Thiếu 3-hydroxyacyl-CoA dehydrogenase
Thiếu 3-hydroxyacyl-CoA dehydrogenase (3-hydroxyacyl-CoA dehydrogenase deficiency) là bệnh di truyền gây ức chế quá trình chuyển hóa một số chất béo thành năng lượng, bệnh chủ yếu xảy ra trong thời gian dài nhịn ăn.
Biểu hiện lâm sàng
Các dấu hiệu và triệu chứng ban đầu của bệnh thường xảy ra trong giai đoạn sơ sinh hoặc khi trẻ còn nhỏ, bao gồm ăn ít, nôn mửa, tiêu chảy và thiếu năng lượng (hôn mê). Trẻ mắc bệnh cũng có thể bị yếu cơ, các vấn đề về gan, hạ đường huyết và mức insulin cao bất thường. Insulin kiểm soát lượng đường di chuyển từ máu vào tế bào để chuyển hóa thành năng lượng. Một số trẻ phát triển những biến chứng nguy hiểm như co giật, vấn đề tim và hô hấp đe dọa tính mạng, hôn mê và đột tử. Điều này có thể giải thích cho hội chứng đột tử ở trẻ sơ sinh (SIDS) không rõ nguyên nhân.
Các vấn đề liên quan đến thiếu 3-hydroxyacyl-CoA dehydrogenase có thể được kích hoạt bởi nhịn ăn trong thời gian dài hoặc tác nhân khác như nhiễm virus. Hội chứng này có thể bị nhầm với hội chứng Reye - biến chứng nghiêm trọng phát triển ở trẻ đang hồi phục sau khi nhiễm virus như thủy đậu hoặc cúm. Đây có thể là tác dụng phụ của aspirin dùng để điều trị trong những lần nhiễm virus này.
Độ phổ biến
Thiếu 3-hydroxyacyl-CoA dehydrogenase hiếm gặp, do đó hiện nay tỷ lệ mắc bệnh vẫn chưa được thống kê cụ thể.
Nguyên nhân
Thiếu 3-hydroxyacyl-CoA dehydrogenase do đột biến gen HADH. Gen HADH cung cấp hướng dẫn tạo ra enzyme 3-hydroxyacyl-CoA dehydrogenase. Thông thường, bằng quá trình oxy hóa axit béo, một số enzyme chuyển hóa chất béo và chuyển chúng thành năng lượng. Enzyme 3-hydroxyacyl-CoA dehydrogenase cần thiết cho một bước chuyển hóa các nhóm chất béo (axit béo chuỗi trung bình và axit béo chuỗi ngắn).
Các đột biến gen HADH dẫn đến thiếu 3-hydroxyacyl-CoA dehydrogenase. Do đó, các axit béo chuỗi trung bình và chuỗi ngắn không thể được chuyển hóa, từ đó gây ra những triệu chứng của bệnh như hôn mê, hạ đường huyết. Đồng thời, axit béo tích tụ trong các mô làm tổn thương gan, tim và cơ.
Những biến đổi làm gián đoạn quá trình trao đổi chất của axit béo, bao gồm 3-hydroxyacyl-CoA dehydrogenase được gọi là rối loạn oxy hóa axit béo.
Chẩn đoán
Quá trình chẩn đoán gặp nhiều khó khăn. Trẻ mắc bệnh thường tử vong sau vài giờ biểu hiện các triệu chứng như chán ăn, mê sảng.
Điều trị
Hiện nay chưa có phương pháp điều trị hội chứng thiếu 3-hydroxyacyl-CoA dehydrogenase. Bệnh tiến triển nhanh và gây tử vong đột ngột. Trẻ thường phát bệnh sau các đợt điều trị bệnh lý khác (do nhiễm virus, vi khuẩn) bằng kháng sinh hoặc kém ăn trong thời gian dài. Do đó, cha mẹ cần quan tâm đến chế độ dinh dưỡng và sức khỏe tổng quát của trẻ nhằm có biện pháp khắc phục kịp thời, ngăn ngừa biến chứng nguy hiểm.
