Hội chứng Allan-Herndon-Dudley
Hội chứng Allan-Herndon-Dudley (Allan-Herndon-Dudley syndrome) là bệnh di truyền tác động đến quá trình phát triển của não bộ. Do đó, người bệnh bị thiểu năng trí tuệ từ mức độ trung bình đến nặng và gặp vấn đề với khả năng vận động.
Biểu hiện lâm sàng
Hội chứng Allan-Herndon-Dudley hình thành trước sinh, khi trẻ còn phát triển trong bụng mẹ. Bệnh chỉ xảy ra trên nam giới. Tuy người bệnh thường giao tiếp khó khăn và sử dụng ngôn ngữ hạn chế, họ vẫn có thể tương tác cũng như giao tiếp với mọi người xung quanh.
Trẻ mắc bệnh sẽ có các triệu chứng chung như:
- Teo cơ
- Yếu cơ
- Cử động tay và chân không tự chủ
Hội chứng tiến triển nặng hơn khi trẻ trưởng thành. Khớp người bệnh biến dạng, co cứng và một số khớp bị hạn chế khả năng vận động. Do đó, nhiều nam giới mắc hội chứng Allan-Herndon-Dudley không thể tự đi lại và phải sử dụng xe lăn hỗ trợ.
Ảnh: Teo cơ
Nguồn: Mount Sinai
Độ phổ biến
Hội chứng Allan-Herndon-Dudley là một bệnh di truyền hiếm gặp. Hiện nay, người ta mới ghi nhận khoảng 25 gia đình có người mắc hội chứng này trên toàn thế giới.
Nguyên nhân
Đột biến gen SLC16A2 gây ra hội chứng Allan-Herndon-Dudley. Gen SLC16A2 (tên khác là MCT8) cung cấp hướng dẫn tạo ra protein quan trọng với quá trình phát triển hệ thần kinh của thai nhi. Protein này vận chuyển hormone triiodothyronine (T3) đến tế bào thần kinh trong não.
Hormone T3 được sản xuất từ tuyến giáp . T3 giữ vai trò thiết yếu với sự hình thành và phát triển bình thường của tế bào thần kinh. Đồng thời, T3 tạo ra mối liên kết giữa các tế bào thần kinh synapse—nơi diễn ra hoạt động truyền tín hiệu từ tế bào này sang tế bào khác. Ngoài ra, T3 và nhiều loại hormone tuyến giáp khác cũng giúp điều chỉnh và kiểm soát tốc độ phát triển của những cơ quan khác cũng như phản ứng hóa học trong cơ thể.
Đột biến gen khiến protein SLC16A2 thay đổi cấu trúc và chức năng nên protein giảm khả năng vận chuyển T3 đến tế bào thần kinh. Do đó, hormone T3 bị giảm số lượng tại một số vùng trong não, từ đó dẫn đến quá trình phát triển não bị gián đoạn. Vì vậy, bé trai mắc hội chứng bị thiểu năng trí tuệ và vận động khó khăn.
Mặt khác, do không được vận chuyển đến tế bào thần kinh, hormone T3 dư thừa trong máu. Nồng độ T3 tăng cao trong máu có thể gây độc cho một số cơ quan khác và góp phần gây ra các triệu chứng của hội chứng Allan-Herndon-Dudley.
Ảnh: Hệ thần kinh người
Nguồn: Encyclopædia Britannica, Inc.
Ảnh: Tuyến giáp và cận giáp
Nguồn: ©2012 Terese Winslow LLC for the National Cancer Institute
Chẩn đoán
Bác sĩ thường chẩn đoán hội chứng Allan-Herndon-Dudley dựa trên dấu hiệu lâm sàng kết hợp với xét nghiệm đo nồng độ hormone tuyến giáp trong huyết thanh.
Đối với nam giới mắc bệnh, nồng độ hormone tuyến giáp như sau:
- 3,3',5'-triiodothyronine (T3): cao bất thường
- Tetraiodothyronine (T4) tự do: dao động từ thấp đến bình thường
- Hormone kích thích tuyến giáp (TSH): nằm trong khoảng bình thường đến tăng nhẹ
Ngoài ra, người bệnh có thể thực hiện xét nghiệm di truyền phát hiện đột biến gen SLC16A2 để xác nhận kết quả chẩn đoán.
