Loạn sản geleophysic
Loạn sản geleophysic (geleophysic dysplasia) di truyền gây ảnh hưởng đến quá trình phát triển của nhiều bộ phận trên cơ thể, nên người bệnh có vóc dáng thấp bé. Ngoài ra, người bệnh còn gặp một số vấn đề với tim và da.
Biểu hiện lâm sàng
Loạn sản geleophysic ảnh hưởng đến nhiều bộ phận của cơ thể như xương, khớp, tim và da.
Xương và khớp
Ngón tay, ngón chân, cổ tay và khuỷu tay của người bệnh bị hạn chế chuyển động dẫn đến khả năng vận động kém. Ngoài ra, bệnh gây ra triệu chứng co rút chân và hông làm cho bệnh nhân gặp vấn đề di chuyển.
Một số biểu hiện khác của bệnh nhân loạn sản geleophysic bao gồm:
- Tầm vóc thấp
- Bàn tay và bàn chân ngắn
- Da dày
- Khớp biến dạng
Ảnh: Bàn tay ngắn bất thường
Nguồn: U.S. National Library of Medicine
Ảnh: Bàn chân ngắn
Nguồn: National Human Genome Research Institute
Khuôn mặt
Ngoài ra, khuôn mặt của người bệnh có một số dấu hiệu đặc trưng như:
- Khuôn mặt tròn
- Má đầy đặn
- Mũi nhỏ, lỗ mũi hếch
- Sống mũi thấp
- Môi trên mỏng
- khóe miệng nhếch lên
- Không có nhân trung (nhân trung phẳng)
Ảnh: Khuôn mặt tròn
Nguồn: Elements of Morphology, National Human Genome Research Institute
Ảnh: Má đầy đặn
Nguồn: Elements of Morphology, National Human Genome Research Institute
Ảnh: Mũi nhỏ, lỗ mũi hếch
Nguồn: Elements of Morphology, National Human Genome Research Institute
Ảnh: Sống mũi thấp
Nguồn: Elements of Morphology, National Human Genome Research Institute
Ảnh: Môi trên mỏng
Nguồn: National Human Genome Research Institute
Ảnh: khóe miệng nhếch lên
Nguồn: Elements of Morphology, National Human Genome Research Institute
Ảnh: Không có nhân trung
Nguồn: Elements of Morphology, National Human Genome Research Institute
Bệnh lý về tim
Bệnh nhân mắc loạn sản geleophysic cũng thường gặp những vấn đề liên quan đến tim mạch, chủ yếu van tim. Van tim kiểm soát lưu lượng máu qua tim và chỉ cho phép máu chảy theo một chiều nhất định. Đối với người bệnh, van tim dày cản trở lưu lượng máu chảy và làm tăng huyết áp. Ngoài ra, người bệnh có khả năng gặp những bệnh tim mạch khác như hẹp động mạch và thông liên nhĩ.
Các bệnh lý khác
Ngoài ra, loạn sản geleophysic tác động đến nhiều cơ quan khác của người bệnh và gây ra:
Bởi vì tim và hệ hô hấp chịu ảnh hưởng nghiêm trọng, tính mạng trẻ nhỏ bị đe dọa nặng nề. Tuy nhiên, vẫn có trường hợp người bệnh sống đến tuổi trưởng thành.
Ảnh: Cấu trúc tai bình thường
Nguồn: Blamb/Shutterstock.com
Ảnh: giải phẫu gan người
Nguồn: Terese Winslow LLC
Độ phổ biến
Loạn sản geleophysic là bệnh hiếm gặp. Hiện nay, người ta mới ghi nhận 30 trường hợp và chưa có thống kê cụ thể tỉ lệ mắc bệnh.
Nguyên nhân
Đột biến gen ADAMTSL2 gây ra loạn sản geleophysic. Gen này cung cấp hướng dẫn tạo ra protein ADAMTSL2 trong chất nền ngoại bào. Chất nền ngoại bào là mạng lưới phức tạp nằm trong khoảng trống giữa các tế bào , chúng được hình thành từ protein và những phân tử khác. Người ta cho rằng protein ADAMTSL2 có thể tham gia trong mạng lưới vi sợi. Mạng lưới vi sợi là cụm nhiều vi sợi được sắp xếp có tổ chức trong chất nền ngoại bào. Mạng lưới này cung cấp sức mạnh và tính linh hoạt cho các mô trên cơ thể.
Gen ADAMTSL2 đột biến khiến cấu trúc 3 chiều của protein bị biến đổi, nên mạng lưới vi sợi tại nhiều mô bị thay đổi. Do đó, tế bào không thể hoạt động như bình thường, cuối cùng những dấu hiệu và triệu chứng của bệnh loạn sản geleophysic khởi phát.
