Bệnh Von Willebrand
Bệnh Von Willebrand (Von Willebrand disease) là bệnh di truyền làm chậm quá trình đông máu. Người bệnh dễ bị bầm tím, chảy máu kéo dài sau chấn thương hoặc phẫu thuật.
Biểu hiện lâm sàng
Bệnh Von Willebrand gây ra nhiều triệu chứng với mức độ từ nhẹ đến nặng khác nhau của mỗi loại.
Các triệu chứng thường bắt đầu xuất hiện trong tuổi dậy thì, bao gồm:
- Chảy máu chậm hoặc chảy máu kéo dài sau khi tổn thương
- Chảy máu nhiều sau khi chấn thương hoặc phẫu thuật
- Dịch chảy dưới da hoặc bầm tím
- Chảy máu mũi kéo dài hoặc tái phát
- Chảy máu nhiều khi có kinh nguyệt ở phụ nữ
Các triệu chứng liên quan đến đường tiêu hóa, ví dụ như đầy hơi, đau bụng, và tiêu chảy. Tuổi cao, mang thai, tập thể dục và tâm trạng căng thẳng có thể ảnh hưởng đến tần suất chảy máu của người bệnh.
Bệnh Von Willebrand chia thành 3 loại như sau:
- Loại 1 là dạng nhẹ và phổ biến nhất, chiếm 75% trường hợp mắc bệnh Von Willebrand.
- Loại 2 phân thành 4 dạng nhỏ có mức độ nghiêm trọng trung bình gồm 2A, 2B, 2M và 2N.
- Loại 3 là dạng nặng nhất và hiếm gặp. Người bệnh chảy máu tự phát hoặc mất nhiều máu khi bị chấn thương nhẹ. Một số trường hợp chảy máu khớp hoặc nội tạng.
Trường hợp hiếm gặp, hội chứng Von Willebrand dạng mắc phải và không do đột biến gen di truyền gây ra. Bệnh thường biểu hiện cùng với các bệnh lý khác, ví dụ như bệnh ảnh hưởng đến tủy xương hoặc chức năng tế bào miễn dịch. Dạng mắc phải gây ra tình trạng chảy máu bất thường vào da và các mô mềm khác bắt đầu vào tuổi trưởng thành.
Ảnh: Quá trình phát triển tế bào máu trong tủy xương
Nguồn: Alila Medical Media/Shutterstock.com
Độ phổ biến
Bệnh Von Willebrand là bệnh di truyền gây chảy máu thường gặp. Tỷ lệ mắc bệnh ước tính 1/100 - 1/10.000 người. Bệnh xảy ra ở nam giới và nữ giới ngang nhau, tuy nhiên nữ giới mắc bệnh dễ nhận biết hơn do chảy máu bất thường trong thời kỳ kinh nguyệt hoặc sau khi sinh.
Nguyên nhân
Đột biến gen VWF gây ra bệnh Von Willebrand. Gen VWF cung cấp hướng dẫn tạo ra protein đông máu (yếu tố von Willebrand) cần thiết cho quá trình hình thành cục máu đông. Cơ thể hình thành cục máu đông nhằm bịt kín các mạch máu bị tổn thương và ngăn ngừa mất thêm máu.
Yếu tố von Willebrand tương tác với các thụ thể trên bề mặt tế bào tiểu cầu và tế bào nội mạc nhằm tạo thành mạng lưới kết dính giữa chúng, từ đó ngăn mất thêm máu từ mạch máu bị tổn thương. Ngoài ra, yếu tố von Willebrand bảo vệ yếu tố VIII không bị enzyme phân hủy nhằm duy trì nồng độ yếu tố VIII cần thiết cho quá trình đông máu. Khi yếu tố von Willebrand hoạt động bất thường hoặc giảm số lượng, quá trình đông máu bị trì hoãn, dẫn đến các đợt chảy máu kéo dài.
Ba loại bệnh von Willebrand phụ thuộc vào mức độ yếu tố von Willebrand trong cơ thể.
- Loại 1 do đột biến gen VWF làm giảm sản yếu tố von Willebrand
- Loại 2 do đột biến gen VWF tạo ra phiên bản yếu tố von Willebrand hoạt động bất thường
- Loại 3 do đột biến gen VWF tạo ra protein ngắn bất thường và mất chức năng
Chẩn đoán
Chẩn đoán bệnh Von Willebrand thông qua triệu chứng lâm sàng, tiền sử bệnh gia đình. Một số loại thuốc gây chảy máu, người bệnh nên cung cấp các thông tin về các phương pháp đã và đang áp dụng.
Trường hợp nghi ngờ mắc bệnh, bác sĩ sẽ chỉ định một số xét nghiệm đánh giá như:
- Xét nghiệm đo nồng độ yếu tố von Willebrand trong huyết thanh
- Xét nghiệm kiểm tra khả năng liên kết của yếu tố von Willebrand với yếu tố VIII
- Xét nghiệm thời gian chảy máu đến khi máu đông
- Xét nghiệm di truyền tìm đột biến gen VWF
Điều trị
Hiện nay không có phương pháp điều trị hoàn toàn bệnh Von Willebrand. Liệp pháp điều trị tuỳ thuộc vào loại và mức độ nghiêm trọng. Trường hợp chảy máu nhẹ có thể không cần điều trị.
