Hội chứng Potocki-Lupski
Hội chứng Potocki-Lupski xảy ra do có thêm một đoạn ADN được lặp lại trên nhiễm sắc thể số 17 trong mỗi tế bào. Đoạn được lặp lại tại vị trí p11.2 trên nhánh ngắn (p) của nhiễm sắc thể 17, do đó nó còn gọi là hội chứng lặp đoạn 17p11.2.
Ảnh: Mặt nhọn
Nguồn: National Library of Medicine
Ảnh: Mí dưới của mắt bị xệ xuống
Nguồn: National Library of Medicine
Ảnh: Trán rộng
Nguồn: National Library of Medicine
Ảnh: Cằm nhỏ
Nguồn: U.S. National Library of Medicine
Ảnh: Khoảng cách giữ hai mắt rộng
Nguồn: U.S. National Library of Medicine
Ảnh: Đột biến mất đoạn nhiễm sắc thể
Nguồn: U.S. National Library of Medicine
Ảnh: Lặp đoạn nhiễm sắc thể.
Nguồn: U.S. National Library of Medicine
Biểu hiện lâm sàng
Trẻ sơ sinh mắc hội chứng Potocki-Lupski có thể bị yếu cơ và khó nuốt, ảnh hưởng đến khả năng bú. Trẻ mắc hội chứng này có xu hướng thấp bé và nhẹ cân hơn so với các bạn cùng tuổi. Khoảng 40% trẻ mắc hội chứng Potocki-Lupski sinh ra bị dị tật tim, trong một số trường hợp có thể đe dọa đến tính mạng.
Trẻ sơ sinh và trẻ em mắc hội chứng Potocki-Lupski bị chậm nói cũng như khả năng vận động như ngồi, đứng và đi. Khi trẻ lớn hơn có thể bị khuyết tật trí tuệ, thường ở mức độ nhẹ đến trung bình. Hội chứng Potocki-Lupski cũng ảnh hưởng đến các vấn đề hành vi như khả năng tập trung, tăng động, hành vi cưỡng chế, bốc đồng và lo lắng. Nhiều người mắc hội chứng này có các triệu chứng của bệnh tự kỷ, ảnh hưởng đến khả năng giao tiếp và tương tác xã hội.
Các dấu hiệu và triệu chứng khác của hội chứng Potocki-Lupski có thể bao gồm các vấn đề về thị lực và thính giác, các bất thường về răng, xương cũng như chức năng thận. Nhiều người có vấn đề về giấc ngủ bao gồm chứng ngừng thở khi ngủ và khó ngủ. Những người mắc hội chứng có thể có các đặc điểm bất thường trên khuôn mặt như mí mắt dưới bị chảy xệ , khuôn mặt nhọn , trán rộng , hàm nhỏ và khoảng cách giữa hai mắt rộng .
Độ phổ biến
Hội chứng Potocki-Lupski ảnh hưởng đến 1/25.000 người trên toàn thế giới. Hơn 50 người mắc bệnh đã được mô tả trong các tài liệu y khoa.
Nguyên nhân
Hội chứng Potocki-Lupski xảy ra do đột biến lặp đoạn tại vị trí 17p11.2. Trong khoảng 2/3 số người mắc bệnh, đoạn lặp dài khoảng 3,7 triệu cặp base (3,7 megabases hay 3,7Mb). Đột biến mất đoạn trên cùng vị trí này gây ra hội chứng Smith-Magenis. Trong 1/3 trường hợp còn lại, đoạn bị lặp có thể lớn hoặc nhỏ hơn dao động từ dưới 1Mb đến gần 20Mb. Tất các những đột biến này xảy ra trên một trong hai bản sao của nhiễm sắc thể 17 trong mỗi tế bào.
Mặc dù vùng bị lặp chứa nhiều gen, nhưng người ta tin rằng có thêm một bản sao của gen RAI1 là nguyên nhân chính gây ra nhiều biểu hiện đặc trưng của hội chứng Potocki-Lupski. Tất cả các đột biến gây ra hội chứng Potocki-Lupski đều chứa gen này. Gen RAI1 cung cấp hướng dẫn tạo ra một protein điều chỉnh biểu hiện của các gen khác. Mặc dù hầu hết các gen được điều chỉnh bởi protein RAI1 chưa được xác định, nhưng protein này dường như kiểm soát biểu hiện của một số gen liên quan đến nhịp sinh học hàng ngày như chu kỳ ngủ thức. Nghiên cứu cho thấy đột biến lặp đoạn làm tăng lượng protein RAI1, dẫn đến làm gián đoạn hoạt động của các gen ảnh hưởng đến nhịp sinh học. Điều này có thể giải thích cho các vấn đề về giấc ngủ xảy ra ở hội chứng Potocki-Lupski. Chưa rõ vì sao có thêm một bản sao bổ sung của gen RAI1 lại gây thiểu năng trí tuệ và các biểu hiện khác. Bản sao bổ sung của các gen khác trong đoạn 17p11.2 có thể cũng góp phần gây ra các triệu chứng của bệnh, vai trò của những gen này đang được nghiên cứu.
