysosome - cấu trúc trong tế bào giúp phân hủy các chất độc hại và hoạt động như trung tâm tái chế. Enzyme alpha-N-acetylglucosaminidase phá vỡ phức hợp glycoprotein và glycolipid, bao gồm những phân tử đường gắn với một số protein và chất béo. Chúng loại bỏ một phân tử alpha-N-acetylglucosamine khỏi đường trong các phức hợp.
Đột biến gen NAGA làm mất chức năng của enzyme alpha-N-acetylglucosaminidase, ngăn chặn enzyme này phá vỡ glycoprotein và glycolipid. Do đó, các phức hợp tích tụ trong lysosome đến mức khiến tế bào hoạt động sai và chết. Tế bào trong hệ thần kinh, mô và cơ quan bị tổn thương dẫn đến các triệu chứng của bệnh Schindler.
Chẩn đoán
Trẻ được khám sức khỏe và kiểm tra các dấu hiệu lâm sàng ngay sau sinh. Một số xét nghiệm bổ sung như:
- Xét nghiệm nước tiểu kiểm tra nồng độ oligosaccharid niệu và glycopeptid niệu.
- Xét nghiệm enzyme đánh giá mức độ hoạt động của alpha-NAGA bằng tế bào bạch cầu, huyết tương hoặc tế bào da của người bệnh.
Trẻ em mắc bệnh Schindler loại I, xét nghiệm sinh thiết niêm mạc trực tràng và cơ tim cho thấy tích tụ lysosome trong sợi trục của hệ thần kinh sinh dưỡng. Chụp MRI và CAT não phát hiện thoái hóa vỏ não, tiểu não và thân não.
Điều trị
Hiện nay chưa có phương pháp điều trị hoàn toàn cho người mắc bệnh Schindler. Quá trình điều trị chủ yếu hỗ trợ và kiểm soát triệu chứng cụ thể ở mỗi bệnh nhân.
Dạng di truyền
Bệnh di truyền theo kiểu lặn trên nhiễm sắc thể thường. Do đó, bệnh chỉ biểu hiện khi có cả hai bản sao của gen đột biến trong mỗi tế bào. Bệnh nhân mắc bệnh lặn trên nhiễm sắc thể thường sẽ có bố và mẹ mang một bản sao của gen đột biến, nhưng bố mẹ ít khi biểu hiện triệu chứng bệnh.
Phòng ngừa
Bệnh Schindler di truyền lặn đột biến gen NAGA, cha mẹ mang đột biến dị hợp nên gần như không có biểu hiện bệnh, do đó rất khó phát hiện cho đến khi sinh con. Để chủ động phòng ngừa, cha mẹ nên làm xét nghiệm sàng lọc gen lặn để chủ động cho tương lai của con. Các cặp vợ chồng trước khi mang thai cần tư vấn và xét nghiệm di truyền đảm bảo sinh con khỏe mạnh. Người thuộc nhóm nguy cơ mắc bệnh cần khám sức khỏe và tầm soát bệnh định kỳ.
Các tên gọi khác
- Alpha-galactosidase B deficiency
- Alpha-galNAc deficiency, Schindler type
- Alpha-N-acetylgalactosaminidase deficiency
- Alpha-NAGA deficiency
- Angiokeratoma corporis diffusum-glycopeptiduria
- GALB deficiency
- Kanzaki disease
- Lysosomal glycoamino acid storage disease-angiokeratoma corporis diffusum
- NAGA deficiency
- Neuroaxonal dystrophy, Schindler type
- Neuronal axonal dystrophy, Schindler type
References
- Genetic Testing Information. Alpha-N-acetylgalactosaminidase deficiency type 1. Retrieved September 28, 2022 from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/gtr/conditions/C1836544/
- Genetic Testing Information. Alpha-N-acetylgalactosaminidase deficiency type 2. Retrieved September 28, 2022 from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/gtr/conditions/C1836522/
- Genetic and Rare Diseases Information Center. Schindler disease type 1. Retrieved September 28, 2022 from https://rarediseases.info.nih.gov/diseases/116/schindler-disease-type-1/
- Catalog of Genes and Diseases from OMIM. KANZAKI DISEASE. Retrieved September 28, 2022 from https://omim.org/entry/609242
- Catalog of Genes and Diseases from OMIM. SCHINDLER DISEASE, TYPE I. Retrieved September 28, 2022 from https://omim.org/entry/609241
- U.S National Library of Medicine. Schindler disease. Retrieved September 28, 2022 from https://medlineplus.gov/genetics/condition/schindler-disease/
- National Organization for Rare Disorders. Schindler disease. Retrieved September 28, 2022 from https://rarediseases.org/rare-diseases/schindler-disease/
- MalaCards. Schindler Disease. Retrieved September 28, 2022 from https://www.malacards.org/card/schindler_disease
- Orphanet. Alpha-N-acetylgalactosaminidase deficiency. Retrieved September 28, 2022 from https://www.orpha.net/consor/cgi-bin/OC_Exp.php?lng=EN&Expert=3137