Hội chứng Donohue
Hội chứng Donohue (Donohue syndrome) là bệnh di truyền hiếm gặp, người bệnh kháng insulin nghiêm trọng khiến các mô và cơ quan phản ứng không đúng với hormone insulin. Insulin có tác dụng điều chỉnh mức đường huyết bằng cách vận chuyển glucose vào tế bào để tạo năng lượng. Trẻ mắc bệnh bị hạ đường huyết lúc đói, trẻ kém phát triển mặc dù được ăn uống đầy đủ.
Phổ bệnh kháng insulin nghiêm trọng do di truyền bao gồm hội chứng Donohue, hội chứng Rabson-Mendenhall và hội chứng kháng insulin loại A. Trong đó, hội chứng Donohue biểu hiện triệu chứng nặng nhất, trẻ mắc bệnh sống đến khoảng 2 tuổi.
Biểu hiện lâm sàng
Kháng insulin gây ra phần lớn các dấu hiệu và triệu chứng của hội chứng Donohue. Trẻ mắc bệnh có cơ thể nhỏ bất thường ngay từ giai đoạn thai kỳ.
Những triệu chứng biểu hiện rõ sau sinh, bao gồm:
- Thiếu mô mỡ dưới da
- Teo cơ
- Rậm lông
- Phì đại một số cơ quan như núm vú, cơ quan sinh dục, thận và tim
- Buồng trứng đa nang (bé gái)
Phần lớn người mắc hội chứng Donohue bị bệnh gai đen. Những vùng da chỗ nếp gấp như cổ, nách, bẹn dày và sẫm màu (từ nâu đến đen). Trẻ có khuôn mặt dị biệt như môi dày, mũi rộng, tai to, nhiều lông trên mặt. Ngoài ra, chúng còn bị nhiễm trùng tái phát có thể đe dọa tính mạng.
Độ phổ biến
Tỷ lệ mắc hội chứng Donohue ước tính 1/1.000.000 người trên toàn thế giới. Hơn 50 trường hợp đã được ghi nhận trong các tài liệu y khoa.
Nguyên nhân
Đột biến gen INSR gây ra hội chứng Donohue. Gen INSR cung cấp hướng dẫn tạo ra protein thụ thể insulin trên màng tế bào. Sau đó, thụ thể liên kết với insulin lưu thông trong máu và kích hoạt các đường tín hiệu điều khiển chức năng tế bào.
Đột biến gen INSR gây ra hội chứng Donohue làm suy giảm số lượng hoặc phá vỡ chức năng của thụ thể insulin trên màng tế bào. Insulin không liên kết với thụ thể không thực hiện chức năng với tế bào và mô. Vì vậy, cơ chế điều chỉnh lượng đường trong máu suy yếu, từ đó ảnh hưởng đến quá trình phát triển của người mắc bệnh.
Chẩn đoán
Chẩn đoán hội chứng Rabson-Mendenhall dựa trên ba yếu tố gồm biểu hiện lâm sàng, xét nghiệm sinh hóa và di truyền. Trẻ mắc bệnh bị chậm phát triển trước và sau sinh là biểu hiện lâm sàng đặc trưng của bệnh. Ngoài ra, trẻ có hình dạng và khuôn mặt dị biệt kèm theo thiếu mô mỡ dưới da. Những phát hiện sinh hóa phổ biến trên trẻ sơ sinh mắc hội chứng Donohue bao gồm hạ đường huyết lúc đói, nồng độ insulin, C-peptide và đường trong máu tăng sau khi ăn. C-peptide là polypeptide tạo ra cùng với insulin từ tuyến tụy. Hai chất này có lượng bằng nhau nhưng C-peptide bền và ổn định hơn, do đó nó được dùng để đánh giá nồng độ insulin trong máu. Xét nghiệm di truyền phân tử phát hiện đột biến liên quan trên gen INSR giúp khẳng định các kết quả chẩn đoán.
Điều trị
Hiện nay chưa có phương pháp điều trị hoàn toàn hội chứng Donohue. Mục tiêu điều trị chủ yếu giảm nhẹ các triệu chứng, cải thiện chất lượng đời sống bệnh nhân. Người bệnh có thể được điều trị tạm thời bằng metformin và thiazolidinediones đường uống. Đồng thời, trẻ được thay đổi chế độ ăn uống nhằm kiểm soát lượng glucose trong máu. Liệu pháp truyền insulin dưới da liên tục hỗ trợ kiểm soát đường huyết ổn định cho trẻ. Phương pháp này sử dụng một thiết bị nhỏ bơm insulin vào cơ thể với liều lượng và lịch trình thiết lập sẵn. Theo vài báo cáo, yếu tố tăng trưởng giống insulin (IGF-1) cũng đem lại một số hiệu quả nhất định. Người ta vẫn đang nghiên cứu thêm về liệu pháp này.
