Bệnh mucolipidosis III gamma
Mucolipidosis III gamma là một bệnh rối loạn chuyển hóa bẩm sinh ảnh hưởng đến nhiều cơ quan, đặc biệt là xương, khớp và các mô liên kết. Những dấu hiệu và triệu chứng của bệnh thường khởi phát khi bệnh nhi lên 3 tuổi và có xu hướng tiến triển chậm theo thời gian.
Biểu hiện lâm sàng
Người mắc bệnh mucolipidosis III gamma thường phát triển chậm và có vóc dáng thấp bé. Trẻ có thể cứng khớp, mắc chứng loạn dưỡng xương đa khớp hoặc loãng xương khiến xương yếu đi và dễ gãy. Các triệu chứng này thường gây đau đớn cho bệnh nhân khi đi lại, vận động cũng như cử động các khớp. Người mắc mucolipidosis III gamma có thể sống đến tuổi trưởng thành nhưng tuổi thọ thường ngắn hơn so với người bình thường.
Ảnh: Loãng xương
Nguồn: U.S. National Library of Medicine.
Ngoài ra, bệnh nhân có thể xuất hiện một số triệu chứng bao gồm:
- Dị tật van tim
- Đục giác mạc nhẹ
- Khuôn mặt dị biệt khi trưởng thành
- Thiểu năng trí tuệ nhẹ
Độ phổ biến
Người ta ước tính tỉ lệ mắc bệnh mucolipidosis III gamma khoảng 1/100.000–400.000 trường hợp trên toàn thế giới nên đây là bệnh di truyền hiếm gặp.
Nguyên nhân
Đột biến gen GNPTG gây ra bệnh mucolipidosis III gamma. Gen GNPTG cung cấp hướng dẫn tạo ra một tiểu đơn vị (subunit) của enzyme GlcNAc-1-phosphotransferase. Enzyme này tham gia vào quá trình gắn phân tử mannose-6-phosphate (M6P) vào một số enzyme tiêu hóa nhằm tạo tín hiệu vận chuyển các enzyme này đến lysosome—bào quan chứa nhiều loại enzyme tiêu hóa có khả năng phân cắt phân tử lớn thành những phân tử nhỏ hơn co tế bào tái sử dụng.
Đột biến gen GNPTG khiến enzyme GlcNAc-1-phosphotransferase giảm hoạt động, nên quá trình gắn phân tử mannose-6-phosphate lên các enzyme tiêu hóa bị gián đoạn. DO đó, enzyme không di chuyển đến lysosome mà tích tụ bên ngoài tế bào chất. Ngược lại, bên trong lysosome thiếu nhiều enzyme tiêu hóa nên một số phân tử lớn không được phân giải. Các phân tử lớn tích tụ trong lysosome nhiều đến mức gây ra bệnh rối loạn lưu trữ lysosome, trong đó có bệnh gamma mucolipidosis III. Người ta cho rằng tình trạng lysosome thiếu các enzyme tiêu hóa trong khi enzyme này hoạt động mạnh bên ngoài tế bào chất gây ra các dấu hiệu và triệu chứng của bệnh mucolipidosis III gamma.
Chẩn đoán
Bác sĩ thường chẩn đoán bệnh mucolipidosis III gamma bằng một số phương pháp bao gồm:
- Biểu hiện lâm sàng: nhận diện các triệu chứng đặc trưng của mucolipidosis III gamma trên bệnh nhân
- Chụp X-quang: kiểm tra hình ảnh cấu trúc xương, khớp
- Xét nghiệm máu: đánh giá mức độ hoạt động của enzyme tiêu hóa trong huyết tương
- Chẩn đoán phân biệt: loại bỏ những bệnh có biểu hiện tương tự như bệnh nhóm mucopolysaccharidosis và alpha-mannosidosis
- Xét nghiệm di truyền: phát hiện đột biến gen GNPTG
Điều trị
Hiện nay, người ta chưa tìm ra phương pháp điều trị hoàn toàn mucolipidosis III gamma. Các liệu pháp chủ yếu hướng đến giảm nhẹ triệu chứng và cải thiện chất lượng đời sống bệnh nhân. Bác sĩ có thể chỉ định người bệnh thực hiện một số phương pháp nhằm kiểm soát tình trạng đau xương khớp. Ngoài ra, bệnh nhân được khuyến khích tập vật lý trị liệu hoặc phẫu thuật trong trường hợp cần thay khớp hông hoặc thay van tim.
Dạng di truyền
Bệnh mucolipidosis III gamma di truyền theo kiểu lặn trên nhiễm sắc thể thường. Do đó, bệnh chỉ biểu hiện khi có cả hai bản sao của gen đột biến trong mỗi tế bào. Bệnh nhân mắc bệnh lặn trên nhiễm sắc thể thường sẽ có bố và mẹ mang một bản sao của gen đột biến, nhưng bố mẹ ít khi biểu hiện triệu chứng bệnh.
Phòng ngừa
Trường hợp bệnh mucolipidosis III gamma di truyền lặn do đột biến gen GNPTG, cha mẹ mang đột biến dị hợp nên gần như không có biểu hiện bệnh, do đó rất khó phát hiện cho đến khi sinh con. Để chủ động phòng ngừa, cha mẹ nên làm xét nghiệm sàng lọc gen lặn để chủ động cho tương lai của con. Các cặp vợ chồng trước khi mang thai cần tư vấn và xét nghiệm di truyền nhằm đảm bảo sinh con khỏe mạnh. Người thuộc nhóm nguy cơ mắc bệnh cần khám sức khỏe và tầm soát bệnh định kỳ.
Các tên gọi khác
- ML IIIC
- Mucolipidosis III
- Mucolipidosis III, variant
- Mucolipidosis IIIC
- Mucolipidosis type III
- Pseudo-Hurler polydystrophy
References
- Genetic Testing Information. GNPTG-mucolipidosis. Retrieved December 27, 2023 from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/gtr/conditions/C1854896/
- Catalog of Genes and Diseases from OMIM. MUCOLIPIDOSIS III GAMMA. Retrieved December 27, 2023 from https://omim.org/entry/252605
- MedlinePlus. Mucolipidosis III gamma. Retrieved December 27, 2023 from https://medlineplus.gov/genetics/condition/mucolipidosis-iii-gamma/
- Myriad Genetics. Mucolipidosis III Gamma. Retrieved December 27, 2023 from https://myriad.com/womens-health/diseases/mucolipidosis-iii-gamma/
- Orphanet. Mucolipidosis type III alpha/beta. Retrieved December 27, 2023 from https://www.orpha.net/consor/cgi-bin/OC_Exp.php?lng=EN&Expert=423461