Dạng di truyền
Bệnh di truyền theo kiểu lặn trên nhiễm sắc thể thường. Bệnh chỉ biểu hiện khi có cả hai bản sao của gen đột biến trong mỗi tế bào. Bệnh nhân mắc bệnh lặn trên nhiễm sắc thể thường sẽ có bố và mẹ mang một bản sao của gen đột biến, nhưng bố mẹ ít khi biểu hiện triệu chứng bệnh.
Phòng ngừa
Hội chứng thiếu 3-hydroxyacyl-CoA dehydrogenase di truyền lặn trên nhiễm sắc thể thường, cha mẹ mang đột biến dị hợp nên gần như không có biểu hiện bệnh, do đó rất khó phát hiện cho đến khi sinh con. Để chủ động phòng ngừa, cha mẹ nên làm xét nghiệm sàng lọc gen lặn để chủ động cho tương lai của con.
Các thành viên trong gia đình nên khám sức khỏe và tầm soát bệnh định kỳ nếu có thành viên mắc bệnh. Các cặp vợ chồng trước khi mang thai cần tư vấn và xét nghiệm di truyền đảm bảo sinh con khỏe mạnh.
Các tên gọi khác
- 3-alpha-hydroxyacyl-coenzyme A dehydrogenase deficiency
- 3-hydroxyacyl-coenzyme A dehydrogenase deficiency
- Deficiency of 3-hydroxyacyl-CoA dehydrogenase
- HAD deficiency
- HADH deficiency
- HADHSC deficiency
- L-3-alpha-hydroxyacyl-CoA dehydrogenase, short chain, deficiency
- M/SCHAD deficiency
- SCHAD deficiency
References
- Genetic Testing Information. 3-hydroxyacyl-CoA dehydrogenase deficiency. Retrieved October 19, 2022 from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/gtr/conditions/C1291230/
- Genetic and Rare Diseases Information Center. 3-hydroxyacyl-CoA dehydrogenase deficiency. Retrieved October 19, 2022 from https://rarediseases.info.nih.gov/diseases/9870/3-alpha-hydroxyacyl-coa-dehydrogenase-deficiency
- Catalog of Genes and Diseases from OMIM. 3-HYDROXYACYL-CoA DEHYDROGENASE DEFICIENCY. Retrieved October 19, 2022 from https://omim.org/entry/231530
- U.S National Library of Medicine. 3-hydroxyacyl-CoA dehydrogenase deficiency. Retrieved October 19, 2022 from https://medlineplus.gov/genetics/condition/3-hydroxyacyl-coa-dehydrogenase-deficiency/
- National Organization for Rare Disorders. 3-hydroxyacyl-CoA dehydrogenase deficiency. Retrieved October 19, 2022 from https://rarediseases.org/gard-rare-disease/3-alpha-hydroxyacyl-coa-dehydrogenase-deficiency/
- Orphanet. Long chain 3-hydroxyacyl-CoA dehydrogenase deficiency. Retrieved October 19, 2022 from https://www.orpha.net/consor/cgi-bin/OC_Exp.php?lng=en&Expert=5
- National Organization for Rare Disorders. Long chain 3-hydroxyacyl-CoA dehydrogenase deficiency. Retrieved October 19, 2022 from https://rarediseases.org/gard-rare-disease/lchad-deficiency/
- Bennett MJ, Russell LK, Tokunaga C, Narayan SB, Tan L, Seegmiller A, Boriack RL, Strauss AW. Reye-like syndrome resulting from novel missense mutations in mitochondrial medium- and short-chain l-3-hydroxy-acyl-CoA dehydrogenase. Mol Genet Metab. 2006 Sep-Oct;89(1-2):74-9. doi:10.1016/j.ymgme.2006.04.004
- Bennett MJ, Spotswood SD, Ross KF, Comfort S, Koonce R, Boriack RL, IJlst L, Wanders RJ. Fatal hepatic short-chain L-3-hydroxyacyl-coenzyme A dehydrogenase deficiency: clinical, biochemical, and pathological studies on three subjects with this recently identified disorder of mitochondrial beta-oxidation. Pediatr Dev Pathol. 1999 Jul-Aug;2(4):337-45. doi: 10.1007/s100249900132.