Hội chứng Freeman-Sheldon
Hội chứng Freeman-Sheldon (Freeman-Sheldon syndrome) là bệnh di truyền khiến cơ, da, gân và các mô xung quanh co cứng, từ đó một số cơ quan bị hạn chế chuyển động, chủ yếu cơ vùng mặt và cơ sọ, khớp bàn tay và bàn chân cũng có thể bị ảnh hưởng.
Do cơ mặt co cứng, người bệnh có khuôn mặt dị biệt bao gồm miệng nhỏ với đôi môi mím lại, tạo cảm giác như đang huýt sáo. Do đó, hội chứng Freeman-Sheldon còn tên khác là “hội chứng mặt huýt sáo”. Điểm đặc trưng khác của người bệnh là phần cằm chẻ có hình chữ “H” hoặc “V” và nếp gấp mũi má sâu bất thường (rãnh cười sâu).
Ảnh: Miệng nhỏ
Nguồn: Elements of Morphology, National Human Genome Research Institute
Biểu hiện lâm sàng
Vùng mặt
Bên cạnh triệu chứng đặc trưng như miệng nhỏ và môi mím chặt, người mắc hội chứng Freeman-Sheldon còn có nhiều điểm dị biệt khác trên khuôn mặt bao gồm:
- Xương Trán gồ
- Mũi ngắn
- Má đầy đặn
- Không có nhân trung
- Phần giữa khuôn mặt lõm xuống (giảm sản vùng mặt giữa)
Mắt của người bệnh cũng xuất hiện một số dấu hiệu như:
- Mắt trũng sâu
- Hẹp khe mi
- Mí mắt sụp
- Mắt lác
- Góc ngoài của mắt hướng xuống
- Khoảng cách giữa hai mắt xa
Ngoài ra, người bệnh có lưỡi nhỏ và hàm dưới ngắn hơn bình thường, vòm miệng cao , họ có thể gặp các vấn đề khi giao tiếp hoặc bị khiếm thính. Điều này khiến những người mắc hội chứng Freeman-Sheldon gặp khó khăn trong ăn uống (chứng khó nuốt), phát triển chậm, gặp biến chứng liên quan đến hô hấp và có thể đe dọa đến tính mạng.
Ảnh: Trán gồ
Nguồn: Elements of Morphology, National Human Genome Research Institute
Ảnh: Mũi ngắn
Nguồn: Elements of Morphology, National Human Genome Research Institute
Ảnh: Không có nhân trung
Nguồn: Elements of Morphology, National Human Genome Research Institute
Ảnh: Má đầy đặn
Nguồn: Elements of Morphology, National Human Genome Research Institute
Ảnh: Giảm sản vùng giữa mặt
Nguồn: Elements of Morphology, National Human Genome Research Institute
Ảnh: Đôi mắt sâu
Nguồn: National Human Genome Research Institute
Ảnh: Khe mắt hẹp
Nguồn: National Human Genome Research Institute
Ảnh: Sụp mí mắt
Nguồn: Elements of Morphology, National Human Genome Research Institute
Ảnh: Khoảng cách giữa hai mắt rộng
Nguồn: Elements of Morphology, National Human Genome Research Institute
Ảnh: Vòm miệng cao
Nguồn: U.S. National Library of Medicine
Ảnh: Xương hàm và xương cằm nhỏ, thu hẹp
Nguồn: U.S. National Library of Medicine/p>
Ảnh: Lưỡi nhỏ
Nguồn: Elements of Morphology, National Human Genome Research Institute
Tay, chân và cột sống
Đối với người mắc hội chứng Freeman-Sheldon, co cơ tại bàn tay và bàn chân gây ra các triệu chứng như:
- Chân khoèo
- Dị tật cong ngón tay , ngón chân
- Xương ngón tay lệch trục
Ngoài ra, co cơ còn ảnh hưởng đến hông, đầu gối, vai hoặc khuỷu tay nhưng triệu chứng này ít phổ biến hơn tại tay và chân.
Người bệnh cũng có những bất thường cột sống như cong vẹo cột sống, gù lưng hoặc ưỡn cột sống. Trong nhiều trường hợp, các cơ giữa của xương sườn không hoạt động bình thường, xương sườn hoặc xương ức có thể xuất hiện hình dạng bất thường dẫn đến khó thở hoặc ho.
Ảnh: Độ cong bất thường của cột sống
Nguồn: Blamb/Shutterstock.com
Ảnh: Chân khoèo
Nguồn: Medlineplus.gov
Ảnh: Xương ngón tay lệch trục
Nguồn: Elements of Morphology, National Human Genome Research Institute
Ảnh: Cong ngón tay
Nguồn: Elements of Morphology, National Human Genome Research Institute
Trí não
Mặc dù đa số người mắc hội chứng Freeman-Sheldon không bị ảnh hưởng đến trí thông minh, tuy nhiên những bất thường về mặt thể chất sẽ khiến trí não phát triển không toàn diện.
Độ phổ biến
Hội chứng Freeman-Sheldon là bệnh hiếm gặp. Hiện nay, người ta mới ghi nhận khoảng 200–300 trường hợp mắc bệnh.
Nguyên nhân
Đột biến gen MYH3 gây ra hội chứng Freeman-Sheldon. Gen này cung cấp hướng dẫn tạo ra protein myosin-3. Myosin và actin là thành phần chính của các sợi cơ, chúng có chức năng căng hoặc co cơ. Myosin-3 tham gia hình thành sợi cơ trong quá trình phát triển của thai nhi trước khi sinh và giúp cơ bắp phát triển bình thường.
