Thiếu kháng thể và rối loạn điều hòa miễn dịch liên-quan-PLCG2
Thiếu kháng thể và rối loạn điều hòa miễn dịch liên-quan-PLCG2 (PLCG2-associated Antibody deficiency and Immune Dysregulation – PLAID) thuộc nhóm bệnh rối loạn miễn dịch. Người bệnh có biểu hiện đặc trưng gồm dị ứng với nhiệt độ lạnh và hệ miễn dịch hoạt động bất thường.
Biểu hiện lâm sàng
Dị ứng với không khí lạnh
Biểu hiện chung của người bệnh là phát ban đỏ và ngứa da khi tiếp xúc với không khí lạnh, hay còn gọi là nổi mề đay lạnh. Các nốt phát ban thường xuất hiện do quá trình làm mát bay hơi, ví dụ như gió mát hoặc điều hòa thổi vào vùng da ẩm ướt, đổ mồ hôi, bơi trong hồ nước lạnh. Tuy nhiên, nếu người bệnh tiếp xúc với vật lạnh như chạm vào viên đá, hiện tượng dị ứng không xảy ra. Người ta thường sử dụng thử nghiệm bằng đá viên để phát hiện người bị dị ứng lạnh vì thử nghiệm này chỉ gây ra phản ứng nổi mề đay đối với những hội chứng cảm lạnh theo chu kì khác.
Một số bệnh nhân có triệu chứng nóng rát cổ họng và cơ thể khi ăn đồ lạnh như kem. Các nốt phát ban sẽ biến mất khi nhiệt độ vùng da đó ấm lên. Nếu người bệnh tiếp xúc kéo dài với nhiệt độ lạnh có thể dẫn đến phản ứng dị ứng nghiêm trọng, mất ý thức và sốc phản vệ.
Ngoài ra, người bệnh có thể nổi mẩn đỏ tại đầu mũi, tai, ngón tay ngay sau khi sinh và chúng thường tự khỏi. Đối với trường hợp nghiêm trọng, tình trạng phát ban tiến triển nặng hơn theo thời gian. Sau khi các vết mẩn đỏ biến mất, trên tay chân bệnh nhân sẽ nổi lên những u hạt. U hạt có thể khu trú tại một vùng nhỏ hoặc lan rộng. Tuy nhiên, u hạt sẽ không lan đến những vùng da có nhiệt độ cao hơn như nách hoặc bẹn.
Suy giảm miễn dịch
Hệ miễn dịch của người bệnh hoạt động chức năng yếu hơn so với bình thường. Do vậy, bệnh nhân dễ bị nhiễm trùng tái phát như thường xuyên cảm lạnh, nhiễm trùng tai hoặc viêm phổi.
Nguyên nhân dẫn đến tình trạng suy yếu miễn dịch trong cơ thể người bệnh do giảm số lượng của:
- Globulin miễn dịch (nhất là 2 loại IgM và IgG)
- Kháng thể giúp đánh dấu tác nhân lạ xâm nhiễm
- Tế bào tiêu diệt tự nhiên (NK )
Ảnh: Cấu trúc globulin miễn dịch
Nguồn: MDPI
Ảnh: Kháng thể
Nguồn: Wisegeek
Ảnh: Các loại tế bào miễn dịch
Nguồn: ihope.vn
Bệnh tự miễn
Bệnh tự miễn xảy ra khi hệ miễn dịch nhận diện sai và tự tấn công các mô và cơ quan của cơ thể. Phần lớn người bệnh đều tồn tại tự kháng thể trong máu. Một loại tự kháng thể phổ biến nhất của người mắc bệnh PLAID là kháng thể kháng nhân (ANA). Các kháng thể bất thường này sẽ nhận diện protein bình thường là tác nhận lạ. Sau đó, chúng gắn lên protein và kích hoạt đáp ứng miễn dịch tấn công vào mô của cơ thể. Tuy nhiên, không phải ai mang những kháng thể bất thường này cũng mắc bệnh tự miễn.
