Rối loạn glycosyl hóa bẩm sinh ALG1
Rối loạn glycosyl hóa bẩm sinh-ALG1 (ALG1-congenital disorder of glycosylation – ALG1-CDG) hay rối loạn glycosyl hóa bẩm sinh loại Ik là bệnh di truyền với các dấu hiệu và triệu chứng khác nhau thường phát triển trong thời kỳ sơ sinh.
Biểu hiện lâm sàng
Người bệnh bị thiểu năng trí tuệ, chậm phát triển và yếu cơ. Đôi khi, họ xuất hiện các cơn co giật khó điều trị. Bệnh nhân cũng có thể gặp các vấn đề cử động như rung lắc theo nhịp không tự chủ (run), chuyển động khó khăn và mất thăng bằng.
Người bị rối loạn glycosyl hóa bẩm sinh ALG1 thường gặp vấn đề đông máu, họ có các đợt chảy máu hoặc đông máu bất thường. Kháng thể trong máu bảo vệ cơ thể, chống lại nhiễm trùng bởi các phần tử và vi trùng lạ. Tuy nhiên, lượng kháng thể của người bệnh hạ thấp, đặc biệt globulin miễn dịch G (IgG). Do đó, cơ thể của họ dễ bị nhiễm trùng.
Ảnh: Immunoglobulin G (IgG)
Nguồn: U.S. National Library of Medicine
Một số đặc điểm khác của bệnh như:
- Tật đầu nhỏ
- Biến dạng khớp
- Ngón tay và ngón chân dài, mảnh mai
- Mắt lác hoặc chuyển động mắt không tự chủ (rung giật nhãn cầu)
- Mất thị lực
- Giảm cảm giác ở tay và chân (bệnh thần kinh ngoại biên)
- Sưng, phù nề
- Khó tiêu hóa
- Tổn thương gan, thận và tim
Ảnh: Dị tật đầu nhỏ
Nguồn: National Human Genome Research Institute
Phần lớn trẻ bị bệnh mắc phải những triệu chứng nghiêm trọng ngay sau sinh nên chỉ sống sống qua thời kỳ sơ sinh hoặc đến khoảng 5 tuổi. Tuy nhiên, một số người bệnh nhẹ hơn và sống đến tuổi trưởng thành.
Độ phổ biến
Chứng rối loạn glycosyl hóa bẩm sinh ALG1 hiếm gặp, do đó hiện nay tỷ lệ mắc bệnh vẫn chưa được thống kê cụ thể. Khoảng 30 ca bệnh được ghi nhận trong các tài liệu y khoa.
Nguyên nhân
Các đột biến gen ALG1 gây ra chứng rối loạn glycosyl hóa bẩm sinh ALG1. Gen này cung cấp hướng dẫn tạo ra loại enzyme có chức năng chuyển mannose (đường đơn) thành các oligosaccharide (đường phức) tại một bước trong giai đoạn hình thành chuỗi đường. Khi đủ số lượng phân tử đường liên kết với nhau, chuỗi oligosaccharide tiếp tục tham gia vào quá trình glycosyl hóa và biến đổi protein và lipid để chúng thực hiện đầy đủ chức năng.
Đột biến gen ALG1 dẫn đến một phiên bản enzyme giảm hoạt tính. Enzyme hoạt động kém nên không thể thêm mannose vào chuỗi đường hiệu quả, do đó các oligosaccharide tạo thành không hoàn chỉnh. Mặc dù các oligosaccharide ngắn có thể được gắn vào protein và chất béo nhưng không hiệu quả so với oligosaccharide bình thường. Quá trình glycosyl hóa protein và lipid cần thiết cho chức năng bình thường của các cơ quan, do đó khi quá trình này bị suy giảm, nhiều dấu hiệu và triệu chứng của bệnh xuất hiện như một hệ quả.
