Động kinh phụ thuộc pyridoxine
Chứng động kinh phụ thuộc pyridoxine (pyridoxine-dependent epilepsy) là bệnh di truyền hiếm gặp. Trẻ mắc bệnh có thể xuất hiện các cơ co giật xuất hiện ngay từ ngày đầu tiên sau sinh hoặc trong những tháng đầu đời. Do đó, chúng cần được chẩn đoán và điều trị kịp thời, tránh những tác động nghiêm trọng đến sức khỏe.
Biểu hiện lâm sàng
Trẻ mắc bệnh thường bị co giật kéo dài trong vài phút, cứng cơ và mất ý thức. Các đặc điểm khác của bệnh bao gồm hạ thân nhiệt, yếu cơ ngay sau khi sinh và dễ bị kích thích trước khi lên cơn động kinh. Trong một số ít trường hợp, trẻ mắc bệnh này không bị co giật cho đến sau 1 tuổi.
Nếu không được điều trị, trẻ có nguy cơ bị rối loạn chức năng não nghiêm trọng. Cơn co giật có thể được kiểm soát bằng pyridoxine, tuy nhiên các vấn đề thần kinh như chậm phát triển và rối loạn học tập vẫn có thể xảy ra.
Độ phổ biến
Tỷ lệ mắc chứng động kinh phụ thuộc pyridoxine ước tính 1/100.000 đến 1/700.000 người. Ít nhất 100 trường hợp mắc bệnh đã được báo cáo trên toàn thế giới.
Nguyên nhân
Đột biến gen ALDH7A1 gây ra chứng động kinh phụ thuộc pyridoxine. Gen ALDH7A1 cung cấp hướng dẫn tạo ra enzyme dehydrogenase α-aminoadipic semialdehyde (α-AASA) hay còn gọi là antiquitin, enzyme này tham gia vào quá trình phân hủy axit amin lysine trong não.
Ảnh: Amino axit
Amino axit là tập hợp 20 phân tử khác nhau, cấu tạo thành protein. Protein bao gồm một hoặc nhiều chuỗi amino axit,gọi là polypeptit. Các chuỗi này xoắn cuộn thành các protein có hoạt tính sinh học khác nhau. Trình tự amino-axit được mã hóa trong gen.
Nguồn: U.S National Library of Medicine
Thiếu antiquitin dẫn đến α-aminoadipic semialdehyde tích tụ trong các mô, từ đó làm gián đoạn hoạt động của pyridoxine - một dạng vitamin B6 có nguồn gốc từ thực phẩm. Pyridoxine tham gia vào nhiều quá trình trong cơ thể, ví dụ như phân hủy axit amin, sản xuất chất dẫn truyền thần kinh. Người ta chưa rõ vì sao thiếu pyridoxine gây ra các cơn co giật đặc trưng của bệnh.
Một số người mắc bệnh động kinh phụ thuộc pyridoxine không xác định được đột biến gen ALDH7A1. Người ta chưa tìm được nguyên nhân gây bệnh của những trường hợp này.
Chẩn đoán
Dựa trên những triệu chứng của người bệnh cung cấp, bác sĩ sẽ thăm khám sức khỏe tổng quát.
Ngoài ra, một số xét nghiệm có thể thực hiện như sau:
- Xét nghiệm máu kiểm tra nồng độ pyridoxine nhằm xác định mức độ thiếu vitamin B6
- Xét nghiệm di truyền tìm đột biến gen ALDH7A1
- Đo điện não đồ (EEG) đánh giá tổn thương của não và chẩn đoán co giật
Bác sĩ có thể tiến hành thử nghiệm bổ sung bằng cách dùng pyridoxine hoặc pyridoxal-5'-phosphate (P5P) - một dạng hoạt động của vitamin B6 - nhằm xác định người bệnh có đáp ứng tích cực với liệu pháp vitamin B6 hay không. Trường hợp đáp ứng tích cực với pyridoxine hoặc P5P, bác sĩ có thể chẩn đoán pyridoxine-dependent epilepsy.
Điều trị
Hiện chưa có phương pháp điều trị hoàn toàn động kinh phụ thuộc pyridoxine. Mục tiêu điều trị nhằm kiểm soát triệu chứng bệnh. Người bệnh cần được cung cấp pyridoxine (vitamin B6) vào cơ thể bằng đường uống hoặc tiêm tĩnh mạch. Pyridoxine phải được sử dụng theo liều lượng đầy đủ nhằm kiểm soát các cơn co giật và triệu chứng liên quan. Thời gian điều trị phụ thuộc vào mức độ của bệnh, tuy nhiên phần lớn trường hợp điều trị suốt đời. Một số trường hợp điều trị đồng thời nhiều vấn đề liên quan đến bệnh như co giật kéo dài, tăng huyết áp và các vấn đề thần kinh khác.