Rối loạn tự miễn liên qua đến bệnh PLAID bao gồm:
- Viêm tuyến giáp tự miễn: do hệ miễn dịch tấn công tuyến giáp nằm phần dưới cổ. Tuyến giáp có chức năng sản xuất hormone.
- Bệnh bạch biến: do hệ miễn dịch tấn công tế bào sắc tố trên da, dẫn đến hiện tượng da bị mất màu theo từng mảng .
Ảnh: Tuyến giáp và cận giáp
Nguồn: ©2012 Terese Winslow LLC for the National Cancer Institute
Ảnh: Vùng da bị bạch biến
Nguồn: U.S National Library of Medicine
Độ phổ biến
Thiếu kháng thể và rối loạn điều hòa miễn dịch liên-quan-PLCG2 là bệnh di truyền hiếm gặp. Hiện nay, người ta chưa có thống kê cụ thể tỉ lệ mắc bệnh.
Nguyên nhân
Đột biến gen PLCG2 gây ra bệnh thiếu kháng thể và rối loạn điều hòa miễn dịch liên-quan-PLCG2. Gen PLCG2 cung cấp hướng dẫn tạo ra enzyme phospholipase C gamma 2 (PLCγ2) chủ yếu trong các tế bào của hệ miễn dịch. Ngoài ra, để ngăn cơ thể không bị nhiễm trùng, enzyme PLCγ2 nắm vai trò vô cùng quan trọng đối với hoạt động của tế bào miễn dịch. Enzyme này giúp tế bào miễn dịch nhận diện và tấn công những tác nhân ngoại lai như vi khuẩn và virus.
Gen PLCG2 đột biến khiến một số đoạn ADN bị mất (hoặc bị xóa), từ đó làm thay đổi vùng kiểm soát việc bật hay tắt hoạt động của enzyme PLCγ2. Thay vì chỉ được bật lên khi cần thiết, enzyme này được bật và hoạt động liên tục tại nhiệt độ thấp. Điều này dẫn đến phản ứng miễn dịch, nổi mề đay và phát ban trên da cho người bệnh. Tuy nhiên, người ta cho rằng enzyme PLCγ2 hoạt động bất thường trong phạm vi nhiệt độ nhất định. Do đó, khi tiếp xúc trực tiếp với vật lạnh như viên đá, nhiệt độ của đá có thể quá lạnh, nằm ngoài phạm vi kích hoạt enzyme. Điều này có thể giải thích tại sao người bệnh PLAID không có phản ứng khi thử nghiệm với đá viên.
Ngược lại, khi nhiệt độ cơ thể bình thường, hoạt động của enzyme PLCγ2 bị tắt. Vì vậy, tế bào miễn dịch bị suy giảm chức năng. Từ đó cơ thể chống lại những tác nhân lạ từ bên ngoài không hiệu quả, dẫn đến người bệnh thường xuyên nhiễm trùng tái phát.
Chẩn đoán
Bác sĩ chẩn đoán bệnh thiếu kháng thể và rối loạn điều hòa miễn dịch liên-quan-PLCG2 dựa trên các biểu hiện đặc trưng kết hợp với bệnh sử gia đình. Ngoài ra, bệnh nhân được chỉ định xét nghiệm globulin miễn dịch để đo nồng độ IgM, IgG hoặc xét nghiệm di truyền nhằm phát hiện đột biến gen PLCG2.
Một số biểu hiện đặc trưng của người nghi ngờ mắc bệnh bao gồm:
- Có tiền sử nổi mề đay lạnh mãn tính, nhiễm trùng xoang phổi tái phát, nổi u hạt trên da
- Có tiền sử tổn thương xuất huyết các vị trí trên đầu trong giai đoạn đầu sơ sinh
- Xét nghiệm chức năng tế bào miễn dịch bất thường
- Gia đình có tiền sử mắc bệnh nổi mề đay do cảm lạnh và nhiễm trùng tái phát
Điều trị
Hiện nay, chưa có phương pháp điều trị hoàn toàn bệnh thiếu kháng thể và rối loạn điều hòa miễn dịch liên-quan-PLCG2. Các liệu pháp chủ yếu nhằm giảm nhẹ triệu chứng và cải thiện chất lượng đời sống bệnh nhân. Người bệnh cần chú ý thay đổi lối sống kết hợp với sử dụng thuốc.