Chẩn đoán
Trẻ được khám sức khỏe và kiểm tra các dấu hiệu lâm sàng ngay sau sinh. Bác sĩ có thể thực hiện các xét nghiệm bổ sung như xét nghiệm di truyền tìm đột biến gen gây bệnh. Người thân cần cung cấp thêm thông tin về tiền sử bệnh trong gia đình nhằm hỗ trợ quá trình chẩn đoán.
Điều trị
Hiện nay chưa có phương pháp điều trị hoàn toàn rối loạn glycosyl hóa bẩm sinh ALG1. Các liệu pháp hỗ trợ dựa vào triệu chứng cụ thể của mỗi người bệnh nhằm cải thiện chất lượng sống của họ.
Dạng di truyền
Bệnh di truyền theo kiểu lặn trên nhiễm sắc thể thường. Do đó, bệnh chỉ biểu hiện khi có cả hai bản sao của gen đột biến trong mỗi tế bào. Bệnh nhân mắc bệnh lặn trên nhiễm sắc thể thường sẽ có bố và mẹ mang một bản sao của gen đột biến, nhưng bố mẹ ít khi biểu hiện triệu chứng bệnh.
Phòng ngừa
Rối loạn glycosyl hóa bẩm sinh ALG1 di truyền lặn trên nhiễm sắc thể thường, cha mẹ mang đột biến dị hợp nên gần như không có biểu hiện bệnh, do đó rất khó phát hiện cho đến khi sinh con. Để chủ động phòng ngừa, cha mẹ nên làm xét nghiệm sàng lọc gen lặn để chủ động cho tương lai của con.
Các thành viên trong gia đình nên khám sức khỏe và tầm soát bệnh định kỳ nếu có thành viên mắc bệnh. Các cặp vợ chồng trước khi mang thai cần tư vấn và xét nghiệm di truyền đảm bảo sinh con khỏe mạnh.
Các tên gọi khác
- ALG1-CDG
- Carbohydrate deficient glycoprotein syndrome type Ik
- CDG1K
- CDG-Ik
- Congenital disorder of glycosylation type 1K
- Mannosyltransferase 1 deficiency
References
- Genetic Testing Information. ALG1-CDG. Retrieved September 29, 2022 from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/gtr/conditions/C2931005/
- Genetic and Rare Diseases Information Center. ALG1-CDG (CDG-Ik). Retrieved September 29, 2022 from https://rarediseases.info.nih.gov/diseases/9838/alg1-cdg-cdg-ik
- Catalog of Genes and Diseases from OMIM. CONGENITAL DISORDER OF GLYCOSYLATION, TYPE Ik. Retrieved September 29, 2022 from https://omim.org/entry/608540
- U.S National Library of Medicine. ALG1-congenital disorder of glycosylation. Retrieved September 29, 2022 from https://medlineplus.gov/genetics/condition/alg1-congenital-disorder-of-glycosylation/
- Orphanet. ALG1-CDG. Retrieved September 29, 2022 from https://www.orpha.net/consor/cgi-bin/OC_Exp.php?Expert=79327&lng=EN
- MalaCards. Alg1-Congenital Disorder of Glycosylation (CDGIK). Retrieved September 29, 2022 from https://www.malacards.org/card/alg1_congenital_disorder_of_glycosylation
- National Organization for Rare Disorders. Congenital Disorders of Glycosylation. Retrieved September 29, 2022 from https://rarediseases.org/rare-diseases/congenital-disorders-of-glycosylation/
- National Library of Medicine. ALG1-CDG. Retrieved September 29, 2022 from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/medgen/419308
- Anna Bogdańska, Patryk Lipiński, Paulina Szymańska-Rożek, Aleksandra Jezela-Stanek, Dariusz Rokicki, Piotr Socha, Anna Tylki-Szymańska. Clinical, biochemical and molecular phenotype of congenital disorders of glycosylation: long-term follow-up. Published January 06, 2021 https://doi.org/10.1186/s13023-020-01657-5