Thiếu nhiều CoA carboxylase – Multiple CoA carboxylase Deficiency (MCD)
Thiếu nhiều CoA carboxylase (Multiple CoA carboxylase Deficiency – MCD) hay chứng thiếu holocarboxylase synthetase là bệnh di truyền khiến cơ thể khó xử lý vitamin biotin—vitamin hỗ trợ chuyển hóa một số carbohydrate và protein thành năng lượng cho cơ thể. Bệnh được phân loại vào nhóm thiếu nhiều carboxylase—nhóm bệnh có chung nguyên nhân do một số enzyme phụ thuộc vào biotin giảm hoạt động.
Biểu hiện lâm sàng
Độ tuổi khởi phát các dấu hiệu và triệu chứng của thiếu nhiều CoA carboxylase thường khác nhau giữa mỗi bệnh nhân. Phần lớn trường hợp mắc bệnh xuất hiện các biểu hiện trong vài tháng sau sinh. Tuy nhiên, bệnh có thể phát triển trong giai đoạn nhũ nhi (từ 1 đến 12 tháng) hoặc giai đoạn trẻ nhỏ.
Một số vấn đề về sức khỏe có thể xảy ra đối với trẻ sơ sinh mắc bệnh bao gồm:
- Chứng khó bú, khó thở
- Nổi mẩn da và bong tróc
- Rụng tóc
- Mệt mỏi dẫn đến chứng ngủ lịm
- Yếu cơ
Các triệu chứng có thể khởi phát sau khi bé ăn hoặc tiêu thụ một số loại thực phẩm, nhiễm trùng hoặc giai đoạn nhịn ăn kéo dài. Những biến chứng này có thể được ngăn ngừa nếu bệnh nhi được can thiệp kịp thời. Nếu không được điều trị, bệnh nhân tiến triển các cơn giật, hôn mê và chậm phát triển. Thiếu nhiều CoA carboxylase mức độ nghiêm trọng có thể dẫn đến tử vong.
Độ phổ biến
Tỉ lệ mắc bệnh thiếu nhiều CoA carboxylase chưa được thống kê cụ thể. Tuy nhiên, người ta ước tính khoảng 1/87.000 người trên thế giới có thể mắc bệnh.
Nguyên nhân
Đột biến gen HLCS gây ra thiếu nhiều CoA carboxylase. Gen HLCS cung cấp hướng dẫn tạo ra enzyme holocarboxylase synthetase. Enzyme này rất cần thiết cho quá trình sử dụng hiệu quả biotin. Biotin là một loại vitamin B hiện diện nhiều trong thực phẩm như gan, lòng đỏ trứng và sữa. Holocarboxylase synthetase liên kết biotin với một số enzym khác cần thiết cho quá trình sản xuất và phân giải protein, chất béo, carbohydrate bình thường trong cơ thể.
Đột biến gen HLCS khiến holocarboxylase synthetase giảm khả năng liên kết biotin với các enzyme liên quan. Do đó, quá trình xử lý chất dinh dưỡng bị bất thường, dẫn đến nhiều chức năng của tế bào bị đình trệ. Ngoài ra, giảm số lượng holocarboxylase synthetase khiến các axit hữu cơ và chất độc tích tụ trong cơ thể. Những bất thường này khởi phát các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng liên quan đến bệnh thiếu nhiều CoA carboxylase.
Chẩn đoán
Trong vòng 24–48 giờ sau khi sinh, trẻ được lấy máu gót chân để thực hiện sàng lọc sơ sinh nhằm phát hiện thiếu nhiều CoA carboxylase và các bệnh lý khác.
Nếu kết quả sàng lọc sơ sinh cho thấy nguy cơ cao thiếu nhiều CoA carboxylase, bác sĩ sẽ cho em bé làm thêm xét nghiệm để làm rõ. Điều quan trọng cần lưu ý là kết quả sàng lọc nguy cơ cao không đồng nghĩa với kết luận em bé mắc bệnh. Kết quả nguy cơ cao có thể do mẫu máu ban đầu được thu quá ít hoặc quá sớm. Tuy nhiên, cha mẹ nên nhớ đưa trẻ tái khám theo đúng lịch hẹn để làm xét nghiệm xác nhận. Nếu không được điều trị, thiếu nhiều CoA carboxylase có thể ảnh hưởng sức khỏe của trẻ rõ rệt ngay sau khi sinh, xét nghiệm tiếp theo phải được tiến hành càng sớm càng tốt để xác định xem liệu trẻ có mắc bệnh hay không.
Xét nghiệm tiếp theo bao gồm kiểm tra mẫu nước tiểu và máu của bé để đo lường nồng độ axit và chất độc có hại. Một số axit và độc tố tích tụ trong cơ thể khi trẻ bị rối loạn axit hữu cơ, do đó bác sĩ có thể dựa vào nồng độ các chất này để xác định xem em bé có mắc bệnh hay không. Nồng độ acylcarnitine C5-OH cao trong máu và axit hữu cơ trong nước tiểu có thể cho thấy em bé mắc MCD. Bác sĩ cũng có thể kiểm tra xem cơ thể trẻ có đang sản xuất và sử dụng biotin hay không. Trong một số trường hợp, bác sĩ cần kiểm tra một mẫu da rất nhỏ. Ngoài ra, xét nghiệm di truyền có thể được chỉ định để xác nhận kết quả chẩn đoán.
