Rối loạn glycosyl hóa bẩm sinh NGLY1
Rối loạn glycosyl hóa bẩm sinh NGLY1 (NGLY1-congenital disorder of deglycosylation) là bệnh di truyền ảnh hưởng đến nhiều cơ quan. Bệnh thường khởi phát vào giai đoạn sơ sinh với triệu chứng lâm sàng thể khác nhau giữa từng người bệnh.
Biểu hiện lâm sàng
Người bệnh thường phát triển các triệu chứng trong giai đoạn thai kỳ. Trẻ mắc bệnh chậm phát triển các kỹ năng nói, vận động (ngồi, bò, đi) và yếu cơ. Ngoài ra, trẻ cử động bất thường như múa giật (cử động tay chân không thể kiểm soát) và một số trường hợp phát triển thành co giật khó điều trị. Người bệnh cũng có thể gặp vấn đề với chức năng gan, mắt (thoái hóa dây thần kinh mang thông tin từ mắt đến não, mô võng mạc bị biến đổi, giảm hoặc không có nước mắt).
Độ phổ biến
Rối loạn glycosyl hóa bẩm sinh NGLY1 hiếm gặp, khoảng 46 trường hợp mắc bệnh đã được mô tả trong tài liệu y khoa.
Nguyên nhân
Đột biến gen NGLY1 gây ra rối loạn glycosyl hóa bẩm sinh NGLY1. Gen NGLY1 cung cấp hướng dẫn tạo ra enzyme N-glycanase 1 tham gia vào quá trình deglycosyl hóa. Những chuỗi đường (glycan) được loại bỏ khỏi các protein bị gấp sai, sau đó protein bất thường bị phá vỡ.
Đột biến gen NGLY1 tác động đến quá trình sản xuất enzyme N-glycanase 1, dẫn đến giảm nghiêm trọng số lượng enzyme hoặc enzyme vắng mặt hoàn toàn. Nếu vẫn còn glycan, các protein sai lệch không thể bị phá vỡ. Người ta cho rằng các protein bất thường tích tụ rồi tạo thành khối trong tế bào. Các khối này có thể phá hủy tế bào trong não, gan và mắt, từ đó dẫn đến các dấu hiệu và triệu chứng của bệnh.
Chẩn đoán
Bệnh được chẩn đoán thông qua đánh giá triệu chứng lâm sàng. Bên cạnh đó, bác sĩ sẽ chỉ định một số xét nghiệm kiểm tra chức năng của các bộ phận liên quan. Xét nghiệm sinh hóa gan cho thấy tăng nồng độ men gan (aspartate transaminase - AST, alanine transaminase - ALT, alpha-fetoprotein - AFP) trong máu. Xét nghiệm định lượng protein trong nước tiểu thấy sự hiện diện của một số chuỗi đường dài (oligosacarit). Xét nghiệm di truyền tìm đột biến gen NGLY1 gây bệnh.
Điều trị
Hiện nay chưa có phương pháp điều trị rối loạn glycosyl hóa bẩm sinh NGLY1. Liệu pháp điều trị tùy thuộc vào triệu chứng cụ thể của người bệnh. Trẻ mắc bệnh cần được đảm bảo đầy đủ dinh dưỡng bằng ống thông từ mũi đến dạ dày hoặc một lỗ phẫu thuật nhỏ trên thành bụng. Sản xuất nước mắt kém hoặc thiếu nước mắt được điều trị bằng nước mắt nhân tạo. Một số dụng cụ hỗ trợ trẻ di chuyển như xe lăn, nạng, nẹp chân.
Dạng di truyền
Rối loạn glycosyl hóa bẩm sinh NGLY1 di truyền theo kiểu lặn trên nhiễm sắc thể thường. Do đó, bệnh chỉ biểu hiện khi có cả hai bản sao của gen đột biến trong mỗi tế bào. Bệnh nhân mắc bệnh lặn trên nhiễm sắc thể thường sẽ có bố và mẹ mang một bản sao của gen đột biến, nhưng bố mẹ ít khi biểu hiện triệu chứng bệnh.
Phòng ngừa
Bệnh di truyền lặn đột biến gen NGLY1, cha mẹ mang đột biến dị hợp nên gần như không có biểu hiện bệnh, do đó rất khó phát hiện cho đến khi sinh con. Để chủ động phòng ngừa, cha mẹ nên làm xét nghiệm sàng lọc gen lặn để chủ động cho tương lai của con. Các cặp vợ chồng trước khi mang thai cần tư vấn và xét nghiệm di truyền đảm bảo sinh con khỏe mạnh. Người thuộc nhóm nguy cơ mắc bệnh cần khám sức khỏe và tầm soát bệnh định kỳ.
Các tên gọi khác
- Congenital disorder of deglycosylation
- Deficiency of N-glycanase 1
- NGLY1-CDDG
- NGLY1-related congenital disorder of deglycosylation
- NGLY1-related disorder
References
- Genetic Testing Information. Congenital disorder of deglycosylation. Retrieved 16 May 2023 from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/gtr/conditions/C3808991/
- Genetic and Rare Diseases Information Center. Deficiency of N-glycanase 1. Retrieved 16 May 2023 from https://rarediseases.info.nih.gov/diseases/12315/deficiency-of-n-glycanase-1
- Catalog of Genes and Diseases from OMIM. CONGENITAL DISORDER OF DEGLYCOSYLATION 1. Retrieved 16 May 2023 from https://omim.org/entry/615273
- U.S National Library of Medicine. NGLY1-congenital disorder of deglycosylation. Retrieved 16 May 2023 from https://medlineplus.gov/genetics/condition/ngly1-congenital-disorder-of-deglycosylation/
- Frontiers. Liver Involvement in Congenital Disorders of Glycosylation and Deglycosylation. Retrieved 16 May 2023 from https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fped.2021.696918/full
- MalaCards. Ngly1-Congenital Disorder of Deglycosylation disease. Retrieved 16 May 2023 from https://www.malacards.org/card/ngly1_congenital_disorder_of_deglycosylation
- National Institute of Health. NGLY1-congenital disorder of deglycosylation. Retrieved 16 May 2023 from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK481554/
- National Organization for Rare Disorders. NGLY1 Deficiency. Retrieved 16 May 2023 from https://rarediseases.org/rare-diseases/ngly1-deficiency/
- Orphanet. Congenital disorder of glycosylation. Retrieved 16 May 2023 from https://www.orpha.net/consor/cgi-bin/OC_Exp.php?lng=EN&Expert=137