Điều trị
Hiện nay, vẫn chưa có phương pháp điều trị hoàn toàn hội chứng Allan-Herndon-Dudley. Các liệu pháp chủ yếu nhằm giảm nhẹ triệu chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống bệnh nhân. Người bệnh có thể tập vật lý trị liệu để cải thiện khả năng vận động. Đồng thời nghề nghiệp trị liệu và ngôn ngữ trị liệu cũng có thể giúp họ giao tiếp tốt hơn.
Chứng loạn trương lực cơ có thể được kiểm soát bằng một số loại thuốc bao gồm:
- L-DOPA
- Lioresol
- Carbamazepine
- Thuốc kháng cholinergic
Trường hợp người bệnh có biểu hiện động kinh, bác sĩ sẽ chỉ định sử dụng thuốc chống động kinh tiêu chuẩn.
Dạng di truyền
Hội chứng Allan-Herndon-Dudley có nguyên nhân do đột biến gen SLC16A2 di truyền theo kiểu lặn liên kết với nhiễm sắc thể giới tính X. Nam giới chỉ có một nhiễm sắc thể X, do đó một bản sao của gen SLC16A2 đột biến trong mỗi tế bào đủ gây ra triệu chứng nghiêm trọng. Người cha bị bệnh không thể truyền gen đột biến này cho con trai. Đối với phụ nữ có hai nhiễm sắc thể X, đột biến tại một bản sao của gen SLC16A2 thường chỉ gây ra các triệu chứng nhẹ.
Phụ nữ mang một bản sao bị đột biến của gen SLC16A2 được gọi là thể mang. Họ có thể truyền gen đột biến cho con nhưng thường không biểu hiện triệu chứng của hội chứng Allan-Herndon-Dudley. Những người thuộc thể mang có trí tuệ bình thường và không gặp vấn đề về vận động. Tuy nhiên, một số người trong nhóm này được chẩn đoán mắc bệnh tuyến giáp. Người ta vẫn chưa rõ điều này có liên quan đến đột biến gen SLC16A2 hay không.
Phòng ngừa
Hội chứng Allan-Herndon-Dudley có cơ chế di truyền liên kết X phức tạp nên khó phát hiện trên những người phụ nữ mang gen bệnh cho đến khi họ sinh con. Do đó, người mẹ nên làm xét nghiệm sàng lọc gen lặn để chủ động cho tương lai của con. Các cặp vợ chồng trước khi mang thai cần tư vấn và xét nghiệm di truyền nhằm đảm bảo sinh con khỏe mạnh. Người thuộc nhóm nguy cơ mắc bệnh cần khám sức khỏe và tầm soát bệnh định kỳ.
Các tên gọi khác
- Allan-Herndon syndrome
- Mental retardation, X-linked, with hypotonia
- Monocarboxylate transporter 8 (MCT8) deficiency
- MCT8 (SLC16A2)-specific thyroid hormone cell transporter deficiency
References
- Genetic Testing Information. Allan-Herndon-Dudley syndrome. Retrieved March 22, 2024 from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/gtr/conditions/C0795889/
- Genetic and Rare Diseases Information Center. Allan-Herndon-Dudley syndrome. Retrieved March 22, 2024 from https://rarediseases.info.nih.gov/diseases/5617/allan-herndon-dudley-syndrome
- Catalog of Genes and Diseases from OMIM. ALLAN-HERNDON-DUDLEY SYNDROME; AHDS. Retrieved March 22, 2024 from https://omim.org/entry/300523
- U.S National Library of Medicine. Allan-Herndon-Dudley syndrome. Retrieved March 22, 2024 from https://medlineplus.gov/genetics/condition/allan-herndon-dudley-syndrome/
- Children's Hospital of Philadelphia. MCT8 Deficiency/Allan-Herndon-Dudley Syndrome (AHDS). Retrieved March 22, 2024 from https://www.chop.edu/conditions-diseases/mct8-deficiencyallan-herndon-dudley-syndrome-ahds
- Frontiers. MCT8 Deficiency: The Road to Therapies for a Rare Disease. Retrieved March 22, 2024 from https://www.frontiersin.org/journals/neuroscience/articles/10.3389/fnins.2020.00380/full
- National Institute of Health. Allan-Herndon-Dudley Syndrome. Retrieved March 22, 2024 from https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20301789/
- National Organization for Rare Disorders. Allan-Herndon-Dudley syndrome. Retrieved March 22, 2024 from https://rarediseases.org/gard-rare-disease/allan-herndon-dudley-syndrome/
- Orphanet. Allan-Herndon-Dudley syndrome. Retrieved March 22, 2024 from https://www.orpha.net/en/disease/detail/59