Bệnh mucolipidosis III alpha/beta
Mucolipidosis III alpha/betala là bệnh di truyền tác động đến nhiều cơ quan trên cơ thể. Các dấu hiệu và triệu chứng bệnh thường khởi phát khi bệnh nhân khoảng 3 tuổi. Theo thời gian, bệnh tiến triển nặng hơn với nhiều tác động nghiêm trọng đến người bệnh .
Ảnh: Người bệnh mucolipidosis III alpha/beta
Nguồn: GeneReviews, University of Washington
Biểu hiện lâm sàng
Biểu hiện chung của bệnh mucolipidosis III alpha/beta là tăng trưởng chậm và tầm vóc thấp bé. Người bệnh thường bị cứng khớp và mắc chứng loạn sản xương đa khớp do cấu trúc xương bất thường. Ngoài ra, bệnh cũng gây ra hiện tượng loãng xương, do đó xương yếu đi và dễ gãy. Những triệu chứng này tiến triển theo thời gian dẫn đến tình trạng đau nhức xương khớp ngày càng nghiêm trọng.
Một số dấu hiện phổ biến khác của bệnh bao gồm:
- Van tim bất thường
- Đục giác mạc dạng nhẹ
- Khuôn mặt dị biệt với đường nét to và thô
- Nhiễm trùng tai và đường hô hấp thường xuyên
Một số bệnh nhân có biểu hiện thiểu năng trí tuệ dạng nhẹ hoặc gặp khó khăn trong học tập. Thông thường, mucolipidosis III alpha/beta không gây nguy hiểm đến tính mạng nhưng tuổi thọ người bệnh ngắn hơn so với bình thường.
Ảnh: Giải phẫu xương
Nguồn: Terese Winslow LLC
Ảnh: Mặt cắt ngang một khớp hoạt dịch điển hình
Nguồn: Blamb/ Shutterstock
Ảnh: Cấu trúc tim
Nguồn: American Heart Association
Ảnh: Cấu trúc của mắt
Nguồn: Terese Winslow
Ảnh: Đặc điểm khuôn mặt dị biệt
Nguồn: Elements of Morphology, National Human Genome Research Institute
Ảnh: Cấu trúc tai bình thường
Nguồn: Blamb/Shutterstock.com
Ảnh: Giải phẫu hệ hô hấp
Nguồn: © 2006 Terese Winslow LLC for the National Cancer Institute
Độ phổ biến
Mucolipidosis III alpha/beta là bệnh hiếm gặp. Theo ước tính, tỉ lệ mắc bệnh trên toàn thế giới khoảng 1/100.000–400.000 trường hợp.
Nguyên nhân
Đột biến gen GNPTAB gây ra bệnh mucolipidosis III gamma. Gen GNPTAB cung cấp hướng dẫn tạo ra tiểu đơn vị alpha và beta của enzyme GlcNAc-1-phosphotransferase. Enzyme này được cấu trúc từ các tiểu đơn vị bao gồm hai alpha (α), hai beta (β) và hai gamma (γ).
Enzyme GlcNAc-1-phosphotransferase tham gia vào quá trình vận chuyển enzyme tiêu hóa đến lysosome. Lysosome là bào quan nằm bên trong tế bào, chúng sử dụng enzyme tiêu hóa hydrolase để cắt phân tử lớn thành nhiều phân tử nhỏ cho tế bào tái sử dụng. GlcNAc-1-phosphotransferase có chức năng gắn phân tử mannose-6-phosphate (M6P) vào enzyme tiêu hóa hydrolase. Cơ thể sẽ nhận diện những enzyme tiêu hóa được gắn M6P để vận chuyển chúng đến lysosome.
Gen đột biến GNPTAB sản xuất ra enzyme GlcNAc-1-phosphotransferase giảm hoạt động, nên quá trình gắn M6P lên enzyme tiêu hóa bị gián đoạn. Do đó, cơ thể không thể nhận diện enzyme tiêu hóa để vận chuyển đến lysosome. Enzyme tiêu hóa tập trung và hoạt động bên ngoài tế bào. Ngược lại, bên trong lysosome xảy ra hiện tượng thiếu enzyme tiêu hóa để phân cắt phân tử lớn nên các phân tử này tích tụ dần đến mức gây ra tình trạng rối loạn dự trữ lysosome. Người ta nhận thấy thiếu enzyme tiêu hóa bên trong lysosome và tác động của enzyme này bên ngoài tế bào là nguyên nhân gây ra các dấu hiệu và triệu chứng của bệnh mucolipidosis III alpha/beta.
Đột biến gen GNPTAB cũng có thể gây ra bệnh mucolipidosis II alpha/beta có triệu chứng tương tự nhưng biểu hiện nghiêm trọng hơn. Gen đột biến khiến cơ thể mất hoàn toàn khả năng sản xuất enzyme GlcNAc-1-phosphotransferase.
