Thiếu 17-beta hydroxysteroid dehydrogenase 3
Thiếu 17-beta hydroxysteroid dehydrogenase 3 (17-beta hydroxysteroid dehydrogenase 3 deficiency) là một bệnh di truyền ảnh hưởng đến quá trình phát triển giới tính nam. Mặc dù có bộ nhiễm sắc thể nam điển hình (46, XY) và có tinh hoàn, người bệnh không thể sản xuất đủ hormone sinh dục testosterone. Testosterone là hormone quan trọng cho quá trình hình thành và phát triển giới tính nam. Nếu cơ thể thiếu hormone này, các quá trình hình thành cơ quan sinh dục ngoài trước khi sinh có thể bị gián đoạn.
Biểu hiện lâm sàng
Phần lớn bé trai thiếu 17-beta hydroxysteroid dehydrogenase 3 có cơ quan sinh dục ngoài giống nữ khi vừa sinh ra. Trong một số trường hợp, bệnh nhi có cơ quan sinh dục ngoài không có hình dáng rõ ràng hoặc dương vật nhỏ bất thường (micropenis) hoặc lỗ tiểu lệch thấp (hypospadias).
Trong độ tuổi dậy thì, bệnh nhân nam vẫn phát triển một số đặc điểm sinh dục thứ cấp chẳng hạn như khối lượng cơ bắp tăng, giọng nói trầm hơn, lông mọc nhiều trên mặt và cơ thể. Ngoài những thay đổi điển hình trong giai đoạn dậy thì, một số bé trai có thể mắc thêm chứng phì đại tuyến vú (gynecomastia). Một điều đáng lo ngại là mặc dù có tinh hoàn, những người thiếu 17-beta hydroxysteroid dehydrogenase 3 thường không có khả năng sinh sản (vô sinh nam).
Ảnh: Phì đại tuyến vú nam giới
Nguồn: Scientific Animations
Độ phổ biến
Thiếu 17-beta hydroxysteroid dehydrogenase 3 là một bệnh di truyền hiếm gặp với tỉ lệ mắc bệnh khoảng 1/147.000 trẻ sơ sinh trên toàn thế giới. Trong đó, bệnh phổ biến nhất trên người Ả Rập sống tại Gaza với tỉ lệ khoảng 1/200–1/300 người.
Nguyên nhân
Đột biến gen HSD17B3 gây ra thiếu 17-beta hydroxysteroid dehydrogenase 3. Gen HSD17B3 cung cấp hướng dẫn tạo ra enzyme 17-beta hydroxysteroid dehydrogenase 3 có khả năng chuyển đổi tiền chất androgen (androstenedione) thành testosterone trong tinh hoàn.
Đột biến gen HSD17B3 khiến cho enzyme 17-beta hydroxysteroid dehydrogenase 3 mất chức năng hoặc ngăn cản quá trình sản xuất enzyme, từ đó hoạt động sản xuất testosterone từ androstenedione suy giảm. Tình trạng thiếu androgen mạnh có thể ảnh hưởng quá trình phát triển sinh dục nam của thai nhi, từ đó các bất thường cơ quan sinh dục ngoài xuất hiện.
Ngoài ra, quá trình sản xuất testosterone suy giảm dẫn đến dư thừa androstenedione trong cơ thể. Lúc này, tế bào tăng cường chuyển đổi androstenedione thành hormone sinh dục nữ estrogen. Cơ thể thừa estrogen dẫn đến triệu chứng phì đại tuyến vú.
Khi trẻ phát triển đến độ tuổi dậy thì, một số enzyme khác tăng cường chuyển đổi androstenedione thành testosterone trên các mô khác nhau của cơ thể. Nồng độ testosterone tăng lên gây ra các đặc điểm giới tính thứ cấp trên nam giới (bao gồm cả bệnh nhân thiếu 17-beta hydroxysteroid dehydrogenase 3).
Chẩn đoán
Bác sĩ thường chẩn đoán bệnh thiếu 17-beta hydroxysteroid dehydrogenase 3 dựa trên những khác biệt lâm sàng khi mới sinh hoặc trong tuổi dậy thì. Khi sinh ra, phần lớn bệnh nhi được xác định giới tính nữ. Tuy nhiên, bác sĩ có thể xem xét khi trẻ có kích thước âm vật lớn hoặc xuất hiện thoát vị bẹn. Đối với trẻ trong tuổi dậy thì, các dấu hiệu khác biệt cần chú ý bao gồm trẻ không phát triển đặc điểm sinh dục nữ (không có chu kì kinh nguyệt), xuất hiện đặc điểm thứ cấp của nam giới (giọng nói trầm, mọc nhiều lông, cơ bắp phát triển, kích thước âm vật tăng). Xét nghiệm đo nồng độ nội tiết tố testosterone/androstenedione (T/A) hỗ trợ thêm thông tin cho chẩn đoán. Tuy nhiên, tỉ lệ T/A thấp có thể xuất hiện trên những bệnh nhân mắc các bệnh khác như giảm sản tế bào Leydig, do đó kết quả xét nghiệm nội tiết tố không đặc hiệu cho bệnh thiếu 17-beta hydroxysteroid dehydrogenase 3. Bệnh nhân có thể thực hiện xét nghiệm di truyền nhằm xác nhận kết quả chẩn đoán.
