Kháng warfarin
Warfarin là thuốc kê đơn có tác dụng làm loãng và chống đông máu nhằm ngăn ngừa cục máu đông. Thuốc thường được dùng cho người mắc bệnh van tim, rung tâm nhĩ hoặc người có tiền sử đau tim, đột quỵ, huyết khối tĩnh mạch sâu . Kháng warfarin (warfarin resistance) là bệnh di truyền làm thay đổi khả năng dung nạp warfarin, từ đó ảnh hưởng đến hiệu quả điều trị.
Ảnh: Cơ chế đông máu
Nguồn: Alila Medical Media/Shutterstock.com
Ảnh: Đông máu huyết khối tĩnh mạch sâu
Nguồn: Blamb/Shutterstock.com
Biểu hiện lâm sàng
Kháng warfarin được chia thành 2 loại, bao gồm hoàn toàn và không hoàn toàn. Người mắc dạng không hoàn toàn có thể đạt hiệu quả điều trị khi dùng warfarin liều cao. Trường hợp kháng warfarin hoàn toàn, wafarin nhanh chóng bị phá vỡ sau khi cơ thể dung nạp.
Người bệnh biểu hiện các triệu chứng của bệnh lý sử dụng warfarin điều trị liên quan đến vấn đề đông máu, bao gồm:
- Không thể kiểm soát tình trạng đông máu khiến người bệnh dễ bị bầm tím hoặc chảy máu dưới da, đau tim, thở khó, nặng hơn khi thực hiện các hoạt động thể chất
- Các triệu chứng của đột quỵ như khó nói, khó điều khiển các cơ bắp, mất cảm giác hoặc tê ở một bên của cơ thể
- Tăng nguy cơ bị nhiễm trùng khi bệnh nhân không được điều trị đông máu hiệu quả
- Các triệu chứng khác như chóng mặt, buồn nôn, đau bụng
Kháng warfarin không gây ra các vấn đề sức khỏe khác ngoài quá trình điều trị bằng thuốc warfarin không hiệu quả.
Độ phổ biến
Kháng warfarin hiếm gặp, do đó hiện nay tỷ lệ mắc bệnh vẫn chưa được thống kê cụ thể.
Nguyên nhân
Đột biến nhiều gen liên quan đến quá trình chuyển hóa warfarin và khả năng đáp ứng thuốc của cơ thể. Khoảng 20% trường hợp mắc bệnh do đột biến gen VKORC1. Các gen khác liên quan đến kháng warfarin chưa được xác định và chiếm tỷ lệ ảnh hưởng nhỏ.
Gen VKORC1 cung cấp hướng dẫn tạo ra enzyme khử vitamin K thành dạng vitamin K hoạt động. Enzyme VKORC1 kích hoạt các protein đông máu trong cơ chế hình thành cục máu đông. Warfarin ức chế enzyme VKORC1 bằng cách liên kết với enzyme này và ngăn VKORC1 kích hoạt protein đông máu. Từ đó, quá trình hình thành cục máu đông bị gián đoạn. Đột biến gen VKORC1 làm giảm khả năng liên kết với warfarin, từ đó gây ra kháng warfarin không hoàn toàn. Trường hợp enzyme VKORC1 mất hoàn toàn khả năng liên kết với warfarin, đây là loại kháng warfarin hoàn toàn.
Các yếu tố khác tác động đến khả năng đáp ứng với warfarin bao gồm giới tính, tuổi tác, cân nặng, chế độ ăn và các loại thuốc khác.
Chẩn đoán
Trường hợp nghi ngờ mắc bệnh, bác sĩ sẽ cho thực hiện một số xét nghiệm đánh giá mức độ kháng warfarin như:
- Thử đông máu bằng warfarin
- Thử huyết thanh nhằm đánh giá nồng độ warfarin trong máu
- Xét nghiệm gen tìm đột biến gen gây bệnh
Điều trị
Hiện nay chưa có phương pháp điều trị hoàn toàn kháng warfarin. Trường hợp kháng warfarin không hoàn toàn, bác sĩ có thể chỉ định các loại thuốc khác thay thế hoặc tăng liều lượng warfarin.
Dạng di truyền
Đột biến liên quan đến bệnh di truyền theo kiểu trội trên nhiễm sắc thể thường. Do đó, một bản sao của gen đột biến trong mỗi tế bào đủ để gây bệnh.
Phòng ngừa
Bệnh di truyền trội trên nhiễm sắc thể thường, nếu cha hoặc mẹ mắc bệnh, con sinh ra sẽ có 50% khả năng di truyền bệnh. Do đó, để bảo đảm 100% khả năng con không bị bệnh, cha mẹ có thể chọn phương pháp thụ tinh nhân tạo IVF và sàng lọc phôi PGS/PGD. Các thành viên trong gia đình nên khám sức khỏe và tầm soát bệnh định kỳ nếu có thành viên mắc bệnh. Các cặp vợ chồng trước khi mang thai cần tư vấn và xét nghiệm di truyền đảm bảo sinh con khỏe mạnh.
Các tên gọi khác
- Coumarin resistance
- Poor metabolism of coumarin
References
- Genetic Testing Information. Warfarin response. Retrieved April 05, 2023 from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/gtr/conditions/C0750384/
- Genetic and Rare Diseases Information Center. Warfarin response. Retrieved April 05, 2023 from https://rarediseases.info.nih.gov/diseases/12721/warfarin-resistance
- Catalog of Genes and Diseases from OMIM. COUMARIN RESISTANCE. Retrieved April 05, 2023 from https://omim.org/entry/122700
- U.S National Library of Medicine. Warfarin response. Retrieved April 05, 2023 from https://medlineplus.gov/genetics/condition/warfarin-resistance/
- American Heart Association. American Heart Association/American College of Cardiology Foundation Guide to Warfarin Therapy. Retrieved April 05, 2023 from https://www.ahajournals.org/doi/10.1161/01.CIR.0000063575.17904.4E
- Cleveland Clinic. An algorithm for managing warfarin resistance. Retrieved April 05, 2023 from https://www.ccjm.org/content/ccjom/76/12/724.full.pdf
- National Organization for Rare Disorders. Warfarin resistance. Retrieved April 05, 2023 from https://rarediseases.org/gard-rare-disease/warfarin-resistance/
- Kurnik D, Qasim H, Sominsky S, Lubetsky A, Markovits N, Li C, Stein CM, Halkin H, Gak E, Loebstein R. Effect of the VKORC1 D36Y variant on warfarin dose requirement and pharmacogenetic dose prediction. Thromb Haemost. 2012 Oct;108(4):781-8. doi: 10.1160/TH12-03-0151
- Rost S, Fregin A, Ivaskevicius V, Conzelmann E, Hortnagel K, Pelz HJ, Lappegard K, Seifried E, Scharrer I, Tuddenham EG, Muller CR, Strom TM, Oldenburg J. Mutations in VKORC1 cause warfarin resistance and multiple coagulation factor deficiency type 2. Nature. 2004 Feb 5;427(6974):537-41. doi: 10.1038/nature02214