Nếu không điều trị kịp thời và hiệu quả, bệnh có thể gây ra tổn thương não nặng và ảnh hưởng đến tình trạng sức khỏe và sự phát triển của người bệnh.
Dạng di truyền
Bệnh di truyền theo kiểu lặn trên nhiễm sắc thể thường. Do đó, bệnh chỉ biểu hiện khi có cả hai bản sao của gen đột biến trong mỗi tế bào. Bệnh nhân mắc bệnh lặn trên nhiễm sắc thể thường sẽ có bố và mẹ mang một bản sao của gen đột biến, nhưng bố mẹ ít khi biểu hiện triệu chứng bệnh.
Phòng ngừa
Bệnh di truyền lặn đột biến gen ALDH7A1, cha mẹ mang đột biến dị hợp nên gần như không có biểu hiện bệnh, do đó rất khó phát hiện cho đến khi sinh con. Để chủ động phòng ngừa, cha mẹ nên làm xét nghiệm sàng lọc gen lặn để chủ động cho tương lai của con. Các cặp vợ chồng trước khi mang thai cần tư vấn và xét nghiệm di truyền đảm bảo sinh con khỏe mạnh. Người thuộc nhóm nguy cơ mắc bệnh cần khám sức khỏe và tầm soát bệnh định kỳ.
Các tên gọi khác
- AASA dehydrogenase deficiency
- EPD
- Epilepsy, pyridoxine-dependent
- PDE
- Pyridoxine dependency
- Pyridoxine dependency with seizures
- Pyridoxine-dependent seizures
- Vitamin B6-dependent seizures
References
- Genetic Testing Information. Pyridoxine-dependent epilepsy. Retrieved March 17, 2023 from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/gtr/conditions/C1849508/
- Genetic and Rare Diseases Information Center. Pyridoxine-dependent epilepsy. Retrieved March 17, 2023 from https://rarediseases.info.nih.gov/diseases/9298/pyridoxine-dependent-epilepsy/
- Catalog of Genes and Diseases from OMIM. EPILEPSY, PYRIDOXINE-DEPENDENT. Retrieved March 17, 2023 from https://omim.org/entry/266100
- U.S National Library of Medicine. Pyridoxine-dependent epilepsy. Retrieved March 17, 2023 from https://medlineplus.gov/genetics/condition/pyridoxine-dependent-epilepsy/
- Orphanet. Pyridoxine dependent epilepsy. Retrieved March 17, 2023 from https://www.orpha.net/consor/cgi-bin/OC_Exp.php?lng=EN&Expert=3006
- National Institute of Health. Pyridoxine-Dependent Epilepsy – ALDH7A1. Retrieved March 17, 2023 from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK1486/
- Frontiers. Intellectual Disability Associated With Pyridoxine-Responsive Epilepsies: The Need to Protect Cognitive Development. Retrieved March 17, 2023 from https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fpsyt.2019.00116/full
- Bok LA, Struys E, Willemsen MA, Been JV, Jakobs C. Pyridoxine-dependent seizures in Dutch patients: diagnosis by elevated urinary alpha-aminoadipic semialdehyde levels. Arch Dis Child. 2007 Aug;92(8):687-9. doi: 10.1136/adc.2006.103192
- Kanno J, Kure S, Narisawa A, Kamada F, Takayanagi M, Yamamoto K, Hoshino H, Goto T, Takahashi T, Haginoya K, Tsuchiya S, Baumeister FA, Hasegawa Y, Aoki Y, Yamaguchi S, Matsubara Y. Allelic and non-allelic heterogeneities in pyridoxine dependent seizures revealed by ALDH7A1 mutational analysis. Mol Genet Metab. 2007 Aug;91(4):384-9. doi: 10.1016/j.ymgme.2007.02.010
- Mills PB, Struys E, Jakobs C, Plecko B, Baxter P, Baumgartner M, Willemsen MA, Omran H, Tacke U, Uhlenberg B, Weschke B, Clayton PT. Mutations in antiquitin in individuals with pyridoxine-dependent seizures. Nat Med. 2006 Mar;12(3):307-9. doi: 10.1038/nm1366