Thiếu antithrombin di truyền
Thiếu antithrombin di truyền (hereditary antithrombin deficiency) là một rối loạn đông máu làm tăng nguy cơ phát triển cục máu đông bất thường tại tĩnh mạch sâu của chân. Những cục máu đông này được gọi là huyết khối tĩnh mạch sâu (Deep Vein Thrombosis – DVT).
Biểu hiện lâm sàng
Bệnh nhân thường phát triển cục máu đông trong tĩnh mạch. Trường hợp hiếm gặp, chúng có thể hình thành trong động mạch.
Người bệnh có nguy cơ mắc phải thuyên tắc phổi (pulmonary embolism - PE) khiến cơ thể hình thành cục máu đông di chuyển theo dòng máu vào phổi. Khoảng 50% trường hợp nắc bệnh phát triển ít nhất một cục máu đông trong suốt cuộc đời. Triệu chứng rối loạn đông máu này khởi phát sau tuổi vị thành niên.
Ảnh: Thuyên tắc phổi
Nguồn: U.S. National Library of Medicine
Các yếu tố làm tăng nguy cơ phát triển cục máu đông bất thường bao gồm tuổi cao, tiền sử làm phẫu thuật, sử dụng thuốc tránh thai hoặc ít vận động. Ngoài ra, sự kết hợp giữa thiếu antithrombin di truyền và các rối loạn đông máu khác góp phần đến khả năng mắc bệnh. Phụ nữ trong giai đoạn mang thai hoặc ngay sau sinh có nguy cơ cao phát triển cục máu đông bất thường. Ngoài ra, thai phụ có thể bị sảy thai hoặc thai chết lưu.
Độ phổ biến
Thiếu antithrombin di truyền có tỷ lệ mắc bệnh khoảng 1/2.000–1/3.000 người. Trong tổng số ca hình thành cục máu đông bất thường, người ta cho rằng khoảng 1/20–1/200 trường hợp mắc phải thiếu antithrombin di truyền.
Nguyên nhân
Đột biến gen SERPINC1 gây ra thiếu antithrombin di truyền. Gen SERPINC1 cung cấp hướng dẫn tạo ra protein antithrombin. Antithrombin kiểm soát quá trình đông máu bằng cách điều phối hoạt động của thrombin (protein thúc đẩy quá trình đông máu).
Phần lớn đột biến gen thay đổi một axit amin trong antithrombin, từ đó ảnh hưởng đến khả năng kiểm soát quá trình đông máu của protein này. Antithrombin hoạt động bất thường khiến cơ thể suy giảm khả năng bất hoạt các protein đông máu, từ đó làm tăng nguy cơ phát triển cục máu đông.
Chẩn đoán
Chẩn đoán thiếu antithrombin di truyền dựa vào biểu hiện lâm sàng, tiền sử bệnh gia đình và xét nghiệm chuyên biệt.
Các xét nghiệm chuyên biệt bao gồm:
- Xét nghiệm huyết khối (thrombophilia testing)
- Đo nồng độ antithrombin trong máu
- Xét nghiệm chức năng protein antithrombin
- Xét nghiệm di truyền xác định đột biến gen SERPINC1
Điều trị
Điều trị thiếu antithrombin di truyền bằng thuốc chống đông máu như heparin hoặc warfarin. Những loại thuốc này có tác dụng ngăn cục máu đông hình thành bất thường. Một số trường hợp người bệnh cần uống thuốc chống đông máu liều cao và dùng trong thời gian lâu hơn. Người bệnh nên dùng băng vết thương hoặc thay đổi lối sống nhằm tăng cường lưu thông máu.
Khoảng 3%–50% phụ nữ mang thai thiếu chất chống đông máu dẫn đến triệu chứng đông máu. Do đó bác sĩ có thể khuyến nghị thai phụ tiêm heparin nhằm ngừa hình thành cục máu đông trong thai kỳ.
