Hội chứng Hermansky-Pudlak
Hội chứng Hermansky-Pudlak (Hermansky-Pudlak syndrome – HPS) là bệnh di truyền hiếm gặp với hai đặc điểm chính gồm giảm sắc tố kèm theo suy giảm thị lực và rối loạn chức năng tiểu cầu gây chảy máu kéo dài.
Biểu hiện lâm sàng
Người mắc hội chứng Hermansky-Pudlak thường có làn da và tóc trắng hoặc sáng màu. Người bệnh có nguy cơ bị ung thư da cao hơn mức trung bình nếu tiếp xúc với ánh mặt trời trong thời gian dài.
Một số triệu chứng đặc trưng của hội chứng Hermansky-Pudlak bao gồm:
- Giảm sắc tố của mống mắt và võng mạc
- Suy giảm thị lực
- Rung giật nhãn cầu
- Nhạy cảm với ánh sáng
Người bệnh cũng gặp vấn đề với quá trình đông máu, nên họ dễ bị bầm tím, chảy máu cam, chảy máu lợi, xuất huyết sau sinh, chảy máu đại tràng và rối loạn chức năng tiểu cầu trong máu dẫn đến chảy máu kéo dài.
Một số bệnh nhân phát triển biến chứng như xơ phổi, u đại tràng và suy thận. Các triệu chứng liên quan đến hô hấp thường xuất hiện khoảng sau 30 tuổi và nghiêm trọng hơn theo thời gian làm giảm tuổi thọ của người bệnh.
Hội chứng Hermansky-Pudlak được phân thành 9 loại:
- Loại 1 và 4 là dạng nghiêm trọng nhất
- Loại 1, 2 và 4 liên quan đến xơ phổi
- Loại 3, 5 và 6 có triệu chứng nhẹ nhất
- Các loại 7, 8 và 9 vẫn chưa rõ về triệu chứng và mức độ nghiêm trọng
Độ phổ biến
Tỷ lệ mắc hội chứng Hermansky-Pudlak ước tính khoảng 1/500.000 - 1/1.000.000 người trên toàn thế giới. Bệnh phổ biến hơn trong một số quần thể, ví dụ loại 1 phổ biến tại Puerto Rico với tỷ lệ mắc bệnh khoảng 1/1.800, loại 3 thường xảy ra ở miền trung Puerto Rico.
Nguyên nhân
Hội chứng Hermansky-Pudlak xảy ra do đột biến một trong các gen: AP3B1, AP3D1, BLOC1S3, BLOC1S5, BLOC1S6, DTNBP1, HPS1, HPS3, HPS4, HPS5, hoặc HPS6. Những gen này cung cấp hướng dẫn sản xuất protein dùng để tạo ra bốn phức hợp protein riêng biệt. Chúng tham gia quá trình hình thành và di chuyển của một nhóm cấu trúc tế bào gọi là bào quan liên quan lysosome (lysosome-related organelle - LRO). LRO tương tự các ngăn bên trong tế bào (lysosome) có chức năng tiêu hóa và tái chế vật liệu. Tuy nhiên, chúng thực hiện các chức năng chuyên biệt trong một số loại tế bào như tế bào hắc tố, tiểu cầu và tế bào phổi.
Đột biến các gen liên quan đến hội chứng Hermansky-Pudlak ngăn chặn quá trình hình thành LRO hoặc khiến LRO suy giảm chức năng. LRO bất thường trong tế bào hắc tố không thể sản xuất và phân phối hắc tố cho da, tóc và mắt dẫn đến bệnh bạch tạng. LRO bất thường trong tiểu cầu ảnh hưởng đến khả năng kết dính giữa các tiểu cầu từ đó hình thành cục máu đông. Đột biến trong một số gen gây ra hội chứng Hermansky-Pudlak ảnh hưởng đến hoạt động bình thường của LRO trong tế bào phổi dẫn đến xơ phổi.
Tại Puerto Rico, hội chứng Hermansky-Pudlak do đột biến gen HPS1 chiếm khoảng 75% và đột biến gen HPS3 chiếm khoảng 25% tổng số người mắc bệnh. Trong các quần thể khác, đột biến gen HPS1 gây bệnh chiếm 45%, các gen còn lại chiếm một tỷ lệ nhỏ các trường hợp mắc bệnh.
Một số người mắc hội chứng Hermansky-Pudlak nhưng vẫn chưa rõ nguyên nhân di truyền.
