Hội chứng GRACILE
Hội chứng GRACILE là bệnh di truyền nghiêm trọng khởi phát trong giai đoạn bào thai. Bệnh gây nhiều vấn đề sức khỏe bao gồm chậm phát triển, axit amin niệu, ứ mật, thừa sắt, nhiễm axit lactic và tử vong sớm.
Biểu hiện lâm sàng
Hội chứng GRACILE gây ra tình trạng tăng trưởng chậm trước sinh (chậm phát triển trong tử cung). Trẻ sơ sinh mắc bệnh có kích thước nhỏ hơn trung bình và không thể phát triển bình thường. Trong giai đoạn bào thai, hàm lượng sắt dư thừa trong gan dẫn đến nồng độ ferritin máu cao và lượng transferrin giảm. Triệu chứng này có thể cải thiện sau khi sinh ra, tuy nhiên vẫn trên ngưỡng trung bình.
Trẻ sơ sinh mắc hội chứng GRACILE thường tích tụ axit lactic trong cơ thể (nhiễm axit lactic). Trẻ cũng có thể dư axit amin trong nước tiểu (axit amin niệu) do bệnh ống lượn gần dạng Fanconi (renal proximal tubulopathy of Fanconi type) . Ngoài ra, trẻ còn bị ứ mật nên giảm khả năng sản xuất và tiết dịch tiêu hóa. Ứ mật có thể khởi phát bệnh xơ gan trong vài tháng đầu sau sinh.
Những vấn đề nghiêm trọng về sức khỏe do hội chứng GRACILE gây ra thường dẫn đến tử vong trong vài tháng hoặc vài ngày sau sinh.
Độ phổ biến
Phần lớn trường hợp mắc hội chứng GRACILE được ghi nhận tại Phần Lan với tỷ lệ khoảng 1/47.000 trẻ sơ sinh. Khoảng 32 trường hợp đã được ghi nhận.
Nguyên nhân
Đột biến gen BCS1L gây ra hội chứng GRACILE. Gen BCS1L cung cấp hướng dẫn tạo ra protein trong ty thể, protein này chuyển đổi năng lượng từ thức ăn thành dạng tế bào có thể sử dụng. Protein BCS1L là thành phần quan trọng để hình thành phức hợp III. Phức hợp này cần thiết cho quá trình phosphoryl hóa oxy hóa và tạo ra năng lượng.
Các đột biến gen khiến protein BCS1L kém ổn định và phân hủy nhanh hơn bình thường. Do đó, số lượng phức hợp III giảm nghiêm trọng dẫn đến quá trình phosphoryl hóa oxy hóa kém hiệu quả và thiếu năng lượng. Từ đó, các cơ quan và mô bị hỏng làm khởi phát các triệu chứng của bệnh. Đột biến gen BCS1L làm sắt tích tụ trong cơ thể, mặc dù cơ chế vẫn chưa rõ ràng.
Chẩn đoán
Trẻ sơ sinh nghi ngờ mắc hội chứng GRACILE khi xuất hiện các biểu hiện như kích thước nhỏ bất thường so với tuổi thai, hạ đường huyết, nhiễm axit lactic. Ngoài ra, bệnh nhân có thể mắc bệnh thận, xơ gan, tăng nồng độ ferritin trong máu và lượng transferrin giảm. Chức năng hô hấp của ty thể cần được kiểm tra trong phòng thí nghiệm chuyên biệt. Xét nghiệm di truyền nhằm phát hiện một số đột biến gen liên quan có thể giúp chẩn đoán bệnh.
Bệnh cần được phân biệt với bệnh gan liên quan ty thể bao gồm hội chứng Pearson. Bất thường oxy hóa axit béo ty thể và rối loạn chu trình Krebs cũng có những biểu hiện tương tự.
Điều trị
Hiện nay chưa có phương pháp điều trị dứt điểm hội chứng GRACILE. Các liệu pháp nhằm giảm nhẹ triệu chứng và cải thiện đời sống bệnh nhân. Trẻ sơ sinh cần theo dõi và chăm sóc đặc biệt bao gồm bổ sung kiềm và cung cấp đủ nước.
Dạng di truyền
Hội chứng GRACILE di truyền theo kiểu lặn trên nhiễm sắc thể thường. Do đó, bệnh chỉ biểu hiện khi có cả hai bản sao của gen đột biến trong mỗi tế bào. Bệnh nhân mắc bệnh lặn trên nhiễm sắc thể thường sẽ có bố và mẹ mang một bản sao của gen đột biến, nhưng bố mẹ ít khi biểu hiện triệu chứng bệnh.
Phòng ngừa
Bệnh di truyền lặn do đột biến gen BCS1L, cha mẹ mang đột biến dị hợp nên gần như không có biểu hiện bệnh, do đó rất khó phát hiện cho đến khi sinh con. Để chủ động phòng ngừa, cha mẹ nên làm xét nghiệm sàng lọc gen lặn để chủ động cho tương lai của con. Các cặp vợ chồng trước khi mang thai cần tư vấn và xét nghiệm di truyền đảm bảo sinh con khỏe mạnh. Người thuộc nhóm nguy cơ mắc bệnh cần khám sức khỏe và tầm soát bệnh định kỳ.
Các tên gọi khác
- Fellman syndrome
- Finnish lactic acidosis with hepatic hemosiderosis
- Finnish lethal neonatal metabolic syndrome
- Growth retardation, amino aciduria, cholestasis, iron overload, lactic acidosis, and early death
References
- Genetic Testing Information. GRACILE syndrome. Retrieved 19 July 2023 from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/gtr/conditions/C1864002/?_ga=2.88015640.1660178318.1689569097-1635318420.1684225451
- Genetic and Rare Diseases Information Center. GRACILE syndrome. Retrieved 19 July 2023 from https://rarediseases.info.nih.gov/diseases/1/gracile-syndrome
- Catalog of Genes and Diseases from OMIM. GRACILE SYNDROME. Retrieved 19 July 2023 from https://omim.org/entry/603358
- U.S National Library of Medicine. GRACILE syndrome. Retrieved 19 July 2023 from https://medlineplus.gov/genetics/condition/gracile-syndrome/
- Cleveland Clinic. Mitochondrial Diseases. Retrieved 19 July 2023 from https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/15612-mitochondrial-diseases#:~:text=Mitochondrialdiseasesareagroup,abletoproduceenoughenergy.
- Frontiers. Nuclear gene mutations as the cause of mitochondrial complex III deficiency. Retrieved 19 July 2023 from https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fgene.2015.00134/full
- MalaCards. Gracile Syndrome (GRACILE). Retrieved 19 July 2023 from https://www.malacards.org/card/gracile_syndrome
- National Organization for Rare Disorders. GRACILE syndrome. Retrieved 19 July 2023 from https://rarediseases.org/gard-rare-disease/gracile-syndrome/
- Orphanet. GRACILE syndrome. Retrieved 19 July 2023 from https://www.orpha.net/consor/cgi-bin/OC_Exp.php?Lng=GB&Expert=53693