Hiện nay, người ta vẫn đang tìm hiểu thêm cơ chế đột biến gen ADAMTSL2 gây ra biểu hiện tầm vóc thấp bé, bệnh tim và những triệu chứng khác của bệnh loạn sản geleophysic.
Ảnh: Cấu tạo tế bào
Nguồn: National Cancer Institue
Chẩn đoán
Loạn sản geleophysic được chẩn đoán dựa trên biểu hiện lâm sàng kết hợp với những xét nghiệm chuyên biệt như chụp X-quang hoặc chẩn đoán trước sinh. Ngoài ra, bệnh nhân nên thực hiện chẩn đoán phân biệt với những bệnh khác có triệu chứng tương tự như loạn sản acromicric hay loạn sản mesomelic. Ngoài ra, bác sĩ có thể chỉ định người bệnh làm xét nghiệm di truyền để phát hiện gen ADAMTSL2 đột biến.
Điều trị
Hiện nay, chưa có phương pháp điều trị hoàn toàn bệnh loạn sản geleophysic. Các liệu pháp chủ yếu nhằm giảm nhẹ triệu chứng và cải thiện chất lượng đời sống bệnh nhân. Phương thức chữa trị được cá nhân hóa dựa trên mức độ nghiêm trọng và sức khỏe của bệnh nhân.
Phần lớn người bệnh cần thường xuyêm tập vật lý trị liệu nhằm cải thiện và phục hồi khớp. Ngoài ra, bác sĩ có thể chỉ định bệnh nhân thay van tim hoặc mở khí quản trong trường hợp nghiêm trọng.
Dạng di truyền
Loạn sản geleophysic di truyền theo kiểu lặn trên nhiễm sắc thể thường. Do đó, bệnh chỉ biểu hiện khi có cả hai bản sao của gen đột biến trong mỗi tế bào. Bệnh nhân mắc bệnh lặn trên nhiễm sắc thể thường sẽ có bố và mẹ mang một bản sao của gen đột biến, nhưng họ ít khi biểu hiện triệu chứng bệnh.
Phòng ngừa
Loạn sản geleophysic di truyền lặn do đột biến gen ADAMTSL2, cha mẹ mang đột biến dị hợp nên gần như không có biểu hiện bệnh, do đó rất khó phát hiện cho đến khi sinh con. Để chủ động phòng ngừa, cha mẹ nên làm xét nghiệm sàng lọc gen lặn để chủ động cho tương lai của con. Các cặp vợ chồng trước khi mang thai cần tư vấn và xét nghiệm di truyền nhằm đảm bảo sinh con khỏe mạnh. Người thuộc nhóm nguy cơ mắc bệnh cần khám sức khỏe và tầm soát bệnh định kỳ.
Các tên gọi khác
- Geleophysic dwarfism
- GPHYSD disease
References
- Genetic Testing Information. Geleophysic dysplasia 2. Retrieved November 23, 2023 from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/gtr/conditions/C3280054/
- Genetic and Rare Diseases Information Center. Geleophysic dysplasia. Retrieved November 23, 2023 from https://rarediseases.info.nih.gov/diseases/2449/geleophysic-dwarfism
- Catalog of Genes and Diseases from OMIM. GELEOPHYSIC DYSPLASIA 1; GPHYSD1. Retrieved November 23, 2023 from https://omim.org/entry/231050
- U.S National Library of Medicine. Geleophysic dysplasia. Retrieved November 23, 2023 from https://medlineplus.gov/genetics/condition/geleophysic-dysplasia/
- Frontiers. Case report: A homozygous ADAMTSL2 missense variant causes geleophysic dysplasia with high similarity to Weill-Marchesani syndrome. Retrieved November 23, 2023 from https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fgene.2022.1014188/full
- MalaCards. Geleophysic Dysplasia 2 (GPHYSD2). Retrieved November 23, 2023 from https://www.malacards.org/card/geleophysic_dysplasia_2
- National Institute of Health. The Clinical Cases of Geleophysic Dysplasia: One Gene, Different Phenotypes. Retrieved November 23, 2023 from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6051107/
- National Organization for Rare Disorders. Geleophysic dwarfism. Retrieved November 23, 2023 from https://rarediseases.org/gard-rare-disease/geleophysic-dwarfism/
- Orphanet. Geleophysic dysplasia. Retrieved November 23, 2023 from https://www.orpha.net/consor/cgi-bin/Disease_Search.php?lng=EN&data_id=2401&Disease_Disease_Search_diseaseGroup=geleophysique&Disease_Disease_Search_diseaseType=Pat&Maladie(s)/groupesdemaladies=Dysplasie-geleophysique&title=Dysplasieglophysique&search=Disease_Search_Simple