Dạng di truyền
Bệnh di truyền theo kiểu trội trên nhiễm sắc thể thường. Do đó, một bản sao của gen SERPINC1 trong mỗi tế bào đủ để gây ra bệnh.
Bệnh nhân có hai bản sao gen đột biến trong tế bào thường dẫn đến tế bào mất khả năng tồn tại. Tuy nhiên, một số trường hợp nghiêm trọng được phát hiện có hai bản sao của gen SERPINC1 trong mỗi tế bào.
Phòng ngừa
Bệnh di truyền trội trên nhiễm sắc thể thường, nếu cha hoặc mẹ mắc bệnh, con sinh ra sẽ có 50% khả năng di truyền bệnh. Do đó, để bảo đảm 100% khả năng con không bị bệnh, cha mẹ có thể chọn phương pháp thụ tinh nhân tạo IVF và sàng lọc phôi PGS/PGD. Các thành viên trong gia đình nên khám sức khỏe và tầm soát bệnh định kỳ nếu có thành viên mắc bệnh. Các cặp vợ chồng trước khi mang thai cần tư vấn và xét nghiệm di truyền đảm bảo sinh con khỏe mạnh.
Các tên gọi khác
- Antithrombin III deficiency
- Congenital antithrombin III deficiency
- Hereditary antithrombin deficiency
- Thrombophilia due to antithrombin III deficiency
- Inherited antithrombin deficiency
- Hereditary thrombophilia due to congenital antithrombin deficiency
- Hereditary thrombophilia due to congenital antithrombin 3 deficiency
References
- Genetic Testing Information. Hereditary antithrombin deficiency. Retrieved 12 June 2023 from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/gtr/conditions/C0272375/
- Genetic and Rare Diseases Information Center. Hereditary antithrombin deficiency. Retrieved 12 June 2023 from https://rarediseases.info.nih.gov/diseases/6148/hereditary-antithrombin-deficiency
- Catalog of Genes and Diseases from OMIM. SERPIN PEPTIDASE INHIBITOR, CLADE C (ANTITHROMBIN), MEMBER 1; SERPINC1. Retrieved 12 June 2023 from https://omim.org/entry/107300
- U.S National Library of Medicine. Hereditary antithrombin deficiency. Retrieved 12 June 2023 from https://medlineplus.gov/genetics/condition/hereditary-antithrombin-deficiency/
- Cleveland Clinic. Antithrombin Deficiency. Retrieved 12 June 2023 from https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/22251-antithrombin-deficiency
- Frontiers. Association of SERPINC1 Gene Polymorphism (rs2227589) With Pulmonary Embolism Risk in a Chinese Population. Retrieved 12 June 2023 from https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fgene.2019.00844/full
- MalaCards. Antithrombin Iii Deficiency (AT3D). Retrieved 12 June 2023 from https://www.malacards.org/card/antithrombin_iii_deficiency?search=hereditaryantithrombindeficiency
- National Organization for Rare Disorders. Hereditary antithrombin deficiency. Retrieved 12 June 2023 from https://rarediseases.org/gard-rare-disease/hereditary-antithrombin-deficiency/
- Orphanet. Hereditary thrombophilia due to congenital antithrombin deficiency. Retrieved 12 June 2023 from https://www.orpha.net/consor/cgi-bin/Disease_Search.php?lng=EN&data_id=3590&Disease_Disease_Search_diseaseGroup=hereditary-antithrombin-deficiency&Disease_Disease_Search_diseaseType=Pat&Disease(s)/groupofdiseases=Hereditary-thrombophilia-due-to-congenital-antithrombin-deficiency&title=Hereditarythrombophiliaduetocongenitalantithrombindeficiency&search=Disease_Search_Simple
- American Heart Association Journals. Thrombotic Risk in Hereditary Antithrombin III, Protein C, or Protein S Deficiency. Retrieved 12 June 2023 from https://www.ahajournals.org/doi/10.1161/01.ATV.16.6.742