Chẩn đoán
Mucolipidosis III alpha/beta được chẩn đoán dựa trên các biểu hiện lâm sàng cũng như chụp X-quang để quan sát những bất thường trong cấu trúc xương. Ngoài ra, phương pháp chẩn đoán khác bao gồm đo mức độ hoạt động của enzyme tiêu hóa trong huyết tương và nguyên bào sợi. Ngoài ra, bác sĩ có thể chỉ định người bệnh thực hiện xét nghiêm di truyền nhằm phát hiện đột biến gen GNPTAB, từ đó kết quả chẩn đoán được xác nhận.
Điều trị
Hiện nay, chưa có phương pháp chữa trị hoàn toàn bệnh Mucolipidosis III alpha/beta. Người bệnh chủ yếu được điều trị kết hợp thuốc và vật lý trị liệu. Bác sĩ sẽ tiêm bisphosphonate pamidronate để làm chậm tốc độ phá hủy xương và tăng tích lũy canxi, từ đó tình trạng loãng xương được cải thiện.
Đối với trẻ nhỏ, đau khớp hông có thể được điều trị bằng các loại thuốc giảm đau không cần kê đơn. Nếu tình trạng đau nhức xương khớp tiến triển nghiêm trọng khi trưởng thành, bác sĩ sẽ thực hiện phẫu thuật thay thế khớp hông. Trường hợp triệu chứng viêm tai giữa tái phát, bệnh nhân cần đặt ống thông tai giữa để ngăn ngừa suy giảm thính lực.
Dạng di truyền
Bệnh mucolipidosis III alpha/beta di truyền theo kiểu lặn trên nhiễm sắc thể thường. Do đó, bệnh chỉ biểu hiện khi có cả hai bản sao của gen đột biến trong mỗi tế bào. Bệnh nhân mắc bệnh lặn trên nhiễm sắc thể thường sẽ có bố và mẹ mang một bản sao của gen đột biến, nhưng họ ít khi biểu hiện triệu chứng bệnh.
Phòng ngừa
Bệnh mucolipidosis III alpha/beta di truyền lặn do đột biến gen GNPTAB, cha mẹ mang đột biến dị hợp nên gần như không có biểu hiện bệnh, do đó rất khó phát hiện cho đến khi sinh con. Để chủ động phòng ngừa, cha mẹ nên làm xét nghiệm sàng lọc gen lặn để chủ động cho tương lai của con. Các cặp vợ chồng trước khi mang thai cần tư vấn và xét nghiệm di truyền nhằm đảm bảo sinh con khỏe mạnh. Người thuộc nhóm nguy cơ mắc bệnh cần khám sức khỏe và tầm soát bệnh định kỳ.
Các tên gọi khác
- ML III
- ML IIIA
- Mucolipidosis III
- Mucolipidosis III, variant
- Mucolipidosis IIIA
- Pseudo-Hurler polydystrophy
References
- Genetic Testing Information. Pseudo-Hurler polydystrophy. Retrieved December 04, 2023 from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/gtr/conditions/C0033788/
- Genetic and Rare Diseases Information Center. Mucolipidosis type III. Retrieved December 04, 2023 from https://rarediseases.info.nih.gov/diseases/3806/mucolipidosis-iii-alphabeta
- Catalog of Genes and Diseases from OMIM. MUCOLIPIDOSIS III ALPHA/BETA. Retrieved December 04, 2023 from https://omim.org/entry/252600
- U.S National Library of Medicine. Mucolipidosis III alpha/beta. Retrieved December 04, 2023 from https://medlineplus.gov/genetics/condition/mucolipidosis-iii-alpha-beta/
- Frontiers. Case Report: Mucolipidosis II and III Alpha/Beta Caused by Pathogenic Variants in the GNPTAB Gene (Mucolipidosis). Retrieved December 04, 2023 from https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fped.2022.852701/full
- MalaCards. Mucolipidosis Iii Alpha/beta (MLIIIA). Retrieved December 04, 2023 from https://www.malacards.org/card/mucolipidosis_iii_alpha_beta
- National Institute of Health. Mucolipidosis Type III α/β. Retrieved December 04, 2023 from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4188553/
- National Organization for Rare Disorders. Mucolipidosis III alpha/beta. Retrieved December 04, 2023 from https://rarediseases.org/gard-rare-disease/mucolipidosis-iii-alpha-beta/
- Orphanet. Mucolipidosis type III alpha/beta. Retrieved December 04, 2023 from https://www.orpha.net/consor/cgi-bin/OC_Exp.php?lng=EN&Expert=423461