Chẩn đoán
Chẩn đoán hội chứng Potocki-Lupski bằng xét nghiệm phát hiện lặp đoạn tại vị trí 17p11.2 bao gồm gen RAI1. Khoảng 2/3 trường hợp đột biến sao chép một bản sao có khích thước 3,7Mb, 1/3 trường hợp còn lại đoạn lặp có kích thước thay đổi 0,41Mb đến 19,7Mb.
Điều trị
Tùy thuộc vào độ tuổi và các triệu chứng mà bệnh nhân Potocki-Lupski mắc phải, các phương pháp điều trị thực hiện theo khuyến nghị của các bác sĩ chuyên khoa.
- Các vấn đề về răng như răng mọc chen chúc điều trị theo khuyến nghị của bác sĩ nha khoa
- Trẻ bị thấp bé, nhẹ cân có thể sử dụng ống thông dạ dày đưa thức ăn hoặc chất dinh dưỡng trực tiếp vào dạ dày để cải thiện cân nặng
- Hạ đường huyết, thiếu hụt hormone tăng trưởng cần được điều trị theo chỉ định của bác sĩ nội tiết
- Bất thường về tim như bệnh động mạch chủ hay rối loạn nhịp tim được điều trị theo chỉ định của bác sĩ tim mạch
- Các vấn đề về thận và chứng trào ngược bàng quang niệu quản được điều trị theo chỉ định của bác sĩ thận/tiết niệu
- Phương pháp vật lý trị liệu có thể cải thiện chức năng vận động và giảm nguy cơ phát triển các biến chứng như vẹo cột sống. Thủy trị liệu (aquatic therapy) và cưỡi ngựa trị liệu (hippotherapy) có thể được xem xét thực hiện ở những bệnh nhân bị teo cơ hoặc gặp các vấn đề về vận động. Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể cân nhắc sử dụng các dụng cụ y tế nẹp chỉnh hình, xe lăn,...
Dạng di truyền
Hội chứng Potocki-Lupski có kiểu di truyền trội trên nhiễm sắc thể thường, nên chỉ cần có thêm một bản sao của đoạn lặp 17p11.2 trong mỗi tế bào cũng đủ gây bệnh.
Hầu hết các trường hợp mắc hội chứng Potocki-Lupski do xuất hiện đột biến mới (de novo) và xảy ra ở những người không có tiền sử mắc hội chứng này trong gia đình. Một số ít trường hợp, người mắc bệnh được di truyền từ cha hoặc mẹ.
Phòng ngừa
Hiện nay chưa có phương pháp phòng ngừa hội chứng Potocki-Lupski
Các tên gọi khác
- 17p11.2 duplication syndrome
- 17p11.2 microduplication syndrome
- Chromosome 17p11.2 duplication syndrome
- Dup(17)(p11.2p11.2)
- Duplication 17p11.2 syndrome
- PLS
- PTLS
References
- Genetic Testing Information. Potocki-Lupski syndrome. Retrieved March 25, 2022 from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/gtr/conditions/C2931246/
- Catalog of Genes and Diseases from OMIM. POTOCKI-LUPSKI SYNDROME; PTLS. Retrieved March 25, 2022 from https://omim.org/entry/610883
- Genetic and Rare Diseases Information Center. Potocki-Lupski syndrome. Retrieved March 25, 2022 from https://rarediseases.info.nih.gov/diseases/10145/potocki-lupski-syndrome
- U.S National Library of Medicine. Potocki-Lupski syndrome. Retrieved March 25, 2022 from https://medlineplus.gov/genetics/condition/potocki-lupski-syndrome/
- National Organization for Rare Disorders (NORD). Swyer syndrome. Retrieved March 25, 2022 from https://rarediseases.org/gard-rare-disease/potocki-lupski-syndrome/
- ScienceDirect. Potocki-Lupski syndrome. Retrieved March 25, 2022 from https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S000292970761101X
- Potocki-Lupski Syndrome Foundation. Potocki-Lupski syndrome. Retrieved March 25, 2022 from https://ptlsfoundation.org/ptls-info/potocki-lupski-syndrome-characteristic/
- NCBI Bookshelf. Potocki-Lupski Syndrome. Retrieved March 25, 2022 from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK447920/