Chẩn đoán
Người bệnh được khám sức khỏe, thăm hỏi tiền sử bệnh gia đình và kiểm tra các dấu hiệu lâm sàng như da, tóc, chức năng hệ hô hấp.
Xét nghiệm di truyền tìm đột biến gen gây bệnh.
Điều trị
Hiện nay chưa có phương pháp điều trị hoàn toàn hội chứng Hermansky-Pudlak. Các liệu pháp hỗ trợ dựa vào triệu chứng cụ thể của mỗi người bệnh và cải thiện chất lượng sống của họ.
Bệnh nhân bị chảy máu quá nhiều điều trị bằng liệu pháp truyền tiểu cầu. Phụ nữ bị rong kinh có thể dùng thuốc tránh thai. Thuốc desmopressin acetate dùng cho bệnh nhân chảy máu cấp tính. Ngoài ra, người bệnh nên tránh sử dụng thuốc chống đông máu như aspirin.
Người bị bệnh loại 1, 2 hoặc 4 phát triển biến chứng xơ phổi được điều trị bằng liệu pháp ghép phổi, đồng thời hạn chế truyền tiểu cầu tránh tạo kháng thể gây thải ghép.
Dạng di truyền
Hội chứng Hermansky-Pudlak di truyền theo kiểu lặn trên nhiễm sắc thể thường. Do đó, bệnh chỉ biểu hiện khi có cả hai bản sao của gen đột biến trong mỗi tế bào. Bệnh nhân mắc bệnh lặn trên nhiễm sắc thể thường sẽ có bố và mẹ mang một bản sao của gen đột biến, nhưng bố mẹ ít khi biểu hiện triệu chứng bệnh.
Phòng ngừa
Hội chứng Hermansky-Pudlak di truyền lặn trên nhiễm sắc thể thường, cha mẹ mang đột biến dị hợp nên gần như không có biểu hiện bệnh, do đó rất khó phát hiện cho đến khi sinh con. Để chủ động phòng ngừa, cha mẹ nên làm xét nghiệm sàng lọc gen lặn để chủ động cho tương lai của con.
Các thành viên trong gia đình nên khám sức khỏe và tầm soát bệnh định kỳ nếu có thành viên mắc bệnh. Các cặp vợ chồng trước khi mang thai cần tư vấn và xét nghiệm di truyền đảm bảo sinh con khỏe mạnh.
Các tên gọi khác
- HPS
- Albinism with hemorrhagic diathesis and pigmented reticuloendothelial cells
- Hermansky Pudlak syndrome
- Delta storage pool disease
References
- Genetic Testing Information. Hermansky-Pudlak syndrome. Retrieved September 20, 2022 from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/gtr/conditions/C0079504/
- Genetic Testing Information. Hermansky-Pudlak syndrome 1. Retrieved September 20, 2022 from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/gtr/conditions/C2931875/
- Genetic and Rare Diseases Information Center. Hermansky-Pudlak syndrome 1. Retrieved September 20, 2022 from https://rarediseases.info.nih.gov/diseases/6643/hermansky-pudlak-syndrome/
- Catalog of Genes and Diseases from OMIM. HERMANSKY-PUDLAK SYNDROME 1. Retrieved September 20, 2022 from https://omim.org/entry/203300
- U.S National Library of Medicine. Hermansky-Pudlak syndrome. Retrieved September 20, 2022 from https://medlineplus.gov/genetics/condition/hermansky-pudlak-syndrome/
- National Organization for Rare Disorders. Hermansky Pudlak Syndrome. Retrieved September 20, 2022 from https://rarediseases.org/rare-diseases/hermansky-pudlak-syndrome/
- Marjan Huizing, PhD, May Christine V Malicdan, MD, PhD, Bernadette R Gochuico, MD, and William A Gahl, MD, PhD. Hermansky-Pudlak Syndrome. Published March 18, 2021 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK1287/
- Doris Boeckelmann, Mira Wolter, Katharina Neubauer,0 Felix Sobotta, Antonia Lenz, Hannah Glonnegger, Barbara Käsmann-Kellner, Jasmin Mann, Stephan Ehl and Barbara Zieger. Hermansky-Pudlak Syndrome: Identification of Novel Variants in the Genes HPS3, HPS5, and DTNBP1 (HPS-7). Published January 19, 2022 https://doi.org/10.3389/fphar.2021.786937
- Orphanet. Hermansky Pudlak Syndrome. Retrieved September 20, 2022 from https://www.orpha.net/consor/cgi-bin/OC_Exp.php?lng=en&Expert=79430