Hội chứng acrocallosal
Hội chứng acrocallosal (acrocallosal syndrome) là bệnh di truyền hiếm gặp, bệnh được mô tả lần đầu tiên vào năm 1979. Bệnh có biểu hiện đặc trưng gồm chứng bất sản của thể chai trong giai đoạn đầu trước khi sinh, dị tật thừa ngón tay và ngón chân cùng một bên. Thể chai là phần mô kết nối nửa trái và nửa phải của não. Các dấu hiệu và triệu chứng khởi phát từ lúc mới sinh và mức độ nghiêm trọng khác nhau giữa từng bệnh nhân.
Ảnh: Mặt cắt bên trong của não
Nguồn: National Institutes of Health
Biểu hiện lâm sàng
Trẻ mắc bệnh phát triển các u nang lớn trong mô não, nên trẻ chậm phát triển và thiểu năng trí tuệ mức độ trung bình đến nặng. Một số trường hợp mắc bệnh khởi phát chứng co giật.
Hội chứng acrocallosal còn gây ra dị tật thừa ngón tay và ngón chân cùng một bên. Trẻ có thể thừa ngón út hoặc ngón cái. Đôi khi, các ngón tay , ngón chân hợp nhất hoặc xuất hiện màng da giữa các ngón. Trẻ em mắc bệnh có gương mặt dị biệt với một số đặc điểm như hai mắt xa nhau , trán cao , dị tật đầu to .
Ảnh: Thừa ngón tay út
Nguồn: National Human Genome Research Institute
Ảnh: Màng da giữa các ngón tay
Nguồn: U.S National Library of Medicine
Ảnh: Tật dính ngón chân
Nguồn: U.S. National Library of Medicine
Ảnh: Khoảng cách giữ hai mắt rộng
Nguồn: Elements of Morphology, National Human Genome Research Institute
Ảnh: Trán nhô ra phía trước
Nguồn: Elements of Morphology, National Human Genome Research Institute
Ảnh: Dị tật đầu to
Nguồn: National Library of Medicine
Độ phổ biến
Hội chứng acrocallosal hiếm gặp, do đó hiện nay tỷ lệ mắc bệnh vẫn chưa được thống kê cụ thể. Khoảng vài chục trường hợp mắc bệnh đã được ghi nhận trong các tài liệu y khoa.
Nguyên nhân
Đột biến gen KIF7 gây ra hội chứng acrocallosal. Ngoài ra, đột biến gen GLI3 cũng có thể gây ra hội chứng acrocallosal với biểu hiện lâm sàng tương tự như hội chứng Greig cephalopolysyndactyly. Vì vậy, hội chứng acrocallosal do đột biến gen GLI3 được xem là dạng nghiêm trọng của hội chứng Greig cephalopolysyndactyly.
Các gen KIF7 và GLI3 cung cấp hướng dẫn tạo ra những protein nắm vai trò quan trọng trong giai đoạn hình thành nhiều mô và cơ quan trước khi sinh. Cụ thể hơn, chúng tham gia đường tín hiệu Sonic Hedgehog có chức năng điều hòa quá trình phát triển, biệt hóa chức năng và định hình khuôn mẫu tế bào cho não và các chi.
Đột biến gen KIF7 hoặc GLI3 làm suy yếu tín hiệu Sonic Hedgehog từ đó ảnh hưởng quá trình phát triển của não và các chi. Do đó, những biểu hiện như bất sản thể chai, tật thừa ngón và những đặc điểm khác của của hội chứng acrocallosal khởi phát trong giai đoạn trước sinh.
Chẩn đoán
Chẩn đoán hội chứng acrocallosal dựa trên các triệu chứng và biểu hiện cụ thể của người bệnh, kết hợp với các kỹ thuật xét nghiệm hình ảnh và phân tích gen. Một số kỹ thuật xét nghiệm hình ảnh có thể được sử dụng để đánh giá sự phát triển của não và các cơ quan nội tạng khác trong cơ thể, bao gồm siêu âm, CT scan và MRI. Xét nghiệm di truyền tìm đột biến gen KIF7 hoặc GLI3 liên quan đến bệnh bằng mẫu máu hoặc mẫu phết niêm mạc miệng.
