Hội chứng Smith-Lemli-Opitz
Hội chứng Smith-Lemli-Opitz (Smith-Lemli-Opit Syndrome) là một rối loạn bẩm sinh trong quá trình tổng hợp cholesterol, từ đó ảnh hưởng đến nhiều bộ phận của cơ thể. Người bệnh có khuôn mặt đặc trưng, thiểu năng trí tuệ và có thể nguy hiểm tính mạng.
Ảnh: Biểu hiện đặc trưng của trẻ mắc hội chứng Smith-Lemli-Opitz
(a – d) Các đặc điểm trên khuôn mặt bao gồm đầu nhỏ, mí mắt sụp, sống mũi rộng, mũi hếch và hàm nhỏ. (e) Các bất thường về chi bao gồm ngón cái ngắn và (f) dính ngón chân
Nguồn: European Journal of Human Genetics
Biểu hiện lâm sàng
Các triệu chứng có thể xuất hiện ngay từ lúc mới sinh hoặc dần biểu hiện ra trong quá trình phát triển của người bệnh, bao gồm:
- Chậm phát triển trước và sau sinh
- Khó bú
- Yếu cơ
- Tật đầu nhỏ
- Tai lớn
- Hở hàm ếch
- Tật nhiều ngón (bàn tay hoặc bàn chân) hoặc dính ngón
- Hở hàm ếch
- Đục thủy tinh thể
- Số lượng và khoảng cách các răng bất thường
Một số trẻ bị bệnh phát triển chứng tự kỷ, thiểu năng trí tuệ hoặc các vấn đề học tập và hành vi. Ngoài ra, trẻ có thể mắc dị tật tim, phổi, thận, đường tiêu hóa và cơ quan sinh dục.
Các dấu hiệu và triệu chứng của hội chứng Smith-Lemli-Opitz biểu hiện khác nhau ở mỗi người bệnh. Trường hợp nhẹ biểu hiện những bất thường nhỏ về thể chất, các vấn đề học tập và hành vi. Trường hợp nghiêm trọng gây ra những bất thường lớn về thể chất, thiểu năng trí tuệ nặng và có thể đe dọa tính mạng.
Độ phổ biến
Tỷ lệ mắc hội chứng Smith-Lemli-Opitz ước tính khoảng 1/20.000-1/60.000 trẻ sơ sinh. Bệnh thường gặp ở người da trắng có nguồn gốc châu Âu, đặc biệt là người từ các nước Trung Âu như Slovakia và Cộng hòa Séc. Bệnh hiếm gặp trong các nhóm dân cư châu Phi và châu Á.
Nguyên nhân
Hội chứng Smith-Lemli-Opitz do đột biến gen DHCR7. Gen DHCR7 nằm trên nhiễm sắc thể 11, cung cấp hướng dẫn tạo ra enzyme 7-dehydrocholesterol reductase. Enzyme này đảm nhiệm bước cuối cùng của quá trình sản xuất cholesterol trong nhiều loại tế bào. Cholesterol được tạo ra trong cơ thể và hấp thu được từ thực phẩm có nguồn gốc động vật (đặc biệt lòng đỏ trứng, thịt, gia cầm, cá và các sản phẩm từ sữa). Chúng cần thiết cho các giai đoạn phát triển bình thường của phôi thai, cả trước và sau khi sinh. Cholesterol tham gia vào thành phần cấu trúc của màng tế bào và vỏ bọc các tế bào thần kinh (myelin). Ngoài ra, cholesterol đóng vai trò quan trọng trong quá trình sản xuất một số hormone và axit tiêu hóa.
Đột biến gen DHCR7 làm giảm hoặc loại bỏ hoạt động của 7-dehydrocholesterol reductase, từ đó ngăn tế bào sản xuất cholesterol. Enzyme bị thiếu nên các sản phẩm phụ độc hại của quá trình sản xuất cholesterol tích tụ trong máu, hệ thần kinh và các mô khác. Mức cholesterol thấp và quá trình tích tụ các chất khác làm gián đoạn sự tăng trưởng và phát triển của nhiều hệ thống cơ thể. Tuy nhiên, người ta vẫn chưa hiểu rõ cơ chế dẫn đến các đặc điểm của hội chứng Smith-Lemli-Opitz.