Lối sống
Hạn chế tiếp xúc với tác nhân gây khởi phát bệnh như tránh để gió lùa khi đổ mồ hôi, lau khô và làm ấm người ngay sau khi tắm hoặc khi da ẩm ướt.
Sử dụng thuốc
Bệnh nhân được chỉ định dụng thuốc kháng histamine để điều trị phản ứng dị ứng. Tế bào miễn dịch của người bệnh PLAID thường hoạt động bất thường khi gặp nhiệt độ lạnh, từ đó dẫn đến các phản ứng dị ứng. Trong tương lai, người ta có thể nghiên cứu và phát triển các liệu pháp miễn dịch nhắm vào gen PLCG2 để khôi phục chức năng miễn dịch bình thường cho người bệnh.
Dạng di truyền
Thiếu kháng thể và rối loạn điều hòa miễn dịch liên-quan-PLCG2 di truyền theo kiểu trội trên nhiễm sắc thể thường. Do đó, một bản sao của gen trong mỗi tế bào đủ để gây ra bệnh. Người bệnh thường được di truyền từ cha hoặc mẹ mắc bệnh. Một số ít trường hợp là do đột biến mới (denovo) xuất hiện trong quá trình hình thành tế bào sinh sản (trứng, tinh trùng) hoặc quá trình phát triển phôi sớm.
Phòng ngừa
Thiếu kháng thể và rối loạn điều hòa miễn dịch liên-quan-PLCG2 di truyền trội trên nhiễm sắc thể thường, nếu cha hoặc mẹ mắc bệnh, con sinh ra sẽ có 50% khả năng di truyền bệnh. Do đó, để bảo đảm 100% khả năng con không bị bệnh, cha mẹ có thể chọn phương pháp thụ tinh nhân tạo IVF và sàng lọc phôi PGS/PGD. Các thành viên trong gia đình nên khám sức khỏe và tầm soát bệnh định kỳ nếu có thành viên mắc bệnh. Các cặp vợ chồng trước khi mang thai cần tư vấn và xét nghiệm di truyền nhằm đảm bảo sinh con khỏe mạnh.
Các tên gọi khác
- FACU
- FCAS3
- PLAID
- Familial atypical cold urticaria
- Familial cold autoinflammatory syndrome 3
- Familial cold urticaria with common variable immunodeficiency
- PLCG2 associated antibody deficiency and immune dysregulation
- Antibody deficiency and immune dysregulation, PLCG2-associated
References
- Genetic Testing Information. Familial cold autoinflammatory syndrome 3. Retrieved March 12, 2024 from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/gtr/conditions/C3280914/
- Genetic and Rare Diseases Information Center. Cold urticaria. Retrieved March 12, 2024 from https://rarediseases.info.nih.gov/diseases/6131/cold-urticaria
- Catalog of Genes and Diseases from OMIM. FAMILIAL COLD AUTOINFLAMMATORY SYNDROME 3; FCAS3. Retrieved March 12, 2024 from https://omim.org/entry/614468
- U.S National Library of Medicine. PLCG2-associated antibody deficiency and immune dysregulation. Retrieved March 12, 2024 from https://medlineplus.gov/genetics/condition/plcg2-associated-antibody-deficiency-and-immune-dysregulation/
- National Institute of Health. A new report of autoinflammation and PLCG2-associated antibody deficiency and immune dysregulation (APLAID) with a homozygous pattern from Iran. Retrieved March 12, 2024 from https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32014489/
- National Institute of Health. NIH scientists find cause of rare immune disease. Retrieved March 12, 2024 from https://www.nih.gov/news-events/news-releases/nih-scientists-find-cause-rare-immune-disease
- National Institute of Health. A new report of autoinflammation and PLCG2-associated antibody deficiency and immune dysregulation (APLAID) with a homozygous pattern from Iran. Retrieved March 12, 2024 from https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32014489/
- National Institute of Health. PLAID syndrome: Characteristic presentation and a novel therapeutic option. Retrieved March 12, 2024 from https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31633221/