Dạng di truyền
Hội chứng Donohue di truyền theo kiểu lặn trên nhiễm sắc thể thường. Do đó, bệnh chỉ biểu hiện khi có cả hai bản sao của gen đột biến trong mỗi tế bào. Bệnh nhân mắc bệnh lặn trên nhiễm sắc thể thường sẽ có bố và mẹ mang một bản sao của gen đột biến, nhưng bố mẹ ít khi biểu hiện triệu chứng bệnh.
Phòng ngừa
Hội chứng Donohue di truyền lặn trên nhiễm sắc thể thường, cha mẹ mang đột biến dị hợp nên gần như không có biểu hiện bệnh, do đó rất khó phát hiện cho đến khi sinh con. Để chủ động phòng ngừa, cha mẹ nên làm xét nghiệm sàng lọc gen lặn để chủ động cho tương lai của con.
Các thành viên trong gia đình nên khám sức khỏe và tầm soát bệnh định kỳ nếu có thành viên mắc bệnh. Các cặp vợ chồng trước khi mang thai cần tư vấn và xét nghiệm di truyền đảm bảo sinh con khỏe mạnh.
Các tên gọi khác
- Donohue's syndrome
- Leprechaunism
- Leprechaunism syndrome
References
- Genetic Testing Information. Leprechaunism syndrome. Retrieved March 13, 2023 from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/gtr/conditions/C0265344/
- Genetic and Rare Diseases Information Center. Leprechaunism. Retrieved March 13, 2023 from https://rarediseases.info.nih.gov/diseases/6885/leprechaunism/
- Catalog of Genes and Diseases from OMIM. DONOHUE SYNDROME. Retrieved March 13, 2023 from https://omim.org/entry/246200
- U.S National Library of Medicine. Donohue syndrome. Retrieved March 13, 2023 from https://medlineplus.gov/genetics/condition/donohue-syndrome/
- MalaCards. Donohue Syndrome (LEPRCH). Retrieved March 13, 2023 from https://www.malacards.org/card/donohue_syndrome
- National Institute of Health. Donohue syndrome: A review of literature, case series, and anesthetic considerations. Retrieved March 13, 2023 from https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29148123/
- Orphanet. Leprechaunism. Retrieved March 13, 2023 from https://www.orpha.net/consor/cgi-bin/Disease_Search.php?lng=EN&data_id=172&Disease_Disease_Search_diseaseType=ORPHA&Disease_Disease_Search_diseaseGroup=508&Disease(s)/groupofdiseases=Donohue-syndrome&title=Donohue-syndrome&search=Disease_Search_Simple
- Radiopaedia. Donohue syndrome. Retrieved March 13, 2023 from https://radiopaedia.org/articles/donohue-syndrome
- Falik Zaccai TC, Kalfon L, Klar A, Elisha MB, Hurvitz H, Weingarten G, Chechik E, Fleisher Sheffer V, Haj Yahya R, Meidan G, Gross-Kieselstein E, Bauman D, Hershkovitz S, Yaron Y, Orr-Urtreger A, Wertheimer E. Two novel mutations identified in familial cases with Donohue syndrome. Mol Genet Genomic Med. 2014 Jan;2(1):64-72. doi: 10.1002/mgg3.43
- Grasso V, Colombo C, Favalli V, Galderisi A, Rabbone I, Gombos S, Bonora E, Massa O, Meschi F, Cerutti F, Iafusco D, Bonfanti R, Monciotti C, Barbetti F. Six cases with severe insulin resistance (SIR) associated with mutations of insulin receptor: Is a Bartter-like syndrome a feature of congenital SIR? Acta Diabetol. 2013 Dec;50(6):951-7. doi: 10.1007/s00592-013-0490-x
- National Organization for Rare Disorders. Leprechaunism. Retrieved March 13, 2023 from https://rarediseases.org/rare-diseases/leprechaunism/
- Cleveland Clinic. Insulin Pumps. Retrieved March 13, 2023 from https://my.clevelandclinic.org/health/articles/9811-insulin-pumps