Các phương pháp điều trị phổ biến, bao gồm:
- Desmopressin, một loại hormone có khả năng sản xuất yếu tố von Willebrand và FVIII
- Bổ sung yếu tố von Willebrand tái tổ hợp hoặc truyền máu, bổ sung lượng yếu tố von Willebrand bị thiếu
- Một số loại thuốc điều trị tình trạng chảy máu nặng như Acid aminocaproic (Amicar) và tranexamic acid (Cyklokapron)
- Thuốc tránh thai có thể làm tăng nồng độ yếu tố von Willebrand và yếu tố VIII trong máu nhằm giảm lượng máu mất đi trong chu kỳ kinh nguyệt ở nữ giới mắc bệnh.
Dạng di truyền
Bệnh von Willebrand di truyền theo nhiều kiểu khác nhau.
Hầu hết trường hợp mắc bệnh loại 1 và 2 di truyền theo kiểu trội trên nhiễm sắc thể thường. Do đó, một bản sao của gen trong mỗi tế bào đủ để gây ra bệnh.
Người mắc bệnh loại 3, các trường hợp còn lại của loại 1 và 2 di truyền theo kiểu lặn trên nhiễm sắc thể thường. Bệnh chỉ biểu hiện khi có cả hai bản sao của gen đột biến trong mỗi tế bào. Người bệnh thường có bố và mẹ mang một bản sao của gen đột biến, nhưng bố mẹ ít khi biểu hiện triệu chứng bệnh.
Phòng ngừa
Bệnh Von Willebrand có cơ chế di truyền phức tạp. Các thành viên trong gia đình nên khám sức khỏe và tầm soát bệnh định kỳ nếu có thành viên mắc bệnh. Các cặp vợ chồng trước khi mang thai cần tư vấn và xét nghiệm di truyền đảm bảo sinh con khỏe mạnh.
Trường hợp bệnh di truyền trội trên nhiễm sắc thể thường, nếu cha hoặc mẹ mắc bệnh, con sinh ra sẽ có 50% khả năng di truyền bệnh. Do đó, để bảo đảm 100% khả năng con không bị bệnh, cha mẹ có thể chọn phương pháp thụ tinh nhân tạo IVF và sàng lọc phôi PGS/PGD.
Trường hợp bệnh di truyền lặn, cha mẹ mang đột biến dị hợp nên gần như không có biểu hiện bệnh, do đó rất khó phát hiện cho đến khi sinh con. Để chủ động phòng ngừa, cha mẹ nên làm xét nghiệm sàng lọc gen lặn để chủ động cho tương lai của con.
Các tên gọi khác
- Angiohemophilia
- Vascular pseudohemophilia
- Von Willebrand disorder
- Von Willebrand's factor deficiency
References
- Genetic Testing Information. von Willebrand disorder. Retrieved March 16, 2023 from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/gtr/conditions/C0042974/
- Genetic and Rare Diseases Information Center. Von Willebrand disease. Retrieved March 16, 2023 from https://rarediseases.info.nih.gov/diseases/7867/von-willebrand-disease/
- Catalog of Genes and Diseases from OMIM. VON WILLEBRAND DISEASE, TYPE 1. Retrieved March 16, 2023 from https://omim.org/entry/193400
- U.S National Library of Medicine. Von Willebrand disease. Retrieved March 16, 2023 from https://medlineplus.gov/genetics/condition/von-willebrand-disease/
- Boston Children's Hospital. Von Willebrand Disease. Retrieved March 16, 2023 from https://www.childrenshospital.org/conditions/von-willebrand-disease
- Centers for Disease Control and Prevention. What is von Willebrand Disease?. Retrieved March 16, 2023 from https://www.cdc.gov/ncbddd/vwd/facts.html
- Cleveland Clinic. Von Willebrand disease. Retrieved March 16, 2023 from https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/17709-von-willebrand-disease
- KidsHealth. Von Willebrand Disease (for Parents). Retrieved March 16, 2023 from https://kidshealth.org/en/parents/vwd.html
- Mayo Foundation for Medical Education and Research. Von Willebrand disease. Retrieved March 16, 2023 from https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/von-willebrand-disease/symptoms-causes/syc-20354978
- National Health Service. Von Willebrand disease. Retrieved March 16, 2023 from https://www.nhs.uk/conditions/von-willebrand-disease/
- National Institute of Health. Von Willebrand Disease. Retrieved March 16, 2023 from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK459222/
- Orphanet. Von Willebrand disease. Retrieved March 16, 2023 from https://www.orpha.net/consor/cgi-bin/OC_Exp.php?Lng=EN&Expert=903