Điều trị
Hiện nay chưa có phương pháp điều trị hoàn toàn hội chứng acrocallosal. Mục tiêu điều trị chủ yếu làm giảm triệu chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống của người bệnh. Đối với khuyết tật nghiêm trọng, các phương pháp phẫu thuật điều chỉnh như cải thiện hình dạng khuôn mặt và các bộ phận khác (tim, thận hoặc dạ dày). Động kinh, thiểu năng trí tuệ và giao tiếp khó khăn có thể được hỗ trợ bằng vật lý trị liệu, kết hợp dùng thuốc.
Dạng di truyền
Hội chứng acrocallosal do đột biến gen KIF7 di truyền theo kiểu lặn trên nhiễm sắc thể thường. Do đó, bệnh chỉ biểu hiện khi có cả hai bản sao của gen đột biến trong mỗi tế bào. Bệnh nhân mắc bệnh lặn trên nhiễm sắc thể thường sẽ có bố và mẹ mang một bản sao của gen đột biến, nhưng bố mẹ ít khi biểu hiện triệu chứng bệnh.
Hội chứng Acrocallosal do đột biến gen GLI3 di truyền theo kiểu trội trên nhiễm sắc thể thường. Do đó, một bản sao của gen trong mỗi tế bào đủ để gây ra bệnh. Phần lớn trường hợp mắc dạng này do đột biến mới (de novo) trong quá trình hình thành các tế bào sinh sản (trứng, tinh trùng) hoặc giai đoạn triển sớm của phôi.
Phòng ngừa
Bệnh di truyền lặn do đột biến gen KIF7, cha mẹ mang đột biến dị hợp nên gần như không có biểu hiện bệnh, do đó rất khó phát hiện cho đến khi sinh con. Để chủ động phòng ngừa, cha mẹ nên làm xét nghiệm xét nghiệm sàng lọc gen lặn để chủ động cho tương lai của con.
Bệnh di truyền trội trên nhiễm sắc thể thường đột biến gen GLI3, nếu cha hoặc mẹ mắc bệnh, con sinh ra sẽ có 50% khả năng di truyền bệnh. Do đó, để bảo đảm 100% khả năng con không bị bệnh, cha mẹ có thể chọn phương pháp thụ tinh nhân tạo IVF và sàng lọc phôi PGS/PGD.
Các thành viên trong gia đình nên khám sức khỏe và tầm soát bệnh định kỳ nếu có thành viên mắc bệnh. Các cặp vợ chồng trước khi mang thai cần tư vấn và xét nghiệm di truyền đảm bảo sinh con khỏe mạnh. Người thuộc nhóm nguy cơ mắc bệnh cần khám sức khỏe và tầm soát bệnh định kỳ.
Các tên gọi khác
- ACLS
- Hallux duplication, postaxial polydactyly, and absence of corpus callosum
- Schinzel acrocallosal syndrome
- Schinzel syndrome 1
References
- Genetic Testing Information. Acrocallosal syndrome. Retrieved March 27, 2023 from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/gtr/conditions/C0796147/
- Genetic and Rare Diseases Information Center. Acrocallosal syndrome, Schinzel type. Retrieved March 27, 2023 from https://rarediseases.info.nih.gov/diseases/5721/acrocallosal-syndrome-schinzel-type
- Catalog of Genes and Diseases from OMIM. ACROCALLOSAL SYNDROME. Retrieved March 27, 2023 from https://omim.org/entry/200990
- U.S National Library of Medicine. Acrocallosal syndrome. Retrieved March 27, 2023 from https://medlineplus.gov/genetics/condition/acrocallosal-syndrome/
- MalaCards. Acrocallosal Syndrome (ACLS). Retrieved March 27, 2023 from https://www.malacards.org/card/acrocallosal_syndrome
- National Institute of Health. Acrocallosal syndrome in a young hypertensive male. Retrieved March 27, 2023 from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3089937/
- National Organization for Rare Disorders. Acrocallosal Syndrome, Schinzel Type. Retrieved March 27, 2023 from https://rarediseases.org/rare-diseases/acrocallosal-syndrome-schinzel-type/
- Orphanet. Acrocallosal syndrome. Retrieved March 27, 2023 from https://www.orpha.net/consor/cgi-bin/OC_Exp.php?lng=en&Expert=36
- Courtens W, Vamos E, Christophe C, Schinzel A. Acrocallosal syndrome in an Algerian boy born to consanguineous parents: review of the literature and further delineation of the syndrome. Am J Med Genet. 1997 Mar 3;69(1):17-22. doi: 10.1002/(sici)1096-8628(19970303)69:13.0.co;2-q