Chẩn đoán
Chẩn đoán hội chứng Smith-Lemli-Opitz dựa trên các dấu hiệu và triệu chứng lâm sàng kết hợp với xét nghiệm sinh hóa hoặc di truyền:
- Xét nghiệm sinh hóa đo lượng protein trong máu. Người mắc bệnh có nồng độ protein 7-dehydrocholesterol tăng cao
- Xét nghiệm di truyền tìm những thay đổi trong gen DHCR7
Nếu kết quả sàng lọc huyết thanh cho thấy đột biến gen DHCR7, thai phụ có thể thực hiện thêm xét nghiệm chọc ối để chẩn đoán.
Điều trị
Điều trị hội chứng Smith-Lemli-Opitz dựa trên các triệu chứng của mỗi người bệnh:
- Bổ sung cholesterol trong chế độ ăn uống (ví dụ như lòng đỏ trứng) hoặc sử dụng hỗn dịch cholesterol dược phẩm
- Phẫu thuật chỉnh sửa hở hàm ếch, dị tật tim và dị tật bộ phận sinh dục
- Sử dụng simvastatin làm giảm mức 7DHC và điều trị các bất thường hệ thần kinh trung ương
Dạng di truyền
Hội chứng Smith-Lemli-Opitz di truyền theo kiểu lặn trên nhiễm sắc thể thường. Do đó, cả hai bản sao của gen trong mỗi tế bào đều mang đột biến. Bố mẹ của một người mắc bệnh thường mang một bản sao của gen đột biến nhưng không biểu hiện các dấu hiệu và triệu chứng của bệnh.
Phòng ngừa
Bệnh di truyền lặn đột biến gen DHCR7, cha mẹ mang đột biến dị hợp nên gần như không có biểu hiện bệnh, do đó rất khó phát hiện cho đến khi sinh con. Để chủ động phòng ngừa, cha mẹ nên làm xét nghiệm sàng lọc gen lặn để chủ động cho tương lai của con. Các cặp vợ chồng trước khi mang thai cần tư vấn và xét nghiệm di truyền đảm bảo sinh con khỏe mạnh. Người thuộc nhóm nguy cơ mắc bệnh cần khám sức khỏe và tầm soát bệnh định kỳ.
Các tên gọi khác
- 7-dehydrocholesterol reductase deficiency
- RSH Syndrome
- SLO syndrome
- SLOS
- DHCR7 abnormality
References
- Genetic Testing Information. Smith-Lemli-Opitz syndrome. Retrieved August 16, 2022 from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/gtr/conditions/C0175694/
- Genetic and Rare Diseases Information Center. Smith-Lemli-Opitz syndrome. Retrieved June 13, 2022 from https://rarediseases.info.nih.gov/diseases/5683/smith-lemli-opitz-syndrome
- Catalog of Genes and Diseases from OMIM. SMITH-LEMLI-OPITZ SYNDROME; SLOS. Retrieved July 29, 2022 from https://omim.org/entry/270400
- U.S National Library of Medicine. Smith-Lemli-Opitz syndrome. Retrieved Aug 16, 2022 from https://medlineplus.gov/genetics/condition/smith-lemli-opitz-syndrome/
- National Organization for Rare Disorders. Smith-Lemli-Opitz Syndrome. Retrieved August 30, 2022 from https://rarediseases.org/rare-diseases/smith-lemli-opitz-syndrome/
- National Library of Medicine. Smith-Lemli-Opitz Syndrome. Retrieved August 30, 2022 from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK1143/
- Richard I Kelley, Raoul C M Hennekam. The Smith-Lemli-Opitz syndrome. Published on 1 May 2000 from https://jmg.bmj.com/content/jmedgenet/37/5/321.full.pdf
- Hans R.Waterham, Frits A.Wijburg, Raoul C.M.Hennekam, PeterVreken, Bwee TienPoll-The, LambertusDorland, MarinusDuran, Petr E.Jira, Jan A.M.Smeitink, Ron A.Wevers, Ronald J.A.Wanders. Smith-Lemli-Opitz Syndrome Is Caused by Mutations in the 7-Dehydrocholesterol Reductase Gene. Published in August 1998 from https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0002929707614761
- Forbes D Porter. Smith–Lemli–Opitz syndrome: pathogenesis, diagnosis and management. Published on 20 February 2008 from https://www.nature.com/articles/ejhg200810
- Mira Irons, Ellen Roy Elias, Gerald Salen, G.S. Tint, AshokK. Batta. Defective cholesterol biosynthesis in Smith-Lemli-Opitz syndrome. Published on May 29, 1993 from https://doi.org/10.1016/0140-6736(93)90983-N