Điều trị
Trẻ sơ sinh mắc bệnh thiếu 17-beta hydroxysteroid dehydrogenase 3 không thiếu những thành phần nội tiết tố đe dọa sức khỏe nhưng vấn đề cần xem xét là phân định giới tính. Phần lớn bệnh nhi được xác định là nữ ngay sau sinh, do đó trẻ có những thay đổi về biểu hiện giới tính trong giai đoạn dậy thì. Nhìn chung, các khuyến nghị quốc tế ủng hộ xác định rõ giới tính nam, đặc biệt khi bệnh được chẩn đoán sớm. Theo đó, các khuyến nghị gần đây ủng hộ trì hoãn các can thiệp y tế, phẫu thuật cho đến thời điểm bệnh nhân có thể đồng ý với bất kỳ hành động nào liên quan đến cơ thể họ. Hằng năm, bệnh nhân nên siêu âm tinh hoàn nhằm kiểm soát nguy cơ ung thư. Tuy nhiên, dựa trên dữ liệu khoa học hiện có, phẫu thuật cắt bỏ tinh hoàn nhằm tránh nguy cơ phát triển khối u không được khuyến khích. Những bệnh nhân có tinh hoàn ẩn (tinh hoàn không nằm trong bìu) thường giảm khả năng sản xuất tinh trùng, vì vậy họ không thể sinh con tự nhiên. Thay vào đó, họ có thể lựa chọn kĩ thuật hỗ trợ sinh sản.
Dạng di truyền
Thiếu 17-beta hydroxysteroid dehydrogenase 3 được di truyền theo kiểu lặn trên nhiễm sắc thể thường. Do đó, cả hai bản sao của gen trong mỗi tế bào đều mang đột biến mới có thể biểu hiện bệnh. Cha mẹ của một cá nhân mắc bệnh đều mang một bản sao của gen đột biến, nhưng họ thường không biểu hiện các dấu hiệu và triệu chứng của bệnh.
Phòng ngừa
Thiếu 17-beta hydroxysteroid dehydrogenase 3 di truyền lặn đột biến gen HSD17B3, cha mẹ mang đột biến dị hợp nên gần như không có biểu hiện bệnh, do đó rất khó phát hiện cho đến khi sinh con. Cha mẹ nên làm xét nghiệm sàng lọc gen lặn để chủ động cho tương lai của con. Các cặp vợ chồng trước khi mang thai cần tư vấn và xét nghiệm di truyền nhằm đảm bảo sinh con khỏe mạnh. Người thuộc nhóm nguy cơ mắc bệnh cần khám sức khỏe và tầm soát bệnh định kỳ.
Các tên gọi khác
- 17-beta hydroxysteroid dehydrogenase III deficiency
- 17-ketosteroid reductase deficiency of testis
- 17-KSR deficiency
- Neutral 17-beta-hydroxysteroid oxidoreductase deficiency
- Pseudohermaphroditism, male, with gynecomastia
- Testosterone 17-beta-dehydrogenase deficiency
References
- Genetic and Rare Diseases Information Center. 46,XY disorder of sex development due to 17-beta-hydroxysteroid dehydrogenase 3 deficiency. Retrieved March 27, 2024 from https://rarediseases.info.nih.gov/diseases/5659/17-beta-hydroxysteroid-dehydrogenase-3-deficiency
- Catalog of Genes and Diseases from OMIM. 17-BETA HYDROXYSTEROID DEHYDROGENASE III DEFICIENCY. Retrieved March 27, 2024 from https://omim.org/entry/264300
- Istituto Superiore di Sanità. 17 Beta-hydroxysteroid dehydrogenase type 3 Deficiency. Retrieved March 27, 2024 from https://www.iss.it/en/-/deficit-di-17-beta-idrossisteroido-deidrogenasi-di-tipo-3-en-
- MedlinePlus. 17-beta hydroxysteroid dehydrogenase 3 deficiency. Retrieved March 27, 2024 from https://medlineplus.gov/genetics/condition/17-beta-hydroxysteroid-dehydrogenase-3-deficiency/
- The Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism. 17β-Hydroxysteroid Dehydrogenase-3 Deficiency: Diagnosis, Phenotypic Variability, Population Genetics, and Worldwide Distribution of Ancient and de Novo Mutations. Retrieved March 27, 2024 from https://academic.oup.com/jcem/article/84/12/4713/2864788