Bệnh có tiên lượng xấu (tỉ lệ tử vong cao) nếu bệnh nhi không được chẩn đoán và điều trị sớm. Tiên lượng đối với những trường hợp sống sót tùy thuộc vào thời điểm chẩn đoán và mức độ tổn thương liên quan đến các đợt khởi phát bệnh.
Điều trị
Hiện nay, bệnh thiếu nhiều CoA carboxylase chưa có phương pháp chữa trị hoàn toàn. Liệu pháp điều trị chính là bổ sung biotin tự do nhằm cải thiện các biểu hiện lâm sàng do thiếu enzyme. Ngoài ra, bổ sung biotin có thể ngăn ngừa phát triển một số (hoặc tất cả) các biến chứng đối với những trường hợp mắc bệnh nhưng chưa biểu hiện bất thường. Quá trình điều trị nên được bắt đầu sớm nhằm nâng cao hiệu quả và cần duy trì suốt đời. Người bệnh cần được theo dõi các biến chứng khởi phát muộn và tuân thủ chặt chẽ phác đồ điều trị.
Điều trị kịp thời và liên tục có thể làm giảm các triệu chứng. Tuy nhiên, một số bệnh nhân phát triển biến chứng mặc dù đã được điều trị. Những trường hợp này thường được bổ sung biotin liều cao hơn bình thường.
Dạng di truyền
Thiếu nhiều CoA carboxylase di truyền theo kiểu lặn trên nhiễm sắc thể thường. Do đó, bệnh chỉ biểu hiện khi có cả hai bản sao của gen đột biến trong mỗi tế bào. Bệnh nhân mắc bệnh lặn trên nhiễm sắc thể thường sẽ có bố và mẹ mang một bản sao của gen đột biến, nhưng bố mẹ ít khi biểu hiện triệu chứng bệnh.
Phòng ngừa
Thiếu nhiều CoA carboxylase di truyền lặn do đột biến gen HLCS, cha mẹ mang đột biến dị hợp nên gần như không có biểu hiện bệnh, do đó rất khó phát hiện cho đến khi sinh con. Để chủ động phòng ngừa, cha mẹ nên làm xét nghiệm sàng lọc gen lặn để chủ động cho tương lai của con. Các cặp vợ chồng trước khi mang thai cần tư vấn và xét nghiệm di truyền nhằm đảm bảo sinh con khỏe mạnh. Người thuộc nhóm nguy cơ mắc bệnh cần khám sức khỏe và tầm soát bệnh định kỳ.
Các tên gọi khác
- Biotin-(propionyl-CoA-carboxylase) ligase deficiency
- Biotin-(propionyl-coenzyme A-carboxylase) ligase deficiency
- Early-onset biotin-responsive multiple carboxylase deficiency
- Early-onset combined carboxylase deficiency
- Early-onset multiple carboxylase deficiency
- HLCS deficiency
- Infantile multiple carboxylase deficiency
- Holocarboxylase synthetase deficiency
- MCD
- HCSD
- Neonatal form of MCD
- Multiple carboxylase deficiency
References
- Genetic Testing Information. Holocarboxylase synthetase deficiency. Retrieved September 25, 2023 from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/gtr/conditions/C0268581/
- Genetic and Rare Diseases Information Center. Holocarboxylase synthetase deficiency. Retrieved September 25, 2023 from https://rarediseases.info.nih.gov/diseases/2721/holocarboxylase-synthetase-deficiency
- Catalog of Genes and Diseases from OMIM. HOLOCARBOXYLASE SYNTHETASE DEFICIENCY. Retrieved September 25, 2023 from https://omim.org/entry/253270
- U.S National Library of Medicine. Holocarboxylase synthetase deficiency. Retrieved September 25, 2023 from https://medlineplus.gov/genetics/condition/holocarboxylase-synthetase-deficiency/
- MalaCards. Holocarboxylase Synthetase Deficiency (HLCS DEFICIENCY). Retrieved September 25, 2023 from https://www.malacards.org/card/holocarboxylase_synthetase_deficiency
- Orphanet. Holocarboxylase synthetase deficiency. Retrieved September 25, 2023 from https://www.orpha.net/consor/cgi-bin/OC_Exp.php?lng=en&Expert=79242
- Baby's First Test. Holocarboxylase Synthetase Deficiency. Retrieved September 25, 2023 from https://www.babysfirsttest.org/newborn-screening/conditions/holocarboxylase-synthetase-deficiency
- National Library of Medicine. Holocarboxylase synthetase deficiency: novel clinical and molecular findings. Retrieved September 25, 2023 from https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20095979/
- STAR-G. HCSD (holocarboxylase synthetase deficiency). Retrieved October 3, 2023 from https://www.newbornscreening.info/hcsd-holocarboxylase-synthetase-deficiency/