Gen MYH3 đột biến khiến protein myosin-3 mất chức năng dẫn đến tăng co cơ và giảm khả năng giãn, nên cơ bị hạn chế chuyển động trong quá trình phát triển. Người bệnh có biểu hiện cứng cơ và những mô xung quanh, hiện tượng co rút, triệu chứng “mặt huýt sáo” đặc trưng và dị tật tay, chân và cột sống. Trẻ trước khi sinh bị hạn chế cử động cơ sẽ bị ảnh hưởng đến quá trình phát triển bình thường của nhiều bộ phận khác trên cơ thể, điều này dẫn đến những triệu chứng khác của hội chứng Freeman-Sheldon.
Một số trường hợp người mắc hội chứng Freeman-Sheldon chưa rõ nguyên nhân bởi vì họ không không mang đột biến gen MYH3. Hiện nay, cơ chế hoạt động của đột biến gen MYH3 gây bệnh vẫn đang được tìm hiểu và nghiên cứu.
Chẩn đoán
Hội chứng Freeman-Sheldon được chẩn đoán được chẩn đoán dựa trên biểu hiện lâm sàng kết hợp với xét nghiệm chuyên biệt. Bên cạnh đó, bác sĩ có thể chỉ định người bệnh thực hiện xét nghiệm di truyền nhằm phát hiện đột biến gen MYH3, từ đó kết quả chẩn đoán được xác nhận.
Một số xét nghiệm chuyên biệt bao gồm:
Điều trị
Hiện nay, chưa có phương pháp điều trị hoàn toàn hội chứng Freeman-Sheldon. Các liệu pháp chủ yếu nhằm giảm nhẹ triệu chứng và cải thiện chất lượng đời sống bệnh nhân. Bởi vì bệnh ảnh hưởng đến nhiều cơ quan, nên cần có sự phối hợp điều trị đa ngành.
Một số phương pháp điều trị phổ biến bao gồm:
- Phẫu thuật định hình xương sọ
- Nẹp bằng kỹ thuật Ponseti để điều trị chân khoèo
- Vật lý trị liệu
Dạng di truyền
Hội chứng Freeman-Sheldon di truyền theo kiểu trội trên nhiễm sắc thể thường. Do đó, một bản sao của gen trong mỗi tế bào đủ để gây ra bệnh. Người bệnh thừa hưởng đột biến từ cha hoặc mẹ mắc bệnh. Một số trường hợp hiếm gặp do đột biến de novo xảy ra tại những gia đình không có tiền sử mắc bệnh. De novo là đột biến gen mới xảy ra trong quá trình hình thành tế bào sinh sản (trứng hoặc tinh trùng) hoặc trong quá trình phát triển phôi sớm.
Phòng ngừa
Hội chứng Freeman-Sheldon di truyền trội trên nhiễm sắc thể thường, nếu cha hoặc mẹ mắc bệnh, con sinh ra sẽ có 50% khả năng di truyền bệnh. Do đó, để bảo đảm 100% khả năng con không bị bệnh, cha mẹ có thể chọn phương pháp thụ tinh nhân tạo IVF và sàng lọc phôi PGS/PGD. Các thành viên trong gia đình nên khám sức khỏe và tầm soát bệnh định kỳ nếu có thành viên mắc bệnh. Các cặp vợ chồng trước khi mang thai cần tư vấn và xét nghiệm di truyền nhằm đảm bảo sinh con khỏe mạnh.
Các tên gọi khác
- Craniocarpotarsal dysplasia
- Craniocarpotarsal dystrophy
- DA2A
- Distal arthrogryposis, type 2A
- FBS
- Freeman-Burian syndrome
- FSS
- Whistling face syndrome
- Whistling face-windmill vane hand syndrome
References
- Genetic Testing Information. Freeman-Sheldon syndrome. Retrieved November 09, 2023 from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/gtr/conditions/C0265224/
- Genetic and Rare Diseases Information Center. Freeman-Sheldon syndrome. Retrieved November 09, 2023 from https://rarediseases.info.nih.gov/diseases/6466/freeman-sheldon-syndrome
- Catalog of Genes and Diseases from OMIM. ARTHROGRYPOSIS, DISTAL, TYPE 2A; DA2A. Retrieved November 09, 2023 from https://omim.org/entry/193700
- U.S National Library of Medicine. Freeman-Sheldon syndrome. Retrieved November 09, 2023 from https://medlineplus.gov/genetics/condition/freeman-sheldon-syndrome/
- MalaCards. Arthrogryposis, Distal, Type 2a (DA2A). Retrieved November 09, 2023 from https://www.malacards.org/card/arthrogryposis_distal_type_2a
- National Institute of Health. Freeman-Sheldon Syndrome. Retrieved November 09, 2023 from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3525289/
- National Organization for Rare Disorders. Freeman Sheldon Syndrome. Retrieved November 09, 2023 from https://rarediseases.org/rare-diseases/freeman-sheldon-syndrome/
- Orphanet. Freeman-Sheldon syndrome. Retrieved November 09, 2023 from https://www.orpha.net/consor/cgi-bin/OC_Exp.php?Lng=GB&Expert=2053
- Radiopaedia. Freeman Sheldon syndrome. Retrieved November 09, 2023 from https://radiopaedia.org/articles/